دریافت لینک صفحه با کد QR
تحریم‌ها اقتصاد ایران را کوچک کرد؛
حواشی لایحه بودجه ۱۴۰۰ / بودجه معلق میان رد و تصویب
26 آذر 1399 ساعت 17:51
از ابتدا تقدیم لایحه بودجه 1400 به مجلس تا کنون حواشی زیادی به راه افتاد و کلیات بودجه با انتقادات بسیاری از سوی کارشناسان و برخی از نمایندگان مجلس روبه‌رو شد. بررسی اظهارات برخی نمایندگان مجلس طی روزهای گذشته درباره لایحه بودجه ۱۴۰۰ نشان می‌دهد مخالفت مجلس با این بودجه جدی است و همین مسئله اما و اگرهایی درخصوص رد کلیات بودجه 1400 را به وجود آورد.
از ابتدا تقدیم لایحه بودجه 1400 به مجلس تا کنون حواشی زیادی به راه افتاد و کلیات بودجه با انتقادات بسیاری از سوی کارشناسان و برخی از نمایندگان مجلس روبه‌رو شد. بررسی اظهارات برخی نمایندگان مجلس طی روزهای گذشته درباره لایحه بودجه ۱۴۰۰ نشان می‌دهد مخالفت مجلس با این بودجه جدی است و همین مسئله اما و اگرهایی درخصوص رد کلیات بودجه 1400 را به وجود آورد.
به گزارش کبنا، با بررسی اظهارات نمایندگان مجلس به نظر می‌رسد احتمال رد لایحه بودجه 1400 قوت گرفته است. برخی از بهارستانی‌ها معتقدند کلیات بودجه دارای اشکالاتی بوده و باید این لایحه رد شود. تسنیم در گزارشی به مجموعه اعتراضات پرداخته است، بر اساس این گزارش از جمله منتقدان لایحه بودجه 1400 می‌توان به جعفرقادری، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس اشاره کرد، وی در این خصوص گفته است: «لایحه بودجه 1400 بدترین بودجه ممکن در طول سال‌های گذشته است؛ دولت در سال پایانی عمر خود با این مدل بودجه‌ریزی، در حقیقت اعتبار و وجهه خودش را زیر سوال برده است.»
علیرضا نظری، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس، نیز یکی دیگر از منتقدان لایحه بودجه سال آتی است. او گفته است: «بخش قابل ملاحظه‌ای از درآمدهایی که برای سال آینده پیش‌بینی شده، قابل تحقق نیست و با بودجه خیالی نمی‌توان برای کشور برنامه‌ریزی کرد.»
هادی بیگی‌نژاد، عضو کمیسیون انرژی مجلس نیز درخصوص میزان قم بالای فروش نفت گفت: «دولت رقم بالایی را برای فروش روزانه نفت پیش‌بینی کرده که تحقق آن دور از انتظار است. به‌دست خودمان بودجه را طوری تنظیم کرده‌ایم که رفتار آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها در آن اثرگذار باشد.»
سید ناصر موسوی‌لارگانی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس هم با اشاره به قابل تصویب نبودن این لایحه گفته است: «لایحه بودجه 1400 با این مختصات قابل تصویب نیست. منابع درآمدی تخیلی، تورم‌زایی شدید، افزایش وابستگی به نفت، فقدان شاخصه اقتصاد مقاومتی و کسری حداقل 300هزار میلیارد تومانی، لایحه بودجه را به لایحه زمین‌گیر کردن اقتصاد کشور تبدیل کرده است.»
این در حالی است که روز گذشته محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس نیز از این لایحه انتقاد کرد. به گزارش فرارو، رئیس مجلس از لایحه بودجه سال آینده انتقاد کرد و گفت: «متاسفانه بخش‌هایی از لایحه بودجه سال ۱۴۰۰ با اصل ۱۱۰ قانون اساسی، برنامه پنج ساله توسعه کشور مغایرت دارد، ضمن این که در حوزه مصارف بودجه هم مغایرت‌هایی وجود دارد. لایحه بودجه هم اکنون در دست مجلس است و آن بخش‌هایی از این لوایح که با سیاست‌های کلان و برنامه توسعه و مصوباتی که برای مجلس لازم‌الاجرا است، مغایرت دارد را باید مدنظر قرار دهیم.»
انتقاد رئیس مجلس به بخشی از لایحه بودجه سال تی در حالی است که اخیرا مرکز پژوهش‌های مجلس نیز درباره لایجه بودجه سال آینده گزارشی منتشر کرد و خواستار رد کلیات این لایحه شد. اما و اگرها درخصوص لایحه بودجه 1400 در حالی ادامه دارد که هنوز ماجرای رد آن قطعی نیست.
رد کلیات بودجه مشکلی را حل نخواهد کرد
البته محمدباقر نوبخت رئیس سازمان برنامه و بودجه در حاشیه اولین نشست خود با اعضای کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس برای بررسی لایحه بودجه سال 1400 کل کشور با حضور در جمع خبرنگاران گفت: «دولت قبول دارد، آنچه که با نام لایحه بودجه سال 1400 تقدیم مجلس کرده قطعاً بدون نقص نیست و نیاز به اصلاح دارد و ما از ارائه نظرات مشفقانه‌ای که منجر به بهبود بودجه شود، استقبال می‌کنیم زیرا هدف دولت و مجلس صرفا بهبود وضعیت کشور و کاهش فشار و آلام مردم است بنابراین با وجود این اهداف مشترک میان دولت و مجلس حتما می‌توانیم با انجام برخی اصلاحات در کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات گزارش مناسبی را برای ارائه به کمیسیون تلفیق آماده کنیم. بودجه متشکل از اعدادی است که قابل کم و زیاد کردن خواهد بود و بنابراین نیازی به رد کلیات لایحه وجود ندارد و رد آن هم مشکلی را حل نخواهد کرد. البته این موضوع از اختیارات نمایندگان مجلس است و ما پیشاپیش اعلام می‌کنیم آنچه که ما برای تصویب نهایی به مجلس ارائه کرده‌ایم، بدون نقص نیست و هر تغییری که لازم است، داده شود و ما هم در این موضوع کمک خواهیم کرد. سازمان برنامه و بودجه هم تمام اطلاعات کشور را که دارد در اختیار نمایندگان مجلس قرار می‌دهد.»
درصورت رد بودجه نمی‌توان انتظار تغییر اساسی در ارقام را داشت
کشمکش‌ها درخصوص رد و یا تصویب لایحه بودجه سال 1400 همچنان دارد، حال این پرسش مطرح است که اختلاف‌نظرها بر سر کلیات بودجه دلایل اقتصادی داشته و یا بودجه درگیر کشمکش‌های سیاسی شده است؟ هادی حق‌شناس، کارشناس مسائل اقتصادی در این راستا با اشاره به کشمکش‌ها بر سر بودجه سال 1400 به «ابتکار» گفت: این روزها اما و اگرهای درخصوص لایحه بودجه 1400 به وجود آمده است. پیش از اینکه دلایل به وجود آمدن اختلاف نظر بر سر لایحه بودجه اهمیت داشته باشد، اصل بودجه مهم است. کشور نیاز به لایحه بودجه داشته و کشمکش برای رد و تصویب، این نیاز را برطرف نمی‌کند. مسئله بعدی که باید مورد توجه قرار بگیرد این است که اگر این لایحه رد شود چه اعداد و ارقامی جایگزین آن خواهد شد؟
این کارشناس اقتصادی ادامه داد: اگر دولت بخواهد لایحه‌ای جدید به مجلس ارائه کند قطعا شبیه به لایحه فعلی خواهد بود و قطعا یک سری اعداد و ارقام جدید با تفاوت‌های فاحش وجود نخواهد داشت. چراکه اگر دولت گزینه‌های انتخاب دیگری داشت که این لایحه را به مجلس تقدیم نمی‌کرد.
نکته بعدی که بسیار اهمیت دارد این است که در سمت مصارف همان 840 هزار میلیارد تومان کدام یک از گزینه‌هایش قابل حذف کردن خواهد بود؟ مهم‌ترین نقدی که به لایحه شده است میزان 2 میلیون 300 هزار فروش بشکه نفت در روز است که به گفته کارشناسان و برخی از نمایندگان قابل فروش نخواهد بود و از سوی دیگر درآمدها قابل تحقق نیست. اگر این میزان از نفت به فروش نرسد در سمت مقابل درآمد کدام هزینه قابل حذف شدن است؟ باید تمام این مسائل بررسی و پس از آن تصمیم گرفته شود.
حق‌شناس با بیان این مسئله که برخی هزینه‌ها قابل حذف شدن نیست، ادامه داد: بخش اصلی ارقام بودجه اجتناب‌ناپذیر است و نمی‌توان گزینه‌ای را حذف کرد. دولت با اعتقاد به اینکه می‌تواند نفت را به فروش برساند بودجه را تدوین کرده است و اگر قرار باشد بخش درآمدهای حاصل از نفت در لایحه حذف شود طبیعتا در سمت مصارف باید هزینه‌هایی را چشم‌پوشی کرد و راحت‌ترین گزینه بودجه‌های عمرانی خواهد بود چراکه حقوق کارکنان، یارانه‌ها و بسیاری دیگر از مصارف قابل حذف نیستند. به نظر می‌رسد چه این لایحه رد شود و چه نشود ارقام بودجه سال آینده نمی‌تواند تفاوت زیادی با لایحه بودجه فعلی داشته باشد.
منتقدین بودجه ۱۴۰۰ دچار اشتباه راهبردی شده‌اند
ایران در میانه یک جنگ اقتصادی پرخسارت در حال تنظیم بودجه‌ای است که اگر به واقعیت اجرایی و محقق شود می‌تواند مصداق عینی توسعه بر مبنای ظرفیت‌های داخلی باشد. آن‌طور که رئیس جمهوری می‌گوید لایحه بودجه 1400 با تکیه بر توانمندی‌های ایران طراحی شده و نه نتیجه انتخابات امریکا. به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست جمهوری، حسن روحانی در جلسه ستاد هماهنگی اقتصادی دولت به ویژگی‌های لایحه بودجه سال 1400 اشاره کرد و گفت: مبنای تدوین و طراحی لایحه بودجه سال آینده، ظرفیـــت‌های اقتصادی کشور و واقعیت‌های عرصــــه بین‌المللی بوده است و با تحلیل دقیق داده‌ها و داشته‌های داخلی ارائه شده است.
او با بیان اینکه برخی منتقدان بودجه سال آینده دچار همان اشتباه راهبردی نادیده گرفتن و انکار واقعیت‌ها و توانایی اقتصادی کشور شده‌اند، گفت: برخلاف تصور و تحلیل کسانی که معتقدند بودجه با اتکا به اتفاقات بین‌المللی و نتایج انتخابات امریکا تدوین شده، باید تأکید کنیم که بودجه 1400 دقیقاً با اتکا و تکیه بر ظرفیت‌های اقتصادی ایران نوشته شده است. رئیس‌جمهوری تصریح کرد: تلاش و برنامه‌ریزی‌های دولت در طی این مدت با این هدف بوده است که خسارت‌های جنگ اقتصادی را تا اندازه‌ای ترمیم و مشکلات به‌وجود آمده ناشی از عوارض شیوع بیماری کووید 19 برای اقشار ضعیف و کم درآمد جامعه را نیز مدیریت کند.
ترامپ ایران را نشناخت
رئیس جمهوری در بخشی از سخنان خود به اشتباهات ترامپ در سیاست‌های بین‌المللی و موضع او در برابر ایران اشاره کرد و گفت: مقاومت و ایستادگی ملت ایران در برابر فشارتحریم‌ها و جنگ اقتصادی تمام عیار ترامپ علیه ایران واقعیت‌های بزرگی را به جهان و همه بدخواهان ایران نشان داد. ترامپ ظرفیت‌ها و حقایق توانایی‌های جمهوری اسلامی ایران را اصلاً نشناخت و برمبنای توهمات خود اقدام کرد و ناکامی کاخ سفید در مواجهه با ایران بعد از دو سال و نیم جنگ اقتصادی تمام عیار در کنار شکست سیاست‌های بین‌المللی او از دلایل شکست ترامپ در انتخابات اخیر این کشور است. روحانی خاطرنشان کرد: به همه کسانی که تصور می‌کنند با اقداماتی نظیر تحریم به‌دنبال شکست ایران هستند، توصیه می‌کنم برای همیشه این رویکرد غلط و شکست خورده را به موزه تاریخ بسپارند. او با اشاره به اقتدار و توان اقتصادی ایران به‌عنوان دو واقعیت مهم و تعیین کننده، گفت: اگرچه جنگ اقتصادی لطمات و صدمات زیادی از جمله به معیشت مردم وارد کرد، اما امروز تحریم کنندگان و جنگ طلبان که فروپاشی اقتصاد ایران در کوتاه مدت را پیش‌بینی می‌کردند درحالی کاخ سفید را ترک می‌کنند که ملت ایران سرافراز و پیروز در یک جنگ نابرابر اقتصادی قدرتمند‌تر از گذشته ایستاده است. همچنین علاوه بر بحث روی مختصات بودجه 1400، در جلسه روز گذشته ستاد هماهنگی اقتصادی دولت، پیرو مباحث قبلی، پیشنهاد‌های دستگاه‌های مرتبط درخصوص سیاست‌ها و اقدامات پایدار و مؤثر در تثبیت و کنترل قیمت اقلام و کالاهای اساسی مورد نیاز مردم و روش‌های حمایت معیشتی از گروه‌های کم درآمد مطرح و بررسی شد.
تحریم‌ها اقتصاد ایران را کوچک کرد
کامران ندری کارشناس اقتصادی نیز در این خصوص نوشته است؛ جنگ اقتصادی چند سال اخیر خسارت‌های قابل ملاحظه‌ای به اقتصاد ایران زده است. فقط برای این دور از تحریم‌های امریکا رقمی در حدود 80 میلیارد دلار تا 250 میلیارد دلار خسارت مستقیم عنوان می‌شود که البته اگر بخواهیم خسارت‌های غیرمستقیم این جنگ تمام‌عیار اقتصادی را برآورد کنیم، ارقام بزرگ‌تر نیز خواهد شد.
با یک محاسبه سرانگشتی می‌توان گفت که اقتصاد ایران طی یک دهه اخیر بیش از 1500 هزار میلیارد تومان از رشد بازمانده است چراکه طی این یک دهه رشد اقتصادی کشور تقریباً برابر با صفر بوده و حتی اگر می‌توانست سالانه 4 درصد رشد داشته باشد اکنون تولید ناخالص داخلی 1.5 برابر سال 1390 بود. این به معنی رفاهی است که از دست رفته و دیگر هیچ کس نمی‌تواند آن را جبران کند. متأسفانه به سبب این جنگ سخت بدون گلوله، یک دهه رشد نزدیک به صفر درحالی رقم خورده که در دهه قبل از آن ایران سالانه حدود 4.3 درصد تولید ناخالص داخلی را تجربه کرده بود. این جنگ برای اقتصاد ایران در حد جنگ تحمیلی 8 ساله عراق مخرب بود.
اما حالا در همین شرایط سخت اقتصادی، دولت تصمیم گرفته لایحه بودجه‌ای را تنظیم کند که مبنای آن ظرفیت‌ها و توانمندی‌های ایران است. به طور معمول واقع بینانه‌ترین نهاد در خصوص مسائل اقتصادی، دولت است. دسترسی دولت به اطلاعات و امکانات تأمین منابع بویژه در زمینه فروش نفت و تقاضا برای آن در بازار معمولاً بالاتر از سایر نهادها حتی مجلس است. شرکت ملی نفت از تمام بخش‌های کشور بهتر می‌داند که ایران برای سال بعد چقدر توان و ظرفیت فروش نفت دارد و امید است که بودجه 1400 بر مبنای توان و ظرفیت تولید نوشته نشده باشد و واقعیت توان فروش در آن ذکر شده باشد.
هرچند که بسیار خوشبینانه به‌نظر می‌رسد که ایران بتواند به‌طور میانگین در سال 1400 روزانه 2 میلیون و 300 هزار بشکه نفت بفروشد و در صورت برداشته شدن تحریم هم زمان می‌برد تا ایران بتواند به سطح قبل از تحریم‌ها برگردد. مسأله‌ای که باید به آن توجه کرد این است که مشتریان نفت ایران اکنون نفت دیگری را جایگزین و سیستم‌ها را بر اساس مشخصات نفت جدید تنظیم کرده‌اند. تغییر مجدد آن زمانبر است و در عین حال باید دید که آیا کشورها حاضرند مجدداً به ایران به‌عنوان یک تأمین کننده امن انرژی نگاه کنند یا خیر. کشورها به این موضوع توجه می‌کنند که حتی در صورت بازگشت امریکا به برجام و تعلیق تحریم‌ها، تا زمانی که مشکلات ایران و امریکا حل نشود، هر زمان احتمال بازگشت تحریم‌ها وجود دارد. کشورها تمام این مسائل را در محاسبات اقتصادی خود لحاظ می‌کنند.
ارقام فروش نفت در بوجه 1400 یکی از مهم‌ترین بخش‌های آن است که البته مدام در حال تغییر است. اگر دولت در نظر دارد که بخشی از نفت را به‌صورت اوراق ساف موازی نفتی در داخل بفروشد، در این خصوص نیز دقت بیشتری لازم است، چراکه اگر دولت نتواند نفت را صادر کند، سطح استقبال از این اوراق پایین می‌آید و اگر ارزان فروخته شود نیز مشکلاتی را برای دولت به‌دنبال خواهد داشت و بعید است که در زمان تصمیم عقلایی دولت حاضر به این اقدام باشد...
در آخر موضوع سیستم بانکی کشور و اتصال آن به شبکه بانکی بین‌المللی مطرح است که باید هرچه سریع‌تر به آن رسیدگی شود. اگر تحریم بانکی و بانک مرکزی برداشته شود، تا زمانی که ایران الزامات مربوط به «اف ای تی اف» را نپذیرد و مشکلات ترازنامه‌ای بانک‌ها را حل نکند، بازگشت منابع حاصل از فروش نفت و تأمین بودجه کار آسانی نخواهد بود. باید نظام پولی بین‌المللی پذیرای ایران باشد تا منابع بودجه تأمین شود. در عین حال سایر منابع بودجه نیز که روی توانمندی‌های ایران متمرکز شده، نیازمند دقت بیشتری است.
به‌هر حال یک فرصت برای حل مسائل با جهان فراهم شده که می‌توان از آن بهره برد و از ادامه این روند آب رفتن اقتصاد و رفاه جلوگیری کرد و لازم است که به این مسأله برای بهره‌گیری از ظرفیت‌های کشور توجه داشته باشیم.
کد مطلب: 428596