کبنانیوز - فاصله تا احيای برجام ميلي‌متري يا چند هفته‌ای؟

پاسخ‌هاي امريكا در جلسات كارشناسي و تخصصي بررسي مي‌شوند

فاصله تا احيای برجام ميلي‌متري يا چند هفته‌ای؟

پاسخ آمریکا به احیای برجام در حالی به دست ایران رسیده که هنوز اطلاع دقیقی از محتوای این پاسخ وجود ندارد. آنچه تاکنون از جزئیات این پاسخ منتشر شده نشان می‌دهد که ایران و آمریکا هر چند در جزئیات با هم اختلافاتی دارند اما رویکردی که در پیش گرفته‌اند به سمت احیای برجام است. اتفاقی که اگر رخ بدهد وضعیت ایران در فضای بین‌المللی تغییر خواهد کرد و ایران می‌تواند از فضای به وجود آمده احیای برجام به سود خود استفاده کند.
به گزارش کبنا، گمانه‌زني‌ها در مورد زمان به سرانجام رسيدن مذاكرات احياي برجام همچنان ادامه دارد. در‌حالي‌كه مقام‌هاي ايران و امريكا اطلاعات ناچيزي از وضعيت گفت‌وگوها به رسانه‌ها مي‌دهند، يك رسانه منتسب به نهادهاي تصميم‌ساز در جمهوري اسلامي ايران گزارش داده است كه بررسي پاسخ‌هاي امريكا در مورد ملاحظات ايران «حداقل تا پايان هفته جاري» به طول مي‌انجامد، هرچند سخنگوي وزارت امور خارجه ساعاتي بعد گفت نمي‌توان زماني قطعي براي پاسخ ايران اعلام كرد. همزمان جوزپ بورل، نماينده عالي سياست خارجي اتحاديه اروپا مي‌گويد كه فاصله تا پايان مذاكرات «ميليمتري» است. اظهارات ديروز بورل متفاوت از اظهارات هفته گذشته او بود كه گفته‌بود اختلافات باقي‌مانده ممكن است توافق را از بين ببرد. اين اظهارنظرها در شرايطي بيان مي‌شوند كه مقام‌هاي اسراييل به شكل فشرده در حال رايزني براي منصرف كردن ايالات متحده امريكا از بازگشت به توافق هسته‌اي هستند. بعد از ايال حولاتا، مشاور امنيت ملي نخست‌وزير اسراييل و بني گانتز، وزير جنگ كه در سفر به امريكا با مشاور امنيت ملي رييس‌جمهور امريكا، جيك سوليوان ديدار و گفت‌وگو كردند، حالا نوبت به ديويد بارنيا، رييس موساد رسيده است كه در سفر به امريكا در جلسه غيرعلني محرمانه كميته‌هاي اطلاعات سنا و مجلس نمايندگان امريكا شركت كند. همزمان به گزارش فارس به نقل از اسراييل هيوم، قرار است به زودي تماسي ميان يايير لاپيد، نخست‌وزير رژيم اسراييل و جو بايدن رييس‌جمهور امريكا برقرار شود.
حداقل آخر هفته
نور نيوز، رسانه‌اي كه نزديك به شوراي عالي امنيت ملي معرفي مي‌شود با انتشار پيامي در شبكه اجتماعي توييتر با عنوان اختصاصي نوشته است: «بررسي دقيق پاسخ‌هاي امريكا به محورهاي اصلاحي ايران در خصوص ايده‌هاي هماهنگ‌كننده اتحاديه اروپايي همچنان در سطوح كارشناسي در جريان است و اين روند حداقل تا پايان هفته جاري ادامه خواهد داشت.» با اين حال، سخنگوي وزارت امور خارجه جمهوري اسلامي ايران اعلام كرده است كه نمي‌توان زمان قطعي براي اعلام ملاحظات ايران اعلام كرد. ناصر كنعاني سخنگوي وزارت خارجه در مورد پاسخ به سوالي در مورد اينكه جمهوري اسلامي ايران چه زماني پاسخ امريكايي‌ها را ارسال خواهد، گفت: «موضوع پاسخ طرف امريكايي در جلسات تخصصي و كارشناسي در حال بررسي است.» وي تصريح كرد: «زمان مشخصي را نمي‌توانم اعلام كنم براي اينكه بگويم چه زماني پاسخ ايران داده خواهد شد اما در اولين فرصتي كه جمع‌بندي شكل بگيرد و جزييات بررسي شود اين پاسخ داده خواهد شد.»
ايالات متحده امريكا چهارشنبه هفته گذشته پاسخ‌هاي خود را به پيشنهادهاي اصلاحي ايران براي متن پيش‌نويس توافق كه توسط اتحاديه اروپا آماده شده‌بود ارايه كرد. بر اساس گزارش نور نيوز، دست‌كم جمعه ۱۱ شهريور ماه ايران ملاحظات خود را در مورد اين پاسخ ارايه خواهد داد. ايران و امريكا هر دو مدعي شده‌اند كه عقب‌نشيني‌هاي طرف مقابل در خواسته‌هايش توافق را نزديك‌تر كرده است. به‌رغم خوش‌بيني‌ها در مورد نزديك بودن توافق ميان ايران و امريكا براي يك توافق احتمالي، پايگاه خبري بلومبرگ روز شنبه به نقل از يك منبع مطلع مدعي شد كه همچنان ممكن است هفته‌ها تا رسيدن به نتيجه نهايي مانده‌باشد. اين رسانه امريكايي نوشت: «ايالات متحده و ايران بر سر جزييات كليدي يك توافق قريب‌الوقوع براي احياي توافق هسته‌اي باهم اختلاف دارند و ممكن است چند هفته براي حل اختلافات‌شان زمان نياز باشد.» مشخص نيست كه بعد از بررسي پاسخ امريكا، آيا بار ديگر ايران ملاحظاتي را ارايه خواهد كرد يا نه. پيش از اين گفته‌ شده ‌بود كه بعد از ارايه پاسخ‌هاي امريكا قرار است مذاكره‌كنندگان ايران، امريكا و ۱+۴ بار ديگر براي رايزني و مذاكرات كارشناسي به وين برگردند، اما اين موضوع تا زمان اعلام تصميم ايران در خصوص پاسخ‌هاي امريكا قطعي نخواهد شد.
جان كربي، هماهنگ‌كننده ارتباطات راهبردي در شوراي امنيت ملي امريكا گفت امروز ما به توافق با ايران نسبت به دو هفته پيش نزديك‌تر هستيم. به گزارش فارس، وي در ادامه گفت: «ما پاسخ خود را ارايه داده و اميداريم كه نتيجه مثبتي حاصل شود چون در صورت دستيابي ايران به سلاح هسته‌اي حل مشكلات در منطقه سخت خواهد شد.» كربي اضافه كرد: «بايدن همچنان معتقد است كه ديپلماسي و بازگشت به توافق هسته‌اي، بهترين راه بوده و در راستاي آن تلاش خواهيم كرد.»
ادامه تماس‌ها با واسطه‌هاي منطقه‌اي برجامي
وزير خارجه و مذاكره‌كننده ارشد جمهوري اسلامي ايران در طول روز‌هاي گذشته به تماس‌هاي خود با واسطه‌هاي منطقه‌اي مذاكرات هسته‌اي ادامه دادند. روز گذشته حسين امير عبداللهيان، وزير امور خارجه جمهوري اسلامي ايران، با بدر بن حمد بوسعيدي، وزير خارجه سلطنت عمان تلفني گفت‌وگو كرد. براساس اعلام وزارت خارجه عمان، موضوع اين گفت‌وگو مسائل مرتبط با مناسبات دوجانبه و «استمرار تلاش‌هاي جدي براي احياي برنامه جامع اقدام مشترك (برجام) بود.
شنبه شب نيز علي باقري، معاون سياسي وزير امورخارجه و مذاكره‌كننده ارشد جمهوري اسلامي ايران در مذاكرات احياي برجام با همتاي قطري خود محمد بن عبدالعزيز الخليفي، ديدار و گفت‌وگو كرد. گفته مي‌شود كه قطر و عمان در برخي از مسائل مرتبط با مذاكرات احياي برجام از جمله تبادل زندانيان ميان ايران و امريكا و همچنين آزاد شدن دارايي‌هاي بلوكه‌شده ايران در برخي از كشورها مانند كره جنوبي ميان ايران و امريكا وساطت و تبادل پيام مي‌كنند.
از سرگيري مذاكرات بعد از تابستان مشكل است
جوزپ بورل، نماينده عالي سياست خارجي اتحاديه اروپا در مصاحبه با روزنامه اتريشي كرونن سايتونگ گفته است: «من پاسخ را از ايالات متحده دريافت كردم. اكنون بر عهده ايران است كه به آنها پاسخ دهد. ما به لحظه حساسي رسيده‌ايم. من خوشبين هستم، اين آخرين ميلي‌متر (براي احياي توافق) است. اين توافق دنيا را كمي امن‌تر مي‌كند.» با اين حال اين لحن خوش‌بينانه در مصاحبه ديگري كه هفته گذشته بورل با يك رسانه اسپانيايي انجام داده‌ بود كمتر به چشم مي‌آمد. در مصاحبه‌اي كه چهارشنبه هفته گذشته همزمان با پاسخ ايالات متحده امريكا به ملاحظات ايران در خصوص پيش‌نويس اروپايي توافق احياي برجام منتشر شد آمده است: «فكر نمي‌كنم فرصتي براي مذاكرات بسيار بيشتر وجود داشته باشد.» به گزارش انتخاب بورل در مصاحبه با خبرگزاري اسپانيايي افه افزود: «من كسي نيستم كه ضرب‌الاجل‌هاي موقت تعيين كند. اما من مي‌دانم كه پس از تابستان، از سرگيري مجدد مذاكرات بسيار دشوار خواهد بود.» مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا تصريح كرد: «چند روز فرصت داريم زيرا پس از پايان تابستان وارد يك‌سري تحولات سياسي ديگر خواهيم شد.» بورل توضيح داد كه طرفين قبلا در مورد «بخش بسيار مهم» براي بازگشت به برجام توافق كرده‌اند، اما گفت كه مسائل باقي‌مانده مي‌تواند توافق نهايي را از بين ببرد. او تاكيد كرد كه اين پيمان «راه‌حل همه‌چيز نيست»، اما «اگر ايران يك قدرت هسته‌اي نيست، به لطف آن توافق است.» بورل گفت: «آنچه مشهود است، اين است كه اين توافق همه مشكلات را حل نخواهد كرد. ايران نه تنها به خاطر برنامه هسته‌اي خود بلكه به دلايل متعدد ديگر منطقه را نگران مي‌كند.» بورل افزود كه دستيابي به توافق در حال حاضر مي‌تواند به نفع همه طرف‌هاي درگير باشد، زيرا به ايران اجازه مي‌دهد به بازار بين‌المللي نفت بازگردد و به عرضه‌كننده جديد براي اروپايي‌ها تبديل شود.
سومين سفر اسراييلي به واشنگتن
در ادامه تلاش‌هاي رژيم اسراييل براي ممانعت از بازگشت ايالات متحده امريكا به برجام، داويد بارنيا، سومين مقام ارشد اسراييلي خواهد بود كه در روزهاي آينده به واشنگتن سفر مي‌كند. پيش از اين ايال حولاتا، مشاور امنيت ملي نخست‌وزير اسراييل و بني گانتز، وزير جنگ اين رژيم به واشنگتن سفر كرده ‌بودند و با مقام‌هاي دولت ايالات متحده امريكا در خصوص مذاكرات احياي برجام رايزني كردند. با اين حال سفر بارنيا، رييس موساد، با سفرهاي ديگر متفاوت است، چرا كه او به جاي ديدار با مقام‌هاي دولت قرار است با نمايندگان مجلس نمايندگان و سناي امريكا ديدار كند. به نوشته رسانه‌هاي اسراييلي، او قرار است در اين سفر در يك جلسه غيرعلني محرمانه با حضور نمايندگان كميته‌هاي اطلاعات سنا و مجلس نمايندگان امريكا شركت كند. تايمز آو اسراييل به نقل از يك منبع آگاه نوشته است كه كاخ سفيد از برنامه اين سفر آگاه است، وي توضيح نداده است كه آيا ملاقات با مقام‌هاي دولتي امريكا هم در جريان اين سفر برنامه‌ريزي شده است يا نه. سفري اينچنيني يادآور سفر بنيامين نتانياهو، نخست‌وزير وقت رژيم اسراييل در آستانه توافق برجام به امريكا و حضور او در جمع نمايندگان مجلسين امريكا بدون ديدار با مقام‌هاي دولت اوباما است.
همزمان در آستانه سفر بارنيا به واشنگتن، برخي رسانه‌هاي اسراييلي گزارش داده‌اند كه نخست‌وزير اين رژيم به رييس موساد در خصوص اظهاراتش در انتقاد از امريكا تذكر داده است. در طول هفته‌هاي گذشته يايير لاپيد، نخست‌وزير اسراييل تمام تلاش خود را انجام داده است كه به رغم اظهارنظر علني در مخالفت با برجام، انتقاد مستقيمي به دولت بايدن وارد نكند. با اين حال رييس موساد روز پنجشنبه گفته‌ بود: «دولت امريكا براي دستيابي به توافق با ايران عجله مي‌كند، توافقي كه از نظر او وحشتناك است.»
تهديد ايران با سلاح امريكا براي توافق بهتر
يايير لاپيد، نخست‌وزير اسراييل در ادامه لفاظي‌هاي خود در مورد ايران گفته است: «به ارتش و موساد دستور داده ‌شده است كه خود را براي هر سناريويي آماده كنند. ما آماده اقدام براي حفظ امنيت اسراييل هستيم. امريكايي‌ها اين را درك مي‌كنند، جهان اين را درك مي‌كند و جامعه اسراييلي بايد اين را بدانند.» وي در جمع خبرنگاران گفت: «در ميان اين سناريوها بايد يك تهديد نظامي قابل توجه روي ميز قرار بگيرد كه ايران را به سمت توافق بهتر سوق دهد.» به گفته نخست‌وزير اسراييل چنين تهديدي عمدتا با استفاده از مهمات امريكايي سنگرشكن است كه دفعه قبل هم ايران را به امضا وادار كرد. به نوشته تايمز آو اسراييل، يك منبع آگاه گفته است كه اسراييل به امريكا فشار مي‌آورد تا چنين تهديدي را نشان بدهد. يك مقام ارشد دولتي با تكرار لفاظي‌هاي ضد ايراني به تايمز آو اسراييل مي‌گويد: «يك تهديد نظامي قابل توجه چيزي است كه ما تصور مي‌كنيم به يك توافق خوب منجر مي‌شود. اين زباني است كه ايران مي‌فهمد.»
بسته جبراني امريكا براي اسراييل
يك رسانه عربي نوشته است كه دولت بايدن قصد دارد به ازاي بازگشت امريكا به برجام يك بسته امنيتي در اختيار رژيم اسراييل قرار دهد. به گزارش ايسنا به نقل از صدي البلد، واشنگتن قرار است در مقابل امضاي توافق هسته‌اي با ايران و بازگشت به برجام، امتيازات و بسته جبراني امنيتي در اختيار تل‌آويو قرار بدهد و تاكيد مي‌كند گفت‌وگوها درخصوص اين بسته هنوز رسمي نشده است اما به محض امضاي توافق هسته‌اي، اين «امتيازات جبراني» هم علني خواهد شد.
گانتز: برنامه هسته‌اي ايران غيرقابل بازگشت است
بني گانتس، وزير جنگ رژيم صهيونيستي كه براي گفت‌وگو درباره مذاكرات احياي توافق هسته‌اي به امريكا سفر كرده است در سخنراني خود در نشستي با انديشكده‌هاي مستقر در واشنگتن به اظهارنظر درباره متن پيش‌نويس توافق احياي برجام پرداخت و گفت: «لازم است كه توافق در حال شكل‌گيري ميان ايران و امريكا به‌ويژه در زمينه بندهاي غروب بهبود يابد.» به گزارش ايسنا به نقل از روزنامه تايمز آو اسراييل، وي در ادامه تصريح كرد: «ايران در سال‌هاي اخير به دانش، زيرساخت‌ها و توانايي‌هايي دست يافته است كه بسياري از آنها غيرقابل برگشت هستند.» باوجود اينكه اسراييل تنها دارنده زرادخانه هسته‌اي در خاورميانه به شمار مي‌آيد، گانتس با تكرار ادعاهاي نخ‌نما و واهي خود عليه ماهيت برنامه هسته‌اي كشورمان گفت: «اين امر به ايران اجازه مي‌دهد تا برنامه هسته‌اي خود را در طول دوره توافقي كه محدوديت‌هاي كمتري دارد، گسترش دهد و ايران زماني كه اين توافق در سال 2031 به پايان برسد، مي‌تواند به سلاح هسته‌اي دست يابد.»
نامه ۱۵ سازمان امريكايي به بايدن براي حفظ برجام
گروهي از نهادها و سازمان‌هاي امريكايي در نامه‌اي خطاب به رييس‌جمهور اين كشور از او خواستند تا از اين فرصت تاريخي براي احياي برجام استفاده كند. به گزارش ايسنا، پس از آنكه امريكا به‌طور رسمي پاسخ خود را به اظهارنظر ايران درباره متن پيش‌نويس توافق احياي برجام در اختيار هماهنگ‌كننده مذاكرات وين قرار داد، ۱۵ سازمان امريكايي در نامه‌اي خطاب به جو بايدن رييس‌جمهور امريكا از تلاش‌هاي دولت او براي بازگرداندن توافق هسته‌اي ۲۰۱۵ به مسير خود تشكر كردند و از كاخ سفيد خواستند تا از اين فرصت تاريخي براي احياي اين توافق در اسرع وقت استفاده كند. اين سازمان‌ها در نامه خود تاكيد كرده‌اند كه برقراري مجدد توافق هسته‌اي با ايران يك پيروزي مهم براي صلح، ديپلماسي و ثبات در خاورميانه خواهد بود. آنها همچنين در اين نامه آورده‌اند: اجراي برجام موجب اعمال محدوديت دوباره بر برنامه هسته‌اي ايران، پايان دادن به سياست سخت‌گيرانه تحريمي كه يك فاجعه انساني براي مردم ايران است و جلوگيري از نزاع در شرايطي مي‌شود كه ما با بحران‌هاي متعدد در سطح جهاني، ازجمله حمله روسيه به اوكراين مواجه هستيم. اين سازمان‌ها در ادامه با تاكيد بر اينكه «خروج دونالد ترامپ از برجام در سال ۲۰۱۸ يك سياست شكست‌خورده است» افزودند: مردم امريكا به صراحت مشخص كرده‌اند كه ديپلماسي با ايران را ترجيح مي‌دهند، راهبردي كه نه تنها مورد پذيرش مردم است، بلكه مي‌دانيم كارساز خواهد بود. سازمان پيروزي بدون جنگ (Win Without War)، كامِن دريمز (Common Dreams)، جي استريت (J Street)، موسسه كوئينسي (Quincy Institute for Responsible Statecraft) و پزشكان براي مسووليت اجتماعي (Physicians for Social Responsibility) ازجمله نهادهايي هستند كه اين نامه را امضا و روز چهارشنبه گذشته به كاخ سفيد ارسال كردند.
باید به دنبال شکل‌گیری یک پروتکل الحاقی جدید باشیم
پیروز مجتهدزاده تحلیلگر روابط بین‌الملل در گفت‌وگو با آرمان ملی به این موضوع پرداخته است و می‌گوید: «حسن نیت آقای بایدن و رئیسی به معنای این نیست که مشکلات حل شده است. حسن نیت به تنهایی کافی نیست و نمی‌تواند مشکلات را حل کند. در نتیجه موضوع اصلی حسن‌نیت طرفین نیست اگر چه آغاز خوب و موثری است. اصل قضیه هنر مذاکره کردن و حل کردن مشکلات است. در این مرحله بوده که شاهد مشکلات زیادی بوده‌ایم. سوءتفاهم‌ها از سوی طرفین مذاکره کار را برای همه مشکل کرد. اگر امروز طرف‌های مذاکره به این نتیجه برسند که این سوءتفاهم‌ها سازنده نبوده می‌توانند به نزدیک شدن مواضع به یکدیگر امیدوار باشند. رویکردی که می‌تواند باعث شود مذاکرات به نتیجه برسد.»گفت‌وگو کرده است.
به گزارش کبنا، در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید.

پاسخ آمريکا به پيشنهاد اروپا درباره احياي برجام اگرچه همراه با برخي اختلاف نظرها بود اما در کليت به نظر مي‌رسد مواضع ايران و آمريکا براي احياي برجام به هم نزديک شده است. در چنين شرايطي اگر توافقي صورت بگيرد داراي چه ويژگي‌هايي است؟
هنوز به صورت روشن و شفاف پاسخ طرفين در اختيار افکار عمومي قرار نگرفته و به همين دليل نمي‌توان به صورت دقيق در اين زمينه اظهار نظر کرد. با اين وجود ما اميدواريم مواضع طرفين به هم نزديک شده باشد و دو کشور به سمت توافق حرکت کنند. هنوز ابهامات زيادي پيرامون برجام وجود دارد که تا زماني که اين ابهامات به صورت معقولي مرتفع نشود نمي‌توان به خوبي در اين زمينه قضاوت کرد. واقعيت اين است که اگر عنوان مي‌شود ايران و آمريکا در مواضع خود تغيير ايجاد کرده‌اند اين خبر نيز نيازمند تأييد رسمي است و با گمانه‌زني نمي‌توان درباره آن قضاوت کرد. در ماه‌هاي اخير گمانه‌زني‌هاي مختلفي در اين زمينه وجود داشته که بيشتر از حد شايعه فراتر نرفت و در همين حد باقي ماند. در شرايط کنوني کشورهاي اروپايي و يا مسئولان آژانس بين‌المللي انرژي اتمي مسائلي را مطرح مي‌کنند اما هنوز مسئولان جمهوري اسلامي و آمريکا به صراحت در اين زمينه صحبت نمي‌کنند تا بتوان براساس اظهارات مقامات دو کشور شرايط را ارزيابي کرد. امروز همچنان ما با ابهاماتي در زمينه آينده احياي برجام مواجه هستيم که طرفين چه رويکردي را در پيش گرفته‌اند و چگونه مي‌خواهند خواسته‌هاي يکديگر را در نظر بگيرند و پاسخ مناسبي به آن بدهند. ايران در ماه‌هاي گذشته همواره روي اين موضوع تأکيد داشت که ايالات متحده بايد تضميني بدهد که مانند دوران ترامپ از توافق خارج نشود. اين يک خواسته معقول است اما سوال اينجاست که آمريکا چگونه مي‌تواند چنين تضميني به ايران بدهد و آيا ساختار تصميم گيري درآمريکا به اين صورت است که بتواند چنين تضميني به ايران بدهد يا خير؟ ما نبايد از کشور ديگري بخواهيم که به صورت يک طرفه تعهد بدهد. اين اتفاق شدني نيست و هيچ کشوري حاضر نيست چنين تعهدي به کشور ديگر بدهد. اگر هم چنين اتفاقي رخ بدهد ابهامات جديدي را به وجود مي‌آورد.
اگر آمريکا چنين تعهدي بدهد چه ابهاماتي ايجاد خواهد شد؟
من معتقدم بيش از آنکه به دنبال اين باشيم که ايران يا آمريکا و يا هر کشور ديگري تعهد بدهد بايد به دنبال شکل‌گيري يک پروتکل الحاقي جديد باشيم. دستورالعملي که در مذاکرات گذشته منجر به امضاي برجام شد مورد توجه قرار نگرفت و همين موضوع باعث شد که آمريکا در دوران ترامپ احساس آزادي عمل کرده و به راحتي از توافق خارج شود. اين پروتکل الحاقي بايد شامل اين موضوع باشد که همه کشورهايي که آن را امضا کرده‌اند نسبت به اجراي آن متعهد هستند و هيچ کشوري حق ندارد از پروتکلي که امضا کرده عدول کند. در چنين شرايطي اگر کشوري از اين دستورالعمل عدول کند بايد شامل برخي تنبيهات شود که در اين دستورالعمل آمده است. اين تنبيهات نيز مي‌تواند شامل تنبيهات بين‌المللي، دوجانبه يا چند جانبه باشد. برخي تعهد‌ها در برجام لازم و ضروري است و فقدان آن باعث خسران و چالش‌هاي جديدي خواهد شد. اگر اين وضعيت در برجام نيز وجود داشت ترامپ به راحتي نمي‌توانست از برجام خارج شود. يکي از مهم‌ترين اقدامات ايران در احياي برجام بايد جبران اين کمبود در مذاکرات قبلي برجام باشد. نبايد اين تعهد را به صورت شعاري و به عنوان مطالبه مطرح کرد و بلکه بايد آن را به صورت علمي و حقوقي در مذاکرات پيگيري کرد و در نهايت نيز به نتيجه رساند. چنين تعهدي بايد از مقررات بين‌المللي پيروي کند تا براي همه کشورها قابل احترام باشد. نکته ديگر اينکه اين تنبيهات نيز بايد مشخص و شناخته شده باشد. اين تنبيهات مي‌تواند شامل تنبيهات اقتصادي، مالي و سياسي باشد. يکي از اين تنبيهات که مي‌تواند جنبه تأثيرگذاري زيادي داشته باشد ارجاع پرونده کشور خاطي به شوراي امنيت سازمان ملل است. در چنين شرايطي سازمان ملل مي‌تواند تصميماتي بگيرد و تنبيهاتي در نظر بگيرد که براي همه کشورها لازم‌الاجرا خواهد بود.
حاميان دولت عنوان مي‌کنند در احياي برجام ايران امتياز‌هاي بيشتري نسبت به برجام داشته است. در رقابتي که بر سر امتيازگيري بيشتر از طرف مقابل وجود داشته کدام کشور امتياز‌هاي بيشتري به دست آورده است؟
من اين نوع طرز تفکر براي امتيازگيري از طرف مقابل که برخي آن را دنبال مي‌کنند نمي‌پذيريم و معتقدم يکي از دلايلي که مذاکرات تاکنون به نتيجه نرسيده است استفاده از همين طرز تفکر بوده است. کساني که در حال مذاکره هستند بايد اين موضوع را درک کنند که مذاکرات هسته‌اي رقابت براي امتيازگيري بيشتر نيست. اين مذاکرات با اين هدف برگزار مي‌شود که مشکلات طرفين حل شود. به همين دليل نيز هنگامي که مذاکرات به نتيجه مي‌رسد همه طرفين از مواهب آن استفاده مي‌کنند. برخي که چنين رويکردي را دنبال مي‌کنند تنها براي اهداف سياسي خود تلاش مي‌کنند. در واقع برخي به دنبال اين هستند که به افکار عمومي جامعه بگويند که ما دستاوردهاي بيشتري به دست آورده‌ايم. من به کساني که چنين رويکردي را در دستور کار خود قرار داده‌اند توصيه مي‌کنم رويکرد خود را تغيير بدهند. مذاکرات هسته‌اي ميدان امتيازگيري از يکديگر نيست. اين مذاکرات به صورت جمعي برگزار مي‌شود تا مشکلات به صورت جمعي حل شود. اين توافق بايد به شکلي تنظيم شود که براي همه طرف‌هاي مذاکره امتياز به‌همراه داشته باشد.
اگر احياي برجام محقق شود دولت در ايران چگونه بايد از فرصت‌هاي پيش آمده استفاده کند؟ مهم‌ترين اولويت‌ها در اين زمينه چيست؟
در مرحله نخست ما نبايد براي نتيجه‌گيري درباره وضعيت مذاکرات عجله کنيم. ما هنوز هيچ نشانه و علائم متقني نداريم که مذاکرات قرار است به نتيجه برسد و يا تاکنون رسيده است. از سوي ديگر ما هنوز نمي‌دانيم اگر قرار است برجام احيا شود چه فوائدي براي کشورهاي طرف مذاکره خواهد داشت. ما تنها اميدواريم که اتفاقات خوبي در اين زمينه رخ بدهد و مذاکرات براي کشورهاي طرف مذاکره نتيجه بخش باشد. با اين وجود هنوز پاسخ دقيقي براي اينکه در آينده چه اتفاقي رخ خواهد داد نداريم. ما بايد مسيري که کشورهاي مختلف در ايران، آمريکا و کشورهاي اروپايي را مورد بررسي و ارزيابي قرار بدهيم تا بتوانيم به اين جمع‌بندي برسيم که چه اتفاقي رخ داده که وضعيت مذاکرات به اين نقطه رسيده است. اين وضعيت درباره دوران احتمالي پس از احياي برجام نيز خواهد شد. طرف‌هاي مذاکره بايد حقوق همه طرف‌ها را محترم بشمارند.
بايدن و رئيسي در انتخابات رياست‌جمهوري روي احياي برجام تأکيد داشتند. با اين وجود و به‌رغم صحبت‌هايي که در ابتداي رياست‌جمهوري هر کدام مطرح شد اما تصميم‌گيري درباره برجام با تأخير زيادي همراه بود. مهم‌ترين دلايل تأخير در تصميم‌گيري براي احياي برجام چيست؟
واقعيت اين است که اقدامي که ترامپ براي خارج شدن از برجام انجام داد اقدامي بسيار پيچيده‌تر از آنچه تصور مي‌شود بود و پيامدهاي منفي و مخرب زيادي به‌همراه داشت. اين اقدام ترامپ از يک طرف به منافع آمريکا آسيب زد و از سوي ديگر به ايران و کشورهاي اروپايي ضرر و زيان رساند. به همين دليل جبران اين وضعيت و حل مشکلاتي که به وجود آمده کار آساني نيست. نکته ديگر اينکه حسن نيت آقاي بايدن و رئيسي به معناي اين نيست که مشکلات حل شده است. حسن‌نيت به تنهايي کافي نيست و نمي‌تواند مشکلات را حل کند. در نتيجه موضوع اصلي حسن‌نيت طرفين نيست اگرچه آغاز خوب و موثري است. اصل قضيه هنر مذاکره کردن و حل کردن مشکلات است. در اين مرحله بوده که شاهد مشکلاتي بوده‌ايم. سوءتفاهم‌ها از سوي طرفين مذاکره کار را براي همه مشکل کرد. اگر امروز طرف‌هاي مذاکره به اين نتيجه برسند که اين سوءتفاهم‌ها سازنده نبوده مي‌توانند به نزديک شدن مواضع به يکديگر اميدوار باشند. رويکردي که مي‌تواند باعث شود مذاکرات به نتيجه برسد. پس از آن نيز در مرحله پس از احياي برجام به مرحله اجراي صحيح و سالم برجام برسيم. اجراي برجام نيز به صورت صحيحي و سالم عملي نخواهد شد مگر اينکه يک پروتکل الحاقي جديد تنظيم شود که همه طرفين مذاکرات به اجراي آن متعهد و موظف شوند. تنها در چنين شرايطي است که مي‌توان نسبت به اجراي برجام خوشبين بود. ما بايد استعداد بازنگري در رويکردهاي اشتباه را در خودمان به وجود بياوريم. ما بايد از اين استعداد برخوردار باشيم که هرلحظه در رويکردهاي خود در عرصه بين‌المللي تجديدنظر کنيم و در صورت لزوم آنها را تغيير بدهيم. اگر دولت مي‌خواهد نام نيکي از خود برجاي بگذارد بايد تنگناها را بشکافد و بن‌بست‌ها را از بين ببرد. بايد رابطه با جهان را گسترش بدهيم تا کشورهاي جهان نيز وارد بده بستان اقتصادي با ايران شوند. در چنين شرايطي وضعيت اقتصادي مردم بهتر مي‌شود و دولت مي‌تواند مدعي باشد به مردم و کشور خدمت کرده است.
منافع برجام به جيب مردم سرازير مي شود، نه اصلاح طلبان
حسن نوروزي يکي از نمايندگان مجلس روز گذشته در اظهاراتي عجيب با اشاره به اين که فشار اصلاح‌طلبان به دولت براي تسريع در توافق با غرب بيشتر شده است، عنوان کرد که اصلاح طلبان هم خود تحصيل‌کرده غرب هستند و فرزندان آن ها هم در غرب تحصيل مي‌کنند و در توافق هم به دنبال منافع شخصي خود هستند نه منافع ملت ايران. وي افزوده است که ما در توافق با غرب به دنبال تامين منافع ملت ايران هستيم و بايد در اين توافق ضمن برداشته شدن همه تحريم‌ها، تضمين‌هاي لازم از طرف مقابل براي انجام تعهداتش گرفته شود. وي افزوده است که دولت آقاي روحاني با عجله و سر از پا نشناخته بتن در راکتور اراک ريخت و فعاليت‌هاي هسته‌اي را تعطيل کرد و اورانيوم‌هاي غني شده از کشور خارج شد و با وجود همه اين‌ها غرب نه تنها حاضر به انجام تعهداتش در توافق برجام نشد بلکه تحريم‌ها را نيز بيشتر کرد. اين نماينده مجلس گفته است که رفتار غرب در توافق با دولت آقاي روحاني نشان داد که نبايد به آمريکا و اروپا اعتماد کرد و بايد تضمين‌هاي لازم را از آن ها براي انجام تعهداتشان گرفت. اين صحبت ها در حالي مطرح مي شود که طبق برخي شنيده ها آن چيزي که امروز بر سر آن در وين مذاکره مي شود امتيازات کم تري نسبت به مذاکرات دوران رئيس جمهور روحاني، نصيب ايران خواهد کرد و دولت مستقر در کشور نيز کاملا تشکيل شده از گروه هاي اصولگراست.
هادي حق شناس، تحليلگر مسائل سياسي در گفت‌وگو با آرمان امروز به بررسی این مسائل پرداخته است که در ادامه مي خوانيد.
احياي برجام در اين برهه زماني به نفع کدام جريان در داخل کشور است؟
واقعيت اين است اگر جريان اصلاحات در کشور امور را در دست گرفته بود و دولت مستقر از اصلاح طلبان تشکيل شده بود، مي توانستند مدعي شوند که اصلاح طلبان از احياي برجام، منافع شخصي خود را تامين مي کنند اما بايد توجه داشت که امروز سيستم حاکم بر کشور کاملا اصولگرا بوده و منافع احياي برجام به صورت کامل در جيب دولت اصولگرا مي رود. دولت مستقر اصولگرا با بهره گيري از همين منافع احياي برجام امروز مي تواند اهداف خود را در کشور پيش برده و با تکميل پروژه هاي نيمه تمام، کارنامه بهتري براي خود بسازد و به همين علت است که احياي برجام منفعتي براي اصلاح طلبان مشخصا ندارد و چنين ادعاهايي به دور از واقعيت است و از اساس نمي توان به آن ها استناد کرد. امروز در مقطعي قرار گرفته ايم که دولت در صادرات نيز با مشکلات زيادي مواجه است و مشخصا احياي برجام کمک مي کند تا دولت منابع مالي بيشتري بدست آورد. از هر زاويه اي که به مساله نگاه مي کنيم، احياي برجام صرفا به نفع دولت اصولگراست و هيچ نفعي براي اصلاح طلبان ندارد. امروز جريان حاکم بر کشور يکدست بوده و اصلاح طلبان هيچ جايگاهي ندارند. بعد از احياي برجام، زماني که بازرگاني کشور رونق گيرد، همين افرادي که درراس امورهستند، منتفع مي شوند زيرا بيشتر ظرفيت هاي بازرگاني و تجاري کشور امروز دولتي هستند. تقليل دادن موضوع برجام به اختلافات حزبي مشخصا نمي تواند اصولي باشد.
چه اتفاقي رقم خورده است که نگرش ها در خصوص احياي برجام در يک سال گذشته در کشور به صورت کلي تغيير کرده است؟
شاهد بوده ايم که برخي عنوان کرده اند که احياي برجام هيچ تاثير مثبتي براي کشور و جامعه ندارد اين در حالي است که در کوتاه مدت احياي برجام مي تواند نتايج مثبتي بر زندگي مردم داشته باشد. نبايد فراموش کرد که کشور امروز صرفا درگير تحريم نيست بلکه سومديريت و برخي مشکلات اقتصادي سبب شده است تا وضعيت کشور مطلوب نباشد و مردم با مشکلات زيادي دست و پنجه نرم کنند. مشخصا مساله برجام بخشي از مشکلات کشور را حل مي کند و ساير مشکلات ريشه در ناکارآمدي برخي مسئولين در داخل کشور دارد. امروز برخي نمايندگان با پيش داوري بلندمدت تلاش مي کنند تا احياي برجام را به حاشيه برانند و آن ها نيز به دنبال جناحي کردن منافع ملي هستند. مشخصا در کنار برجام بايد سياست هاي پولي، مالي و اقتصادي کشور نيز اصلاح شود اما نمي توان نسبت به اين مساله بي تفاوت بود که احياي برجام در نيمي از دهه نود مشکلات عديده اي براي کشور ايجاد کرده بود که زندگي را بر مردم سخت کرده بود و برخي از همين جريان هاي داخلي مانع مي شدند تا برجام در آن برهه زماني احيا شود. امروز بايد همه مسائل را در کنار هم ديد تا بار ديگر رشد اقتصادي کشور نزديک به صفر نشود و بتوانيم مسير توسعه را به شکل خوبي طي کنيم. مشخصا اگر براي احياي برجام مانع تراشي شکل نمي گرفت، امروز کشور در حوزه هاي مختلف جلوتر از امروز بود و مردم آسان تر زندگي مي کردند.
احياي برجام چگونه به کمک دولت اصولگراي حاکم بر کشور مي رود؟
احياي برجام به دولت کمک مي کند تا تورم در کوتاه مدت کنترل کند و مشخصا با احياي برجام ديگر شخصي انتظار ندارد تا تورم در کشور شدت يابد و اين آرامشي است که به دنبال احياي برجام ايجاد مي شود. با احياي برجام ديگر مردم نگران اين نيستند که روزانه ارزاق عمومي گران شوند و بر همين اساس مي توان گفت که احياي برجام به نفع مردم کشور است و منافع برجام همان منافع مردم است. امروز مردم تلاش مي کنند تا پول خود را به ساير دارايي ها تبديل کنند تا ارزش دارايي آن ها کاهش پيدا نکند و اين مشخصا نمود خوبي براي دولت ندارد. احياي برجام به دولت کمک مي کند تا نقدينگي موجود در بازار به سمت توليد رود و اين يک امتياز بزرگ براي دولت اصولگرا خواهد بود. احياي برجام کمک مي کند تا دور زدن تحريم ها از سيستم اداره کشور حذف شود و اين بدان معناست که مردم تا 30 درصد ارزان تر مي توانند زندگي کنند.