اعلام خبرش مثل یک بمب بود برای صادرکنندگان گاز به ترکیه. کشف "بزرگ‌ترین میدان گازی"در دریای سیاه آن هم از زبان رجب طیب‌ اردوغان رئیس جمهوری ترکیه. بمبی که ماشه پرتاب آن را در زمانه‌ای کشید که این کشور درگیر مجادله در چند جبهه و از دست رفتن فرصت‌های درآمد گردشگری به دلیل شیوع کروناست و همچنین درگیری لفظی با اتحادیه‌ اروپا. کشوری که بازرگانان آن در مناسبات رقابت‌های تجاری منطقه به "بازارخراب کن" شهرت یافته‌اند و این نه از خصلت بد آنها بلکه از ضعف دیپلماسی کشورهایی مانند ماست که در تجارت بین‌الملل هوشیار و دوراندیش نیستیم. در هر صورت چاشنی این خبر را رسانه‌های معاند با جمهوری اسلامی در بوق و کرنا کردند و از خوداتکایی ترکیه تا 20 سال به گاز و حتی بالاتر از آن تا تبدیل شدن به یک صادرکننده نوشتند و دل ایرانی‌ها و روس‌ها را خالی کردند! به هر حال هر چه باشد این نوع اطلاع‌رسانی به کار مذاکرات و چانه زنی‌ها خوب می‌آید و ژست اقتصاد سیاسی آن،
ترکیه را تیتر یک رسانه‌های تراز اول و پرتیراژ جهانی می‌کند.
اما داستان از کجا شروع شد؟
رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه از کشف یک میدان گازی با حجم ۳۲۰ میلیارد متر مکعب خبر داده و آن را "بزرگ‌ترین میدان گازی" ترکیه در دریای سیاه خوانده است. اردوغان گفته که با کشف این میدان گازی و استفاده از آن تا سال ۲۰۲۳ ترکیه به صادرکننده گاز تبدیل خواهد شد. او همچنین احتمال داده که منابع گازی دیگری در این دریا کشف شود.
رئیس‌جمهوری ترکیه در یک نشست خبری که از قبل اعلام شده بود حاوی یک "خبر خوب" است، گفت کشتی فاتح متعلق به ترکیه در عملیات حفاری که از حدود یک ماه پیش در 20 ژوئیه آغاز شده، به یک میدان گازی وسیع دست یافته است.
ترکیه که در بخش انرژی به واردات وابسته است، امیدوار است با کشف این میدان گازی تا چند سال دیگر در بخش انرژی گازی خودکفا شود. برات البیرق، وزیر اقتصاد ترکیه ابراز امیدواری کرده که این میدان گازی کسری بودجه این کشور را جبران کند. ایران یکی از صادرکنندگان نفت به ترکیه است که طبق یک قرارداد ۲۵ساله از سال ۲۰۰۱ هر سال ۱۰میلیارد متر مکعب گاز به ترکیه صادر می‌کند. اما بیشترین واردات گاز ترکیه از روسیه است. خبر کشف میدان گازی در دریای سیاه در حالی اعلام شده که در چند روز گذشته، تنش میان ترکیه و کشورهای دیگر بر سر منابع انرژی در دریای مدیترانه افزایش یافته است. ترکیه از دو سو به آب‌های دریای سیاه و دریای مدیترانه دسترسی دارد.
ترکیه، یونان و قبرس در میان دست‌کم 8 کشوری هستند که بر منابع گازی شرق مدیترانه ادعا دارند. اسرائیل، مصر و لیبی نیز از این جمله‌اند. هفته پیش، رئیس‌جمهوری فرانسه از ترکیه خواست تا عملیات اکتشافی در آب‌های مورد مناقشه دریای مدیترانه را متوقف کند.
با کشف میدان جدید گازی ترکیه در دریای سیاه و در صورت اقتصادی بودن استخراج گاز، نیاز ترکیه در میان‌مدت به منابع گازی که از ایران، آذربایجان و روسیه وارد می‌کند، کاهش
خواهد یافت. و این خبر خوبی برای ایران و سایر صادرکنندگان نخواهد بود.
آنها که ادعای اردوغان را جدی گرفته‌اند و باور کرده اند، معتقدند از آنجا که کشف منابع جدید انرژی همیشه باعث تغییراتی در ژئوپلتیک انرژی شده است، اگر میادین نفت و گاز در کشورهای مصرف‌کننده پیدا شود، تغییرات بازار انرژی منطقه گسترده‌تر خواهد بود. میزان تولید نفت و گاز ترکیه کمتر از 3 درصد مصرف سالانه این کشور است. رشد اقتصادی، امنیت انرژی و امنیت ملی کشورهایی مثل ترکیه که عمده نفت و گاز مصرفی را از منابع خارجی تامین می‌کنند، همیشه از حوادث ژئوپلتیکی تاثیر پذیرفته است. البته بر اساس بررسی‌های انجام شده ترکیه برای خرید کشتی‌های حفاری و تداوم عملیات اکتشاف و حفاری سرمایه‌گذاری هنگفتی انجام داده است. نیروی دریایی این کشور نیز همواره با حمایت از فعالیت‌های اکتشافی در تامین امنیت این کشتی‌ها نقش فعالی ایفا کرده است. ترکیه بطور متوسط سالانه در حدود ۴۰ میلیارد دلار برای تامین انرژی مورد نیاز خویش هزینه می‌کند. ترکیه در 2 ماه اخیر با اعلام 2 پیام هشدار درباره محدوده فعالیت اکتشافی یا "ناوتکس" عملیات اکتشافی در آب‌های ساحلی و منطقه اقتصادی خویش در دریای مدیترانه را آغاز کرد. تداوم عملیات اکتشافی ترکیه بارها با اعتراض یونان و قبرس مواجه شده بود.هفته اول ماه جاری و به دنبال امضای توافقنامه دریایی بین یونان و مصر تنش‌ها در منطقه افزایش پیدا کرد. ترکیه که "ناوتکس" اولی را به درخواست آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان متوقف کرده بود در "ناوتکس" جدیدی اعلام کرد که تا اوایل ماه سپتامبر فعالیت اکتشافی‌اش ادامه پیدا خواهد کرد.
آنکارا معتقد است که توافقنامه دریایی یونان و مصر بخشی از منطقه انحصاری اقتصادی این کشور را شامل شده است. ترکیه به شدت از این توافقنامه انتقاد کرد و مقامات ترکیه اعلام کردند که آن را به رسمیت نمی‌شناسند.
ترکیه نوامبر سال گذشته برای دور نماندن از معادلات انرژی منطقه با لیبی درباره مرزهای دریایی در مدیترانه توافقی امضا کرد که با اعتراض یونان، مصر، اسراییل و قبرس روبرو شد. در حال حاضر ناوگان قدرت‌های بزرگ و کشورهای ساحلی در منطقه حضور دارند و انتظار می‌رود دریای مدیترانه روزهای متلاطمی پیش رو داشته باشد.
وقتی روز چهارشنبه هفته گذشته رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه در جریان بازدید از یکی از کارخانجات تولید پنل خورشیدی گفت که به زودی خبر مهمی را به اطلاع همگان خواهد رسانید. به گفته وی دوران جدیدی در تاریخ ترکیه آغاز خواهد شد؛ بلافاصله برخی سایت‌های خبری ترکیه از کشف منابع عظیم انرژی در دریای سیاه خبر دادند. روز پنج‌شنبه خبرگزاری رویتزر به نقل از منابع آگاه خبر داد که میزان ذخایر اولیه منابع گازی کشف شده توسط ترکیه در دریای سیاه ۸۰۰ میلیارد متر مکعب است. این میزان گاز در حدود مصرف ۲۰ سال ترکیه است. ظرفیت نهایی این میدان با میدان گازی "ظهر" مصر مقایسه شد. بر اساس خبر
رویترز ترکیه در بازه زمانی ۵ ساله و با سرمایه‌گذاری ۱۰ تا ۳۰میلیارد دلاری می‌تواند گاز موجود در این میدان گازی را به بازار مصرف برساند. طبیعی است استخراج گاز از میدان جدید کشف شده چالش‌های مالی و تکنولوژیکی به همراه دارد ولی دولت ترکیه برای استخراج منابع انرژی در دریای سیاه و مدیترانه اراده جدی خویش را بارها نشان داده است. اما بر خلاف ادعای رویترز خود رجب اردوغان در سخنرانی خود به مناسبت کشف گاز در دریای سیاه میزان ذخایر کشف شده را ۳۲۰ میلیارد متر مکعب عنوان کرد که این میزان آشکارا با آمار ارائه شده از سوی خبرگزاری رویترز بسیار متفاوت است.ترکیه در سال‌های اخیر عمده گاز مصرفی خود را از طریق خط لوله از روسیه، آذربایجان و ایران وارد می‌کند. آمریکا و قطر در کنار نیجریه و الجزایر نیز تامین‌کننده ال‌ان‌جی یا گاز طبیعی مایع مورد نیاز ترکیه هستند.طبیعی است که با اکتشاف میدان جدید و در صورت اقتصادی بودن استخراج گاز این میدان که باید دید تا چه حد توسط مراجع مستقل انرژی و بین‌المللی تایید می‌‎شود، نیاز ترکیه در بازه زمانی میان مدت به گاز این کشورها به شدت کاهش پیدا خواهد کرد و سهم گاز این کشورها در بازار ترکیه می‌تواند به شدت کاهش یابد. اگر این خبر درست باشد گاز کشف شده می‌تواند بخش زیادی از گاز مصرفی ترکیه را تامین کند؛ اما برای کاهش کامل وابستگی به منابع خارجی کشف میادین جدید گاز و افزایش سهم انرژی‌های تجدیدپذیر و هسته‌ای نیز مورد نیاز است.
از آنجا که ترکیه به طور متوسط سالانه بین ۹ تا ۱۰ میلیارد متر مکعب از ایران گاز وارد می‌کند و قرارداد فعلی در سال ۲۰۲۶ به پایان می‌رسد و تاکنون مذاکرات برای تمدید این قرارداد به نتیجه نرسیده است اتفاقهای تازه می‌تواند مورد توجه باشد. کما اینکه ماه مارس 2020 که خط لوله گاز صادراتی ایران به ترکیه منفجر شد تا ماه ژوئن ترکیه بدون اینکه از ایران گاز وارد کند با مشکل خاصی در تامین انرژی مورد نیاز خویش مواجه نشد و شاید خود مسئولان ما بیشتر پیگیر رفع ایرادات بودند. حال با این ادعا کشف میدان گازی جدید برای ادامه صادرات گاز ایران به ترکیه خبر خوبی نیست. به ویژه که هر چقدر ترک‌ها "بازار خراب کن" باشند، مدیران ما نیز "فرصت خراب‌کن‌"های بزرگی هستند!
در این میان توییت یک بازرگان فعال ایرانی که نقش فعالی در فضای رسانه‌ای دارد و توییت نگار حرفه‌ای است در رشته توییتی واکنشی به پروپاگندای ترکیه نشان داد که موجی از بحث را در فضای مجازی برانگیخت!
بازارگرمی اردوغان!
علی شریعتی با این توییت که "بی بی‌سی" با هیاهوی فراوان از کشف میدان گازی ۳۲۰ میلیارد مترمکعب گاز ترکیه و بی‌نیازی از گاز ایران و روسیه و صرفه جویی کلان اقتصادی ترکیه خبر داد‌ به استقبال مانور تبلیغاتی اردوغان رفت و نوشت: واقعیت این نیست زیرا چند نکته اساسی دارد. اولا فرض صحت چنین میدانی را مراجع بین‌المللی تایید کنند وگرنه مثل واکسن روسی مصرف خبری دارد؛ دوما این مخزن براساس عرف ضریب بازیافت حدود۲۲۰ م م خروجی دارد که رقمی در حدود مصرف یکسال ایران یا تنها دوسال ترکیه رادارد؛ سوم اینکه پارس جنوبی رقمی بیش از ۴۵ تریلیون مترمعکب است که این رقم به مثابه مقایسه صفر و یک است و به اقتصاد بحران زده دستپخت داماد اردوغان باید به هروسیله‌ای امید داد!
این توییت داغ خبرنگار روزنامه "آفتاب یزد" را بر آن داشت تا با علی شریعتی در مورد تشکیک وی در مواضع ترکیه مصاحبه‌ای داشته باشد. شریعتی با بیان اینکه در گام نخست باید از این اتفاق به عنوان نکته‌ای آموزشی درسی بزرگ گرفت و آن هم این است که ما ایرانیان هر چقدر روی دریای ثروت شناور هستیم، اما قدر دارایی‌های انسانی و اقلیمی و موقعیت منطقه‌ای و ثروت‌های خدادادی زیرزمینی خود را نمی‌دانیم. لذا با فرض صحت ادعای اردوغان، بزرگ‌نمایی آن در مقابل ایرانی با چنین گنجی بزرگ از جمله عسلویه بسیار تلخ است.
او می‌گوید در فرهنگ عامه و کوچه و بازار شاید مردم دم از خوابیدن ایران روی ثروت می‌زنند اما در عمل و رفتار اجتماعی خود، آن را باور ندارند. کما اینکه سال‌های سال کشوری مانند قطر از میدان گازی مشترک ما استفاده یک طرفه کرد و ما فقط تماشاگر آن بودیم و کاری هم از دستمان بر نمی‌آمد.
شریعتی تحلیل از دیدگاه اقتصاد انرژی، آن را به کارشناسان انرژی می‌سپرد، اما از بعد اقتصاد سیاسی معتقد است با محاسبه پرتِ رایج، حداکثر گاز باقیمانده 220 میلیارد مترمکعب خواهد بود و این در نهایت گاز 2 سال ترکیه را تامین خواهد کرد.
این عضو هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی، صنایع و معادن و کشاورزی ایران با اشاراتی به چند رویداد خاص جهت عرض اندام این کشور با هدف ایجاد تصویری از رهبری جهان اسلام و اتفاق‌هایی مانند سیاسی کردن مسئله مسجد ایاصوفیه یا بازی خاشقچی و بن سلمان و... بر این نکته اعتقاد دارد که «ترکیه در این ماجرا بزرگ‌نمایی بسیار دارد و قصد دارد از آن نمدی برای خود بدوزد. چرا که در هر حال با این میزان گاز نمی‌تواند نیاز بزرگ صنایع فولاد کشورش به سوخت گاز را برآورده سازد و خطوط آنها را تکمیل سازد.»
به هر حال همانطور که شریعتی تاکید کرد به نظر می‌رسد انفعال ما در چنین مواقعی و داشتن موضع تدافعی در مقابل مواضع تهاجمی و البته هوشیارانه کشورهای رقیب امروز بحث هزینه – فرصت را اجتناب ناپذیر می‌سازد تا شاید اگر اندکی توان به خود آمدن داریم و نگران پیامدهای سالهای آتی هستیم تدبیری چاره کنیم در مقابل کشورهایی که با یک صدم منابع ایران عروسی می‌گیرند و برای یک کشف کوچک پایکوبی و آتش افشانی می‌کنند!

کبنانیوز