کبنانیوز - چرا پرستاران می‌روند؟

موسسات مهاجرتی که خدمات مهاجرت پرستاران را ارائه می‌دهند، از کشور‌های کانادا، دانمارک، آلمان، سوئد، استرالیا، اتریش، انگلیس، ایرلند، سوئیس، آمریکا، عمان و امارات به عنوان بهترین مقاصد مهاجرتی پرستاران نام می‌برند. بر اساس تبلیغات این موسسات، این کشور‌ها از این جهت در لیست بهترین کشور‌ها برای مهاجرت پرستاران قرار دارند که سطح کیفیت زندگی، میزان رفاه، برخورداری از خدمات و امکانات عمومی، میزان دستمزد، امنیت شغلی، امنیت اجتماعی و اقتصادی بالایی را ارائه می‌دهند.

مساله اعتراض و اعتصاب پرستاران طی روز‌های گذشته اگر چه بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های داخلی نداشت، اما مساله‌ای بسیار مهم و حیاتی محسوب می‌شود. این روز‌ها بسیاری از بیمارستان‌ها با کمبود پرستار مواجه هستند. گفته می‌شود که پرستاران یا تغییر شغل می‌دهد، یا به شغل دوم - بیشتر کار در اسنپ - رو می‌آورند و یا از ایران مهاجرت می‌کنند. بخشی از آنان هم این شغل را کنار می‌گذارند.
به گزارش کبنا، فرارو نوشت، محمدرضا ظفرقندی وزیر بهداشت از پیگیری مطالبات پرستاران خبر داده است. حسینعلی شهریاری رئیس کمیسیون بهداشت مجلس در نامه‌ای به مسعود پزشکیان، از رئیس‌جمهور خواست که «به مشکلات پرستاران هر چه سریع‌تر رسیدگی کند، چرا که کم‌توجهی به مطالبات حرفه‌ای و تامین معیشت پرستاران در ادوار گذشته با ایجاد نارضایتی شغلی، ترک شغل، مهاجرت گسترده به خارج از کشور، تجمعات و اکنون با اعتصابات فراگیر در سراسر کشور سبب‌ساز مشکلات عدیده‌ای در نظام سلامت کشور شده است.» در این گزارش به یکی از چهار مسیر پیش روی پرستاران، یعنی مهاجرت آن‌ها می‌پردازیم.
چرا مهاجرت؟
پاسخ این سوال می‌تواند به دامنه اصناف و اقشار مختلف بسط داده شود. به طور عمومی، مهاجرت با هدف به دست آوردن یک زندگی بهتر صورت می‌گیرد. زندگی بهتر نیز برای افراد مختلف با سبک زندگی و عقاید گوناگون، تعاریف متفاوت می‌تواند داشته باشد. برای اعضای کادر درمان می‌توانیم این دلایل را ذکر کنیم: «بی‌توجهی به جایگاه و شأن نیرو‌های متخصص علوم پزشکی اعم از پزشک، پرستار و سایر متخصصان، بی‌توجهی به مسائل شغلی، معیشتی و رفاهی این متخصصان، موجب دلسردی، بی‌انگیزگی و از بین رفتن روحیه میهن پرستی در بین متخصصان و افزایش گرایش آنان به خروج از کشور شده است.» (ایرنا، ۱۴۰۲) آمار‌های مختلفی از مهاجرت پرستاران وجود دارد. بر اساس گزارشی که فارس منتشر کرد، به گفته محمد میرزابیگی، رئیس کل سابق سازمان نظام پرستاری روزانه ۵ تا ۶ پرستار و بر اساس آمار محمد شریفی مقدم، دبیرکل خانه پرستار، سالانه ۲۵۰۰ پرستار چمدان‌های مهاجرت خود را بسته و به خارج از کشور مهاجرت می‌کنند. در همین گزارش به نقل از احمد نجاتیان، رئیس کل سازمان نظام پرستاری در خصوص آخرین وضعیت مهاجرت پرستاران آمده است: «آمار مهاجرت پرستاران رو به رشد است؛ به طوری که از سال ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲ سالانه میانگین مهاجرت پرستاران دوبرابر شد.»
کانادا، آلمان، دانمارک و ...
موسسات مهاجرتی که خدمات مهاجرت پرستاران را ارائه می‌دهند، از کشور‌های کانادا، دانمارک، آلمان، سوئد، استرالیا، اتریش، انگلیس، ایرلند، سوئیس، آمریکا، عمان و امارات به عنوان بهترین مقاصد مهاجرتی پرستاران نام می‌برند. بر اساس تبلیغات این موسسات، این کشور‌ها از این جهت در لیست بهترین کشور‌ها برای مهاجرت پرستاران قرار دارند که سطح کیفیت زندگی، میزان رفاه، برخورداری از خدمات و امکانات عمومی، میزان دستمزد، امنیت شغلی، امنیت اجتماعی و اقتصادی بالایی را ارائه می‌دهند.
متوسط حقوق پرستاران در ایران
در گزارش حقوق و دستمزد جاب ویژن در سال ۱۴۰۳، ۹۷۴ نفر در نظرسنجی مربوط به سطح درآمد رشته پرستاری و بهیاری، تکنسین حوزه سلامت و درمان و دستیار پزشک شرکت کرده‌اند. در این گزارش، سطح درآمد پرستاری و دیگر مشاغل در این گروه شغلی به تفکیک شهر‌های مختلف ذکر شده است.
بر اساس این گزارش، متوسط حقوق پرستاران در سال ۱۴۰۳ در شهر تهران طبق نظر ۳۶۱ شرکت‌کننده، ۱۳.۲ میلیون تومان بوده که نسبت به سال گذشته ۳۲ درصد رشد داشته است. ۲۵ درصد از پرستار‌های شاغل در این شهر حقوق خود را کمتر از ۹.۸ میلیون تومان گزارش کرده‌اند.
میانگین حقوق پرستاری در شهر‌های بزرگ طبق ۲۴۳ نظر، ۱۲ میلیون تومان ذکر شده که نسبت به سال قبل با میانه حقوق ۱۰ میلیون تومانی، ۲۰ درصد رشد داشته است. حدود ۱۰ درصد از پرستاران شاغل در شهر‌های بزرگ بیش از ۲۱.۱ میلیون تومان درآمد دارند و ۱۰ درصد از پرستاران در این شهر‌ها کمتر از ۵.۵ میلیون تومان در ماه کسب درآمد می‌کنند.
میانگین حقوق افراد فعال در شغل پرستاری در شهر‌های کوچک نیز با افزایش ۲۱ درصدی نسبت به سال ۱۴۰۲، به ۱۳.۳ میلیون تومان رسیده است. ۷۵ درصد از پرستار‌های شاغل در شهر‌های کوچک سطح درآمد خود را بیش از ۱۰.۲ میلیون تومان گزارش کرده‌اند.
دو نمونه از دستمزد پرستاران مهاجر
موسسه تحقیقات اقتصادی ERI (موسسه آمریکایی مستقر در کالیفرنیا) متوسط حقوق یک پرستار ثبت‌شده (Registered Nurse) در دانمارک حدود ۶۱۵ هزار کرون است که حقوق ماهانه آنان حدود ۵۱۲۵۰ کرون می‌شود. متوسط حقوق نیروی کار در دانمارک، ۴۶۹۷۲ کرون قبل از کسر مالیات است. (مرکز آمار دانمارک)
معادل حقوق سالانه یک پرستار در دانمارک به پول ایران، رقمی بیش از ۵.۵ میلیارد تومان و به عبارتی ۴۶۱ میلیون تومان در ماه است؛ هر کرون دانمارک حدود ۹ هزار تومان در ایران قیمت دارد. متوسط هزینه زندگی در دانمارک برای یک خانواده چهارنفره، ۲۹۳۰۵ کرون است و اجاره یک آپارتمان ۳ خوابه در مراکز شهر‌ها حدود ۱۴ هزار کرون و خارج از شهر‌ها ۱۰۸۰۰ کرون هزینه دارد؛ بنابراین با کمی جمع و تفریق می‌توان نتیجه گرفت که حقوق یک پرستار با تجربه و حرفه‌ای، توان پوشش هزینه‌های ماهانه زندگی در دانمارک را دارد.
عمان نیز نمونه دیگری از کشور‌هایی است که آغوش بازی برای پذیرش کادر درمان و پرستاران دارد. سایت Payscale متوسط حقوق یک پرستار ثبت‌شده در عمان ۱۰۴۹۶ ریال (سالانه) اعلام کرده است. این رقم در ماه بالغ بر ۸۷۴ ریال خواهد بود. هزینه زندگی در مسقط برای یک خانواده چهار نفره، حدود ۱۰۰۰ ریال برآور می‌شود که ۴۶۴ ریال اجاره ماهانه یک آپارتمان سه خوابه در مرکز شهر نیز به آن اضافه می‌شود. بنابراین، حقوق متوسط یک پرستار به تنهایی پوشش دهنده هزینه‌های زندگی در عمان نیست. هر ریال عمان، بیش از ۱۵۶ هزار تومان ارزش دارد؛ بنابراین متوسط حقوق یک پرستار ثبت‌شده در عمان، سالانه بیش از ۱ میلیارد و ششصد میلیون و ماهانه ۱۳۶ میلیون تومان است.
انگیزه‌های رفتن
با توجه به مطالبات معیشتی پرستاران، محاسبه متوسط دستمزد این قشر در دو کشور از میان کشور‌هایی که پذیرای آنان هستند نشان می‌دهد که جستجوی یک زندگی بهتر و راحت‌تر انگیزه مضاعفی برای رفتن به پرستاران می‌دهد. این قاعده شامل بسیاری از نیرو‌های تحصیل‌کرده در رشته‌های مختلف می‌شود و فقط مختص به پرستاران نیست. مهاجرت کادر درمان نیز صرفاً به پرستاران محدود نیست و پزشکان را نیز شامل می‌شود. کشورهایی که به عنوان مقاصد مهاجرتی این گروه معرفی می‌شوند، نیاز بالایی به این نوع خدمات دارند و همیشه متقاضیانی برای مهاجرت در میان متخصصان وجود دارد. جستجوی یک زندگی معمولی با دغدغه‌های معمولی مساله‌ایست که طی سال‌های گذشته، در جامعه ایران مطرح بوده و در گرفتن تصمیم برای مهاجرت تاثیرگذار است.
سطح مطالبات پرستاران را تا پرداخت معوقات اندک تقلیل داده‌ اند
بیش از یک ماه از اولین اعتراضات گسترده پرستاران در شهرها و استان‌های مختلف می‌گذرد. این اعتراضات گسترده که به گواه بسیاری از افراد صاحب نظر یکی از بی‌سابقه‌ترین اعتراضات پرستاری طی ۱۰۰ سال اخیر بود به نوعی تبدیل به اولین چالش دولت چهاردهم بعد از روی کار آمدن شد. چالشی که انتظار می‌رفت با وجود تغییرات چشمگیری که در حوزه بهداشت و درمان رخ داد مدبرانه‌تر حل و فصل شود اما یک بار دیگر شتاب‌زدگی و بی‌توجهی به اصل مطالبات پرستاران باعث شد تا بعد از اولین اقدامات وزارت بهداشت و درمان در این رابطه و پرداخت مطالبات معوقه پرستاران یک بار دیگر جرقه شروعی دوباره در این زمینه زده شود و حتی امروز هم در برخی از شهرها مانند قم و کاشان پرستاران دست به اعتراض زدند.
مساله اینجاست که طی این مدت بارها و بارها فعالان حوزه پرستاری از مسئولان خواستند که با دقت بیشتری به مطالبات این قشر نگاه کنند و کل ماجرا را به پرداخت معوقات مالی تقلیل ندهند، اما با تمام این هشدارها و اصرارها باز هم اولین اقدامی که از سوی دولت صورت گرفت پرداخت معوقات پرستاران آن هم با مبالغی بسیار اندک بود، مبالغی که حالا باعث شده صدای اعتراض این قشر بلند شود.
بارها تکرار کردیم مشکل پرستاران معوقات نیست
محمد شریفی‌مقدم، دبیرکل خانه پرستار، در این باره به تجارت‌نیوز می‌گوید: ما بارها و بارها چه در مصاحبه با مطبوعات و چه در سه جلسه‌ای که با مسئولان وزارت بهداشت و درمان برگزار شد اعلام کردیم که مشکل پرستاران تنها معوقات پرداخت نشده آنها نیست. مساله اینجاست که پرستاران خواهان اجرای درست و دقیق قوانینی هستند که سال‌ها از تصویب آن می‌گذرد اما چون منفعت مالی برای وزارت بهداشت و درمان نداشته نادیده گرفته شده است.
او می‌افزاید: خبرها حکایت از آن داشت که ۷۵۰۰ همت از صندوق ذخیره ارزی برای بهبود وضعیت پرستاران برداشت شده است، اما مساله اینجاست مبالغی که به پرستاران طی دو سه روز گذشته داده شده بسیار ناچیز است و همین مساله باعث موج جدید اعتراضات شده است.
بالاترین مبلغی که به پرستاران پرداخت شده ۴ میلیون تومان بوده
شریفی‌مقدم در پاسخ به این سوال که میزان پرداختی به پرستاران بر چه مبنایی محاسبه شده می‌گوید: پرداختی‌هایی که طی این روزها صورت گرفته از ۷۰۰ هزار تومان تا ۴ میلیون تومان بوده است. مساله اینجاست که بسیاری از این معوقات همان حق‌الزحمه اضافه کاری‌هایی که ساعتی ۲۰ هزار تومان حساب می‌شود و گاهی وقت‌ها ۱۸ ماه طول می‌کشد تا به پرستار پرداخت شود.
او می‌افزاید: البته تغییرات اساسی و پایه‌ای نیازمند زمان است و ما انتظار نداریم که ظرف چند روز قوانینی که سال‌هاست در حال خاک خوردن هستند به مرحله اجرا برسد، اما این رفتار وزارت بهداشت و تقلیل خواست‌ها و مطالبات پرستاران به پرداخت ۴ میلیون تومان پول باعث شده تا بسیاری از این افراد گمان کنند تنها تغییری که قرار است صورت بگیرد همین پرداخت معوقات است و بقیه مطالبات طبق معمول به دست فراموشی سپرده می‌شود.
اضافه کار پرستاران به ساعتی ۱۰۰ هزار تومان می‌رسد
شریفی‌مقدم در این رابطه می‌گوید: بر اساس جلساتی که ما با مسئولان وزارت بهداشت داشتیم به فرمول واحدی برای تعیین میزان تعرفه اضافه کاری پرستاران رسیدیم که اگر اجرایی شود حداقل اضافه کار برای پرستاران ۱۰۰ هزار تومان خواهد بود و بنا به میزان حقوق دریافتی آنها این مبلغ متغییر خواهد بود.
اجرایی شدن توافقات حداقل ۳ ماه زمان می‌برد
دبیرکل خانه پرستار در پایان با اشاره به اینکه تا کنون اگر گامی در جهت بهبود وضعیت پرستاران برداشته نشده به دلیل بی‌توجهی وزارت بهداشت و درمان به مساله نیروی انسانی در بیمارستان‌ها بوده، می‌افزاید: توافقاتی که طی روزهای گذشته با مسئولان جدید وزارت بهداشت و درمان و وزیر بهداشت صورت گرفت تا حدود زیادی امیدوارکننده است اما اینکه انتظار داشته باشیم طی چند روز تمام این توافقات اجرایی شود غیرممکن است و حداقل سه ماه زمان لازم است تا توافقات فوق به مرحله اجرا برسند.
پرستاران باید منتظر مصوبات هیات دولت بمانند
از سوی دیگر دکتر عباس عبادی، معاونت پرستاری وزارت بهداشت و درمان، در مورد اعتراض پرستاران به نوع پرداخت‌ها و تاکید آنها بر اهمیت همه مطالبات و نه تنها پرداخت معوقات به تجارت‌نیوز می‌گوید: باید در نظر داشته باشیم که دولت چهاردهم تازه کار خود را شروع کرده است. هر گونه ابلاغ و دستور اجرا نیازمند مصوباتی است که در هیات دولت انجام می‌شود و به همین دلیل نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم طی چند روز تمامی مطالبات پرستاران اجرایی شود.
او در واکنش به اعتراض پرستاران برای پرداخت‌های اندک اظهار می‌دارد: این پرداخت‌ها بر اساس قوانین جاری صورت گرفته است. اگر کسی ۷۰۰ هزار تومان دریافت کرده قطعاً یا در مرخصی بوده و یا روزها و شیفت‌های کاری کمتری داشته است. مبالغ بر اساس میزان ساعات کاری و میزان سختی کار پرداخت شده است.
عبادی می‌گوید: پرستاران به میزان دریافتی اضافه کاری خود که ساعتی ۲۰ هزار تومان است اعتراض دارند که البته با توجه به کار سختی که انجام می‌دهند اعتراض بجایی است اما اگر قرار باشد این مبلغ تغییر کند باید پروسه‌ای در این مورد طی شود که قطعاً زمان‌بر است و نمی‌توان تنها طی چند روز آن را به نتیجه رساند.
دریافتی پرستاران در گرو ضریب اشغال تخت‌های بیمارستانی
معاونت پرستاری وزارت بهداشت و درمان در مورد میزان پرداختی پرستاران به مساله ضریب اشغال تخت‌های بیمارستانی نیز اشاره کرده و می‌گوید: مساله اینجاست که وقتی صحبت از حقوق و دریافتی پرستاران می شود تنها یک فاکتور در این ماجرا دخیل نیست و مسائل بسیاری بر میزان دریافتی پرستاران تاثیر می‌گذارد. یکی از این عوامل ضریب اشغال تخت‌های بیمارستانی است. هر چه این ضریب بالاتر باشد قطعاً دریافتی پرستاران آن بیمارستان بیشتر خواهد بود.
او می‌افزاید: شاید تمام پرستاران حقوق یکسانی دریافت کنند اما کارانه و تعرفه خدمات درمانی و... بسته به میزان ضریب اشغال تخت‌های بیمارستانی است اگر بیمارستانی ضریبش ۹۰ درصد باشد قطعاً پولی که از بیمه دریافت می‌کند خیلی بیشتر از بیمارستانی است که ضریب اشغال تخت آن ۲۰ درصد است. به این ترتیب کارانه‌ای که پرستاران آن بیمارستان دریافت می‌کنند از پرستاران بیمارستانی باضریب ۲۰ درصد خیلی بیشتر خواهد بود.
رقم اضافه کار درست شود پرستاران با آن مشکلی ندارند
عبادی در پاسخ به این سوال که آیا تدبیری برای برداشتن اضافه کار اجباری پرستاران اندیشیده شده است یا نه می‌گوید: اعتقاد ما این است که اگر رقم اضافه کار درست شود پرستاران برای انجام آن نه تنها مشکلی ندارند که داوطلب هم می‌شوند. طی فرمولی که تقریباً نهایی شده این اقدام در آینده‌ای نزدیک رخ خواهد داد و این رقم حداقل به ۱۰۰ هزار تومان خواهد رسید و در نتیجه تبدیل به رقم قابل توجهی می‌شود که می‌تواند انتظارات پرستاران را تا حد زیادی برآورده کند.