کبنانیوز - نوبل اقتصاد برای اندیشه نهادی

3 اقتصاددانی که امسال جایزه بنیاد آلفرد نوبل را از آنِ خود کردند، چه کسانی هستند؟

جایزه نوبل اقتصاد امسال به سه اقتصاددان 57‌ساله، 61ساله و 64‌ساله رسید. دارون عجم‌اوغلو اقتصاددان ترکیه‌ای، سایمون جانسون و جیمز رابینسون هر دو اقتصاددان بریتانیایی هستند. با این حال این سه اقتصاددان چند نقطه مشترک دارند؛ هر سه آنها ساکن آمریکا هستند و کتاب‌های مشترکی با یکدیگر نوشته‌اند. وجه اشتراک این سه اقتصاددان نقش و اهمیتی است که برای نهادهای اجتماعی در شکوفایی کشورها و حل منازعات جهانی و بحران‌های مالی قائل هستند. در‌این‌بین اقتصاددان ترکیه‌ای یعنی دارون عجم‌اوغلو بیش از دو همکار خود در ایران شناخته‌شده است و اگرچه برخی آثار پرفروش او با همکاری دو اقتصاددان دیگر برنده جایزه نوبل اقتصاد نوشته شده است، اما مخاطبان ایرانی این آثار را بیش از همه با نام عجم‌اوغلو می‌شناسند.
برندگان نوبل اقتصاد چه کسانی هستند؟
با معرفی برنده نوبل اقتصاد سال ۲۰۲۴ فصل جوایز امسال به پایان رسید و همه برندگان نوبل در زمینه‌های پزشکی، فیزیک، شیمی، ادبیات و صلح معرفی شدند.
این پنجاه‌و‌ششمین جایزه نوبل اقتصاد است که به یک اقتصاددان تعلق می‌گیرد. نخستین بار در سال ۱۹۶۹ اعطای این جایزه راه‌اندازی شد و از آن زمان، هر سال به یک یا چند اقتصاددانی که در آن سال تئوری‌ها و تحقیقات‌شان کارآمد و درخور توجه بوده، اهدا شده است.
این جایزه که به یاد آلفرد نوبل از سوی بانک مرکزی سوئد در حوزه علوم اقتصادی اعطا می‌شود، معادل ۱۰ میلیون کرون سوئدی (۹۱۲.۴ هزار یورو) است.
این جایزه از سوی بانک مرکزی سوئد (Sveriges Riksbank) در سال ۱۹۶۸ و به یاد آلفرد نوبل پایه‌گذاری شد که سپس به‌عنوان نوبل اقتصاد شهرت یافت و در‌واقع بخشی از جوایز پنج‌گانه نوبل که از سوی آلفرد نوبل پایه‌گذاری شده، نبوده است.
کمیته نوبل آکادمی سلطنتی علوم سوئد روز دوشنبه ۱۴ اکتبر نوبل اقتصاد را به سه نفر به صورت مشترک اهدا کرد. دارون عجم‌اوغلو، جیمز ای رابینسون و سایمون جانسون به صورت مشترک برنده جایزه نوبل اقتصاد در سال ۲۰۲۴ شدند.
کمیته نوبل با معرفی این سه نفر به‌عنوان برندگان سال اعلام کرد این اقتصاددانان «اهمیت نهادهای اجتماعی را برای شکوفایی یک کشور» نشان داده‌اند و کمک کرده‌اند که درک ما از نابرابری جهانی عمیق تر شود. کمیته نوبل اقتصاد ضمن اعلام این خبر توضیح داد: «تحقیقات آنها بر چگونگی شکل‌گیری نهادها و تأثیر آنها بر رفاه متمرکز است. این یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های زمان ما‌ست که تفاوت‌های درآمدی بزرگ بین کشورها را کاهش دهیم».
دارون عجم‌اوغلو، اقتصاددان ترکیه‌ای، در سوم سپتامبر ۱۹۶۷ در استانبول متولد شده و از سال ۱۹۹۳ در مؤسسه فناوری ماساچوست تدریس کرده است. او مدال جان بیتس کلارک را در سال ۲۰۰۵ دریافت کرد و در سال ۲۰۱۹ به‌عنوان استاد مؤسسه در MIT انتخاب شد.
او مدرک لیسانس خود را از دانشگاه یورک و دکترای خود را از دانشکده اقتصاد لندن دریافت کرده است. عجم‌اوغلو بیشتر به‌ خاطر کارش در زمینه اقتصاد سیاسی شناخته شده است. او به همراه جانسون و رابینسون که همکاران قدیمی او هستند، صد‌ها مقاله تألیف کرده و به همراه رابینسون کتاب‌های «ریشه‌های اقتصادی دیکتاتوری و دموکراسی» در سال ۲۰۰۶ و «چرا ملت‌ها شکست می‌خورند»‌ در سال ۲۰۱۲ را نوشته است. او بار‌ها درباره مسائل سیاسی، نابرابری اقتصادی و انواع سیاست‌های خاص اظهارنظر کرده است.
این اقتصاددان ارمنی‌تبار در فهرست «اقتصاددان‌های زنده و محبوب زیر ۶۰ سال» در سال ۲۰۱۱ در جایگاه سوم قرار گرفت و در سال ۲۰۱۵ به‌عنوان پراستنادترین اقتصاددان ۱۰ سال گذشته بر اساس داده‌های پژوهشی در اقتصاد انتخاب شد.
همچنین عجم‌اوغلو و جیمز رابینسون دیگر برنده امسال نوبل اقتصاد دو اقتصاددانی هستند که در سال ۲۰۱۲ کتاب پرفروش «چرا ملت‌ها شکست می‌خورند» را نوشتند و آن کتاب به زبان‌های مختلفی در دنیا ترجمه و به پژوهشی الهام‌بخش تبدیل شد. عجم‌اوغلو، استاد دانشگاه MIT و جیمز رابینسون هم در دانشگاه شیکاگو آمریکا تدریس می‌کند. سایمون جانسون هم مانند عجم‌اوغلو استاد دانشگاه MIT است.
جیمز ای رابینسون و دارون عجم‌اوغلو در ادامه پژوهش‌های خود کتاب دیگری با عنوان «راه باریک آزادی» را نوشتند که آن پژوهش هم بسیار الهام‌بخش بود و مورد توجه قرار گرفت. آقای عجم‌اوغلو همچنین همراه با دیگر برنده نوبل اقتصاد ۲۰۲۴ یعنی سایمون جانسون، کتاب دیگری با عنوان «نزاع هزار‌ساله ما بر سر فناوری و بهروزی» نوشت که در آن به این موضوع پرداخته که هرچند نوآوری‌ها می‌توانند به افزایش رفاه، ثروت و بهبود کیفیت انسان‌ها منجر شود، در‌عین‌حال همین نوآوری‌ها می‌توانند نابرابری‌ها را تشدید کرده و مشاغل را از بین ببرند و محیط زیست را تخریب کنند.
سایمون جانسون، اقتصاددان بریتانیایی و استاد کارآفرینی در دانشکده مدیریت اسلون MIT است. مطالعات او بر بحران‌های مالی و نقش نهادهای جهانی در کاهش اثرات این بحران‌ها متمرکز است. او در بسیاری از آثار خود به اهمیت اصلاحات نهادی و اقتصادی برای جلوگیری از فروپاشی‌های مالی تأکید کرده است.
جانسون در 20 سال گذشته تحقیقات گسترده‌ای درباره بحران‌های مالی سراسر جهان داشته و به‌عنوان مشاور نهادهای خصوصی برای کاهش تأثیر شوک‌های مالی فعالیت کرده است.
از مارس 2007 تا پایان آگوست 2008 جانسون مشاور اقتصادی صندوق بین‌المللی پول و مدیر بخش تحقیقات آن بود. او همچنین در فاصله سال‌های 2000 تا 2001 یکی از اعضای کمیته مشورتی بورس و سازمان اوراق بهادار ایالات متحده آمریکا بود. این اقتصاددان همچنین علاقه‌مند به قلم‌زدن در رسانه‌هاست و ستون هفتگی در نیویورک‌تایمز، اکونومیک و واشنگتن‌پست دارد.
جیمز رابینسون، استاد دانشگاه شیکاگو و مدیر هیئت علمی مؤسسه پیرسون برای مطالعه و حل منازعات جهانی است. او یک اقتصاددان برجسته در حوزه اقتصاد سیاسی است و تحقیقات تأثیرگذاری در زمینه توسعه سیاسی و اقتصادی و عواملی که ریشه اصلی درگیری هستند، انجام داده است. اغلب مطالعات او درباره رابطه اساسی بین فقر و نهادهای یک جامعه و چگونگی ظهور نهادها در درگیری‌های سیاسی است.
او با استخراج بینش‌هایی از نظریه بازی‌ها و تاریخ جهانی، از تحلیل‌های آماری دقیق و مطالعات موردی برای شناسایی مبانی سیاسی توسعه و رشد اقتصادی استفاده می‌کند. کار او باعث تعمیق درک نهادهای سیاسی در سراسر جهان شده است.
رابینسون علاقه خاصی به آمریکای لاتین و جنوب صحرای آفریقا دارد. او دکترای خود را از دانشگاه ییل، کارشناسی ارشد خود را از دانشگاه وارویک و کارشناسی خود را از دانشکده اقتصاد و علوم سیاسی لندن دریافت کرده است. او پیش ‌از این استاد دانشگاه هاروارد بوده است.
از دریافت‌کنندگان قبلی جایزه نوبل اقتصاد می‌توان به کلودیا گلدین، بن برنانکه، داگلاس دایموند، توماس پیکتی و فیلیپ دیبویگ اشاره کرد.
سال گذشته تاریخ‌دان اقتصادی دانشگاه هاورارد کلودیا گلدین جایزه نوبل اقتصاد را برای کارش در افشای علت‌های نابرابری دستمزد و بازار کار میان مردان و زنان برنده شد. خانم گلدین که در سال ۱۹۹۰ اولین زنی بود که در دپارتمان اقتصاد دانشگاه هاروارد مشغول به کار شد، سومین زن برنده جایزه نوبل اقتصاد محسوب می‌شود و اولین زنی است که این جایزه را به ‌تنهایی برنده شده است.