عراق و لبنان در ابهام

کبنا ؛

از سوی دیگر، حامیان حریری از استعفای او استقبال کردند. به محض اعلام استعفای نخست وزیر، رسانه‌های نزدیک به جریان حریری و همچنین رسانه‌های کشور‌هایی مانند عربستان از حریری تصویر بسیار مثبتی ارائه کردند. از دیدگاه این حامیان، حریری با استعفا، از دایره شعار «کُلُن یعنی کلن» (همه یعنی همه) خارج و با معترضان همراه شد.
تظاهرات معیشتی در لبنان و عراق هنوز ادامه دارد. جریان‌های سیاسی این دو کشور، که مشروعیت آن‌ها به نحو بی‌سابقه‌ای از سوی معترضان زیر سوال رفته است، برای حل مشکلات به تکاپو افتاده و سعی می‌کنند توپ را به زمین جریان‌های رقیب بیندازند.

۱۳ روز پس از آغاز تظاهرات معیشتی در لبنان، نخست وزیر این کشور بدون هماهنگی با سایر ارکان قدرت، استعفای خود را تقدیم رئیس‌جمهور کرد. با استعفای نخست‌وزیر، لبنان وارد مرحله جدیدی از بلاتکلیفی سیاسی شد.

پیش از این، سعد حریری، نخست وزیر لبنان، تلاش کرده بود با انجام اصلاحات اقتصادی، اعتراضات را مهار کند. وی به همه شرکای‌اش در دولت بسته‌ای از اصلاحات اقتصادی پیشنهاد کرد که شامل کاهش ۵۰ درصدی درآمد‌های مقامات بلندپایه می‌شد. شرکای او، به رغم اختلافات‌شان، تحت فشار تظاهرات، با این اصلاحات همراهی نشان دادند. با این حال، حریری ناگهان تصمیم به استعفا گرفت.

وی عصر روز سه شنبه، بر خلاف میل رقبای سیاسی خود، استعفای‌اش را به میشیل عون، رئیس‌جمهور لبنان، تقدیم کرد. حریری در مراسم اعلام استعفای خود، شرایط فعلی لبنان را «تاریخی» دانست و گفت: «از ۱۳ روز پیش، ملت لبنان منتظر یک راه سیاسی بود که جلوی وخیم شدن اوضاع را بگیرد. من در این مدت تلاش کردم راه حلی پیدا کنم که از طریق آن، صدای ملت را بشنویم و کشور را از مخاطرات امنیتی، اقتصادی و معیشتی حفظ کنیم. امروز، از شما پنهان نمی‌کنم که من به بن بست رسیده‌ام و ضروری است که برای مقابله با بحران، شوک بزرگی ایجاد کنیم.»

پاسکاری اصحاب قدرت ادامه دارد
حریری در شرایطی استعفا کرد که رقبای سیاسی‌اش- دو گروه شیعی امل و حزب الله و نیز جریان العهد وابسته به میشیل عون- با استعفای او به شدت مخالف بودند. محافل رسانه‌ای نزدیک به حزب الله، استعفای حریری را «کودتایی» علیه جریان العهد می‌دانند که تحت فشار‌های خارجی انجام شد. در همین رابطه، روزنامه الاخبار لبنان نوشت: «با اعلام استعفای سعد حریری، لبنان وارد مرحله به شدت خطرناکی شد. پس از همراهی رئیس دولت با فشار‌های خارجی و مشارکت در کودتا علیه العهد، کشور با بحران سیاسی و مالی بی‌سابقه‌ای مواجه شده است.»

در لبنان سه جریان سیاسی-مذهبی عمده وجود دارد: مسیحیان، که منصب ریاست جمهوری را در اختیار دارند، سنی‌ها، ریاست دولت و شیعیان ریاست پارلمان را برعهده دارند. دقیقا سه سال پیش، میشیل عون که مسیحی است، با حزب الله ائتلاف کرد و به ریاست جمهوری رسید. بر اساس همین تفاهم، حریری با اکراه ریاست دولت را برعهده گرفت. اکنون سه سال از این تفاهم می‌گذرد. در نیمه راه، حریری با خروج از دولت، توازن شکننده سیاسی در لبنان را به هم ریخت. حزب الله و العهد هر دو مایل بودند حریری به کار خود ادامه دهد و اصلاحات خود را دنبال کند. در این مسیر حاضر بودند با او همراهی کنند. اما حریری، که در ابتدا با استعفا مخالف بود، به دلایلی که هنوز روشن نیست تصمیم گرفت العهد و حزب الله را تنها بگذارد.

حریری با داماد عون که وزیر خارجه است، اختلاف نظر شدیدی دارد. او استعفای خود را با عون و حزب الله هماهنگ نکرد و ظرف چند دقیقه نامه استعفای خود را به عون داد و رفت.

مخالفان حریری می‌گویند نحوه استعفای او یادآور استعفای اجباری‌اش در عربستان است. زمانی که حریری تحت فشار سعودی‌ها مجبور شد استعفا کند، ولی پس از بازگشت به لبنان، استعفای خود را پس گرفت. از این رو، مخالفان مزبور سناریوی تکرار فشار خارجی بر حریری را مطرح می‌کنند. این بار هم حریری بدون هماهنگی و مشورت با شرکای سیاسی‌اش استعفا کرد. حرب الله لبنان، شب قبل از استعفا از این امر مطلع شد. نبیه بری، رئیس پارلمان، و میشیل عون، هم اندکی قبل از استعفا مطلع شدند. حریری با برخی چهره‌های نزدیک به رئیس‌جمهور اختلاف جدی داشت. جبران باسیل، وزیر امور خارجه و داماد رئیس‌جمهور، از جمله این چهره‌هاست. نخست وزیر مستعفی در گفتگو‌های پشت پرده اعلام کرده بود که یا باسیل از دولت خارج می‌شود یا او استعفا می‌دهد.

از سوی دیگر، حامیان حریری از استعفای او استقبال کردند. به محض اعلام استعفای نخست وزیر، رسانه‌های نزدیک به جریان حریری و همچنین رسانه‌های کشور‌هایی مانند عربستان از حریری تصویر بسیار مثبتی ارائه کردند. از دیدگاه این حامیان، حریری با استعفا، از دایره شعار «کُلُن یعنی کلن» (همه یعنی همه) خارج و با معترضان همراه شد. معترضان لبنانی، به نحو بی‌سابقه‌ای همه نخبگان سیاسی را مقصر اوضاع وخیم کشور می‌دانند. حریری نخستین مقام بلندپایه حکومتی بود که در اثر تظاهرات، از طبقه سیاسی حاکم خارج شد. این امر، رقبای سیاسی‌اش را نگران می‌کند. آن‌ها بر این باور هستند که حریری بخشی هیئت حاکمه است و نباید خود را اپوزیسیون نشان دهد و تقصیر مشکلات را به گردن رقبای سیاسی خود بیندازد.

عبدالمهدی در مسیر حریری

تشکیل دولت جدید، مهمترین چالش جریانات سیاسی لبنان در روز‌های آینده خواهد بود. با توجه به اینکه منصب نخست وزیر سهم سنی‌هاست، جایگزین‌های کمی برای حریری وجود دارد. از این رو، برخی معتقدند که حریری، چون می‌داند دوباره مامور تشکیل دولت خواهد شد، استعفا کرد تا دولت جدید را براساس شروط خودش تشکیل دهد و از رقبای خود امتیازات بیشتری بگیرد. کشمکش‌های سیاسی در لبنان ادامه خواهد یافت، خصوصا اگر تظاهرات ادامه پیدا کند.

استعفای حریری ممکن است بر عراق هم تاثیر بگذارد. نظام سیاسی این دو کشور از نظر تقسیم‌بندی‌های فرقه‌ای و گسترش فساد میان طبقه حاکم شباهت‌هایی با هم دارند. علاوه بر این، گروه‌های حاکم نیز که در هر دو کشور با تظاهرات مردمی بی‌سابقه‌ای مواجه شده‌اند، سعی می‌کنند تقصیر را به گردن گروه‌های رقیب بیندازند یا از فرصت تظاهرات برای حذف رقبا استفاده کنند.

یک سال پیش در چنین روزهایی دولت عبدالمهدی روی کار آمد. یک سال بعد او از فراکسیون‌های بزرگ پارلمان خواست که برای کنار زدن دولتش به توافق برسند.

روز سه شنبه، در حالی که چندین شهر و استان عراق شاهد اعتراضات بود، مقتدی صدر، رئیس ائتلاف انتخاباتی «سائرون»، از هادی عامری، رئیس ائتلاف انتخاباتی «الفتح»، برای همکاری درباره ساقط کردن دولت عادل عبدالمهدی درخواست همکاری کرد. صدر از عامری خواست که به اتفاق یکدیگر رأی اعتماد به دولت عبدالمهدی را فورا بازپس‌گیرند.

پیش از این، صدر با درخواست انحلال پارلمان و برگزاری انتخابات زودهنگام با نظارت بین المللی توپ را به زمین نخست وزیر انداخته بود. اما عبدالمهدی در واکنش به این موضع صدر، از وی خواست که با عامری درباره تعیین دولت جایگزین کار کند. عبدالمهدی اعلام کرد چنانچه صدر و عامری درباره یک دولت جایگزین به توافق برسند، او ظرف چند ساعت قدرت را تحویل خواهد داد. نخست وزیر در پیامی خطاب به صدر نوشت: «به جای اینکه از من بخواهی انتخابات زودهنگام برگزار کنم، با عامری درباره تشکیل دولت توافق کن.»

صدر در واکنش به درخواست عبدالمهدی، از عامری درخواست همکاری کرد و عامری نیز دو ساعت بعد با این درخواست موافقت کرد. به نظر می‌رسد عبدالمهدی روز‌های آخر نخست‌وزیری خود را سپری می‌کند. سائرون و الفتح دو ائتلاف بزرگ پارلمان عراق هستند و تصمیم آن‌ها مبنی بر بازپس‌گیری رأی اعتماد از دولت عبدالمهدی به معنای پایان کار دولت فعلی عراق است.

نخست وزیر لبنان استعفا کرد و دولت عبدالمهدی نیز در مسیر سقوط است. برخی ناظران بر این باور هستند که عقب‌نشینی دولت‌ها و برآورده کردن برخی مطالبات معترضان، به اعترضات دامن می‌زند. اکنون پرسش مهم این است که آیا معترضان لبنانی و خصوصا عراقی به سقوط یا تغییر دولت‌ها رضایت خواهند داد یا اینکه اعتراضات‌شان را تا سرنگونی کل نظام سیاسی ادامه خواهند داد.

لبنان؛ سناریوهای احتمالی و پیش‌بینی آینده مهرهای اصلی

اعتراض های گسترده در لبنان باعث استعفای نخست وزیر شد

فرارو- روز چهارشنبه میشل عون رئیس‌جمهور لبنان استعفای «سعد الحریری» نخست‌وزیر این کشور را پذیرفت. عون همچنین از دولت خواست تا تشکیل دولت جدید، امور کشور را اداره کند.

به گزارش فرارو، سعد حریری سه‌شنبه همزمان با سیزدهمین روز تظاهرات گسترده بخش عظیمی از شهروندان لبنانی در اعتراض به مشکلات معیشتی و اقتصادی، اعلام کرد، به بن‌رسیده و استعفای خود را کتبا تسلیم میشل عون کرد. اما روز چهارشنبه خبرگزاری رویترز به نقل از یک مقام رسمی لبنان گزارش کرد سعد حریری مشکلی با ادامه کار در پست نخست وزیری ندارد، به شرط آنکه در کابینه آینده امکان حضور وزرای فن‌سالار (تکنوکرات) که قادر به اجرای اصلاحات برای جلوگیری از سقوط اقتصاد لبنان باشند، وجود داشته باشد.

سعد حریری پیشتر اصلاحاتی را برای بهبود وضعیت اقتصادی و توقف اعتراضات در نظر گرفته بود که البته این اصلاحات مورد قبول قرار نگرفت.

شمار گسترده‌ای از شهروندان لبنانی در دو هفته اخیر در اعتراض به شرایط اقتصادی و مالی و بی‌کفایتی سیاسی در این کشور تظاهرات کرده و خواستار استعفای دولت، نمایندگان مجلس و بطور کلی، برکناری کل طبقه حاکم شده‌اند؛ گروهی که به گفته معترضان در سه دهه گذشته تقریبا بدون تغییر باقی مانده است.

اعتراضات اخیر در لبنان نگرانی‌های زیادی درباره آینده این کشور ایجاد کرده است. ناظران معتقدند استعفای نخست وزیر لبنان با چراغ سبز غرب و عربستان سعودی صورت گرفته است.

سید حسن نصرالله، دبیر کل حزب‌الله لبنان پیش از این مخالفت خود با استعفای دولت در مقطع زمانی کنونی را اعلام کرده و گفته بود کناره‌گیری دولت به نفع وضعیت این کشور نیست.

استعفای حریری کشور را با چالش بزرگی روبه رو کرده است. تشکیل دولت جدید کار ساده ای نخواهد بود. تشکیل دولت در لبنان به خاطر ساختار فرقه ای این کشور همیشه کار دشواری بوده است حالا با اعتراضات اخیر و دخالت خارجی این کار سخت تر هم شده است.

پس از برکناری حریری تلاش هایی برای کنار گذاشتن میشل عون از ریاست جمهوری نیز آغاز شده است.

بیشتر بخوانید: عراق و لبنان در ابهام

لبنان؛ سناریوهای احتمالی و پیش بینی آینده مهرهای اصلی

پنج نکته درباره سعد حریری

۱- سعد حریری فرزند سعدالدین رفیق حریری، نخست وزیر پیشین لبنان و سرمایه‌دار مشهور عرب است. او در ۱۸ آوریل ۱۹۷۰ -میلادی در ریاض، پایتخت عربستان سعودی به دنیا آمد. پدرش در یک بمب‌گذاری در ۱۴ فوریه ۲۰۰۵ ترور شد.

۲- با ترور رفیق حریری گروه‌های سیاسی دور فرزند او جمع شدند. سعد حریری نیز راه پدرش را ادامه داد و به همراه ولید جنبلاط و سمیر جعجع از رهبران ائتلاف موسوم به ۱۴ مارس شد. سعد حریری در سال ۲۰۰۷ جنبش المستقبل را بنیان گذاشت و رهبری آن را برعهده گرفت. سعد حریری نیز مانند پدرش از مخالفان حزب الله لبنان بود.

۳- خانواده حریری روابط بسیار نزدیکی با عربستان سعودی دارند.سرمایه کلان آن‌ها در عربستان است. در واقع عربستان وطن دوم آنهاست. همچنین حریری پسر و پدر به صورت سنتی روابط خوبی با دولت فرانسه نیز داشته و دارند.

۴- سعد حریری تاکنون دو بار به مقام نخست وزیری لبنان رسیده است. یک بار در سال ۲۰۰۹ پس از آنکه ائتلاف ۱۴ مارس در انتخابات پارلمانی به پیروزی رسید، از سوی میشل عون رییس جمهور به عنوان نخست وزیر معرفی شد و تا سال ۲۰۱۱ در این سمت ماند، در آن زمان کابینه لبنان منحل شد و حریری نیز کنار رفت. بار دوم سال ۲۰۱۶ باز هم میشل عون از حریری دعوت به همکاری کرد و او دوباره نخست وزیر لبنان شد.

۵- در سال ۲۰۱۷ حریری در تصمیمی بحث برانگیز و در زمانی که در عربستان سعودی حضور داشت از مقام خود کناره گرفت، اما پس از خروج از عربستان و در پی اصرار نمایندگان گروه‌های مختلف سیاسی لبنان، استعفای خود را پس گرفت و به کار خود ادامه داد. بسیاری معتقد بودند تصمیم حریری تحت فشار محمد بن سلمان ولیعهد سعودی صورت گرفته بود. حتی عده‌ای معتقد بودند که حریریمدتی در عربستان به گروگان گرفته شده بود.
لبنان؛ سناریوهای احتمالی و پیش بینی آینده مهرهای اصلی

سعد حریری روز سه شنبه استعفای خود را تقدیم میشل عون کرد
سناریو‌هایی برای آینده لبنان
دکتر عبدالرضا فرجی راد استاد دانشگاه، سفیر پیشین ایران در نروژ و تحلیلگر مسائل ژئوپلتیک درباره استعفای حریری و سناریو‌های احتمالی آینده لبنان، گفت: «از یک سو ممکن است که اوضاع لبنان بدتر از وضعیت کنونی شود. تظاهرات کنندگان با توجه به نوع شعاری این خط را پیگیری می کنند که همه مسئولانی کشور را که براساس قانون اساسی لبنان هر کدام به یک فرقه و مذهب تعلق دارند، کنار بزنند.»
او افزود: «با توجه به اینکه نخست وزیر اهل سنت کنار رفته است، مردم اینگونه برداشت کرده اند که مقدمه‌ای است برای اقدامات بعدی و از وضعیت کنونی خوشحالند. آقای حریری در لبنان سمبل ضدیت با جبهه مقاومت است اکنون کسانی از استعفای حریری ابراز خوشحالی می‌کنند که زمانی از او حمایت می‌کردند. حالا بعد از رفتن حریری ممکن است به رییس جمهور لبنان (میشل عون) برای استعفا فشار وارد شود، پس از آن هم ممکنه است فشار‌هایی برای تغییر قانون اساسی لبنان به میان آید؛ که در این حالت محوریت فرقه‌‌ای کنار گذاشته شود و محوریت احزاب در نظر گرفته شود.»
این استاد دانشگاه در ادامه اظهار کرد: «سناریو بعدی این است که رهبران سیاسی لبنان توافقاتی با هم داشته باشند و براساس این توافقات هر کدام از این رهبران بر طرفداران خود که در صحنه اعتراضات خیابانی حضور دارند اثر بگذارند و به تدریج از تعداد تظاهرات کنندگان کاسته شود و به نوعی اعتراضات کمی فروکش کند. در همین راستا اخیرا برخی از اصناف در لبنان به خاطر اختلال در کسب و کار و معیشت خود از ادامه اعتراضات ناراضی اند. در این سناریو ممکن است اعتراضات کمی معتدل شود، اما به طور کامل متوقف نشود مثل اعتراض جلیقه زرد‌های فرانسه که ماه‌ها به طول انجامیده است. باید به این نکته هم توجه کرد که لبنان در بسیاری از مسائل از فرانسه الگو برداری می‌کند. ممکن است در شیوه اعتراض هم همین الگوبرداری را داشته باشد.»
فرجی راد درباره وضعیت سعد حریری و آینده سیاسی او گفت: «این بستگی دارد که کدام سناریو به نتیجه برسد. آقای حریری زرنگی کرد و از زیر بار مسئولیت شانه خالی کرد، تا بگوید با مردم است. با توجه به ارتباطات حریری با فرانسه و به ویژه عربستان سعودی که منافع مالی اش هم در این کشور قرار دارد، به نظر می‌رسد او از این کشور‌ها برای خروج از دولت چراغ سبز گرفته است. پیشتر نیز سعودی‌ها و غربی‌ها تلاش بسیاری کردند که این دولت تشکیل نشود چرا که حزب الله در این دولت نمایندگان زیادی دارد و آن‌ها با وجود حضور حریری در مسند نخست وزیری با دولت او مشکل داشتند.»
لبنان؛ سناریوهای احتمالی و پیش بینی آینده مهرهای اصلی

حریری با عربستان و فرانسه روابط بسیار نزدیکی دارد
این تحلیلگر مسائل بین الملل درباره موقعیت میشل عون رییس جمهور لبنان گفت: «به نظر می‌رسد سعودی‌ها و غربی‌ها معتقدند با پایین آوردن میشل عون می‌توانند حزب الله را ضعیف کنند. چرا که عون با اینکه مسیحی است، متحد حزب الله است و منتقدان حزب الله تصور می‌کنند با حذف عون می‌توانند حزب الله را تضعیف کنند.»
فرجی راد درباره احتمال تغییر قانون اساسی، گفت: «تغییر قانون اساسی قطعا خواست غربی‌ها به ویژه فرانسه است. زمانی به سود گروه‌های شیعی مثل حزب الله و جنبش امل بود که قانون اساسی فرقه‌ای نباشد، اما حالا با توجه به نفوذ حزب الله در حاکمیت لبنان، غربی‌ها به دنبال شکستن این نفوذ هستند. غربی‌های معتقدند که روند گذشته در این کشور جواب نمی‌دهد و باید تغییر کند.»
او با بیان اینکه "با شدت گرفتن فشار‌ها بعید است که حزب الله با تغییر قانون اساسی مخالفت کند"، توضیح داد: «اما در شرایط کنونی لبنان این اقدام به راحتی امکانپذیر نیست. چرا که هر کدام از فرقه‌ها قطعا بر روی کلمه به کلمه قانون اساسی جدید پافشاری خواهند کرد. تغییر قانون کار ساده‌ای نیست، ولی اگر همه مردم این را بخواهند انجام می‌شود.»
این تحلیلگر مسائل بین الملل درباره احتمال استعفای میشل عون گفت: «من تصور می‌کنم عون در برابر فشار‌ها مقاومت خواهد کرد. او احتمالا تغییراتی ایجاد خواهد کرد و امتیازاتی به مردم داده خواهد شد و کلا پروسه استعفای عون مانند استعفای حریری نخواهد بود و قطعا اگر تلاشی هم در این راستا صورت بگیرد زمان زیادی به طول خواهد انجامید. به این نکته هم باید توجه کرد که شرایط کنونی اوج تظاهرات در لبنان است و از این به بعد ممکن است اعتراضات فروکش کند. با تمام این اوصاف به نظر می‌رسد باید تغییرات در لبنان انجام شود چرا که نسل جدید سیستم کنونی را بر نمی‌تابد.»