کبنانیوز - سناریوی مشکوک حمله به نفتکش‌ها

آتش گرفتن دو نفتکش در دریای عمان به اتهام‌زنی آمریکا علیه ایران منجر شد

پدرم در کشتی یو‌اس‌اس مدوکس که حمله به آن آغازگر جنگ ویتنام شد، بود. می‌گفت: هیچ یک از ما نمی‌دانستیم چرا در خلیج تانکین هستیم تا اینکه یکی از افسران سر میز صبحانه گفت: ما را فرستاده‌اند اینجا تا منفجر شویم و بتوانند جنگی که واقعا دنبال شروع آن هستند را آغاز کنند

شاید بسیاری فیلم «جنگ نفتکش‌ها» با بازی چهره‌هایی همچون مجید مظفری و جمشید جهانزاده را به یاد بیاورند. نام این فیلم، عنوانی است که به حملات جنگی نسبت به نفتکش‌ها در خلیج‌فارس در جریان جنگ ایران و عراق انجام گرفت، اطلاق شد؛ حملاتی که البته طرف‌های درگیر آن تنها ایران و عراق نبودند. حالا به نظر می‌رسد که در سناریوی جدید، قرار است به جای اینکه وجود یک جنگ، عامل ایجاد «جنگ نفتکش‌ها» شود، «جنگ نفتکش‌ها» بهانه روشن کردن فتیله جنگ در منطقه باشد.
صبح پنجشنبه، در شرایطی که شینزو آبه، نخست‌وزیر ژاپن، در جریان سفر دو روزه خود به تهران، به دیدار رهبر انقلاب اسلامی رفته بود، خبری مبنی بر آتش‌سوزی دو نفتکش در دریای عمان منتشر شد. در حالی که این همزمانی به اندازه کافی شک‌برانگیز بود، اعلام اینکه یکی از این دو نفتکش در مالکیت ژاپن قرار داشت، ماجرا را پیچیده‌تر کرد و گمانه‌زنی‌ها به دنبال آن آغاز شد.
یک ماه بعد از انفجارهای فجیره
تنها یک ماه از ماجرای انفجار چند کشتی نفتکش در بندر فجیره امارات متحده عربی می‌گذرد. 22 اردیبهشت ماه امسال، اخباری مبنی بر شنیده شدن صدای چند انفجار و آتش‌سوزی در بندر فجیره امارات که از پایانه‌های صادراتی این کشور به شمار می‌رود اعلام شد که علی‌رغم تکذیب اولیه مقام‌های اماراتی، بعدا تایید شد که در این حادثه 4 نفتکش دچار خسارت شده‌اند. در آن زمان برخی چهره‌های ایرانی در فضای مجازی به گونه‌ای درباره این حادثه اظهار نظر کردند که شائبه دست داشتن ایران یا جریان‌های نزدیک به ایران – به تعبیر این اظهارات، جبهه مقاومت – را ایجاد می‌کرد. به موازات این اظهارنظرها، در اخبار اولیه به نقل از مقام‌های امارات، عربستان و آمریکا، از دست داشتن ایران در این انفجارها سخن گفته شد. با این حال در گزارشی که از سوی امارات و عربستان درباره انفجار این کشتی‌ها به شورای امنیت ارائه شد، هیچ نامی از ایران نبود. ایران نیز از ابتدای انتشار این اخبار، وقوع این حادثه را محکوم کرد و آن را توطئه‌ای برای ایجاد ناامنی در منطقه دانست.
حالا، درست یک ماه و یک روز بعد از آن حادثه، بار دیگر نفتکش‌ها در دریای عمان هدف حمله قرار می‌گیرند. ابتدا خبر رسید که دو نفتکش در دریای عمان دچار آتش‌سوزی شده‌اند. شنیده شدن صدای انفجار در پاکستان و بخش‌هایی از سواحل جنوبی ایران اعلام شد و دود آتش‌سوزی از بندر جاسک دیده می‌شد. با این حال به مرور اطلاعات بیشتری از این حادثه منتشر شد. بر این اساس، در ساعت 8:50 صبح پنجشنبه، 23 خرداد ماه، یک فروند کشتی تانکر به نام FRONT ALTAIR با پرچم جزایر مارشال از مبداء الرویس قطر به سمت تایوان در حال حرکت بود، در فاصله ۲۵ مایلی بندر جاسک واقع در مسیر بین‌المللی تردد کشتی‌ها با طول ۲۵۱ متر و محموله اتانول از ناحیه میانی بدنه شناور دچار حریق شد. فرمانده کشتی پس از سانحه آتش‌سوزی، به خدمه اعلام ترک کشتی می‌دهد. همچنین یک ساعت بعد، در ساعت 9:50 شناور تانکر‌KOKUKA COURAGEOS با پرچم پاناما در فاصله ۳۰ مایلی بندر جاسک در مسیر بین‌المللی تردد کشتی‌ها دچار حریق می‌شود. این شناور از بندر الجبیل عربستان با محموله متانول در حال حرکت به سمت سنگاپور بود.
با اقدام مرکز هماهنگی جستجو و نجات دریایی‌(Mrcc) هرمزگان مستقر در بندر شهید رجایی، تعداد ۲۳ نفر پرسنل کشتی فرانت آلتایر و 21 نفر از پرسنل کشتی کوکوا کوراجیوس نجات یافته و به بندر جاسک منتقل شدند و حال همگی آن‌ها خوب است. بنا بر گزارش‌ها، کسی در این دو حادثه کشته نشده است. گفتنی است که نفتکش فرانت آلتایر در اختیار شرکت نروژی فرانت‌لاین است و کوکوا کوراجیوس نیز به شرکت حمل و نقل دریایی ژاپنی کوکوکا سانگیو تعلق دارد. محموله هر دو کشتی متعلق به ژاپن بوده است.
اقدام ایران در امدادرسانی به سانحه‌دیدگان این دو کشتی در حالی انجام شد که همزمان با اعلام خبر آتش‌سوزی، اخباری از حرکت کشتی‌های آمریکایی و عمانی برای عملیات نجات پرسنل کشتی‌ها منتشر شده بود. همچنین در شرایطی که برخی اخبار از احتمال غرق شدن دو کشتی نفتکش سخن می‌گفتند، با اجرای عملیات خاموش کردن آتش توسط شناورهای ایرانی، آتش نفتکش‌ها خاموش شد.
گفتنی است، به دنبال این دو حادثه، قیمت نفت روز پنجشنبه در بازارهای جهانی افزایش قابل توجهی داشت که روز جمعه با توجه به اقدام‌های تنظیمی کشورهایی همچون عربستان، قیمت‌ها روند کاهشی به خود گرفت.
واکنش‌های دیپلماتیک به حادثه نفتکش‌ها
به دنبال این دو حادثه، واکنش‌های بین‌المللی نسبت به آن هم آغاز شد. محمدجواد ظریف عصر پنجشنبه در حساب کاربری توئیتر خود در واکنش به این حادثه تصریح کرد: «حملات گزارش شده به تانکرهای مرتبط با ژاپن، زمانی اتفاق افتاد که نخست‌وزیر شینزو آبه برای گفت‌وگوهای گسترده و دوستانه در حال دیدار با آیت‌الله خامنه‌ای بود». وی نوشت: «مجمع گفت‌وگوی منطقه‌ای پیشنهادی ایران ضروری است، مشکوک بودن برای توصیف آنچه که احتمالاً امروز صبح [پنجشنبه] اتفاق افتاده، کفایت نمی‌کند».
در سوی دیگر، مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا در‌خصوص حملات به دو نفتکش در دریای عمان مدعی شده بود: «تحلیل آمریکا این است که حمله امروز [پنجشنبه] به نفتکش‌ها کار ایران بوده و ایران قصد دارد جریان نفت را دچار مشکل کند». دونالد ترامپ، رئیس‌ ایالات متحده آمریکا نیز بامداد جمعه در توئیتی خصمانه ایران را مسئول حمله به دو نفتکش در دریای عمان دانست و نوشت: «ارزیابی آمریکا این است که ایران مسئول حملات دریای عمان است». وی همچنین در واکنش به نتایج سفر شینزو آبه، نخست‌وزیر ژاپن به تهران و دیدار با مقام‌های عالی جمهوری اسلامی ایران نیز نوشت: «با اینکه از سفر نخست‌وزیر شنیزو آبه به ایران برای دیدار با آیت‌الله خامنه‌ای قدردان هستم اما احساس می‌کنم که همچنان حتی برای گمانه‌زنی درباره حصول توافق زود است. نه ما آماده‌ایم؛ نه آن‌ها».
سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در واکنش به اتهام‌زنی‌های‌ آمریکایی‌ها علیه ایران اظهار کرد: «مسئولیت تامین امنیت تنگه هرمز، بر عهده جمهوری اسلامی ایران است و نشان دادیم که در سریع‌ترین زمان ممکن به کمک ملوانان کشتی‌های دچار سانحه رفتیم و آنها را نجات دادیم». وی افزود: «ظاهراً برای آقای پمپئو و سایر دولتمردان آمریکایی متهم کردن ایران در حادثه مشکوک و تاسف‌بار برای نفتکش‌ها راحت‌ترین و ساده‌انگارانه‌ترین کار است. در حالی که نخست وزیر ژاپن برای کاهش تنش‌ها، با نفر اول جمهوری اسلامی ایران در حال دیدار است کدام دست‌های پنهان به دنبال اثرگذاری بر این تلاش‌ها در منطقه است و چه کسانی از آن سود می‌برند؟!». موسوی ادامه داد: «آقای پمپئو! این تشکیک نه تنها شوخی و خنده‌دار نیست بلکه نگران‌کننده و هشدارآمیز است». محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران نیز پس از ادعاهای آمریکا مبنی بر دست داشتن ایران در این حملات در توئیتی نوشت: «اینکه ایالات متحده فوراً و بدون ذره‌ای شواهد عینی یا هر اماره‌ای، به اتهام‌پراکنی علیه ایران دست می‌زند، تنها این را کاملاً آشکار می‌کند که تیم بی در حال حرکت به سوی یک نقشه جایگزین است: خرابکاری در دیپلماسی (از جمله در اقدامات شینزو آبه) و سرپوش گذاشتن بر تروریسم اقتصادی علیه ایران». وی در توئیت دیگری افزود: «من چند ماه پیش دقیقاً درباره همین سناریو هشدار دادم؛ نه به این دلیل که من یک پیشگو باشم، بلکه به این دلیل که من ذات تیم بی را می‌شناسم».
وی البته به دلیل برخی سوءتفاهم‌هایی که نسبت به این توئیت به وجود آمده بود، در توئیت‌های دیگری توضیح داد: «برخی از سوءتعبیرات نیازمند به شفاف‌سازی دارند: تیم بی در حال خرابکاری در دیپلماسی است (از جمله سفر مهم و سازنده نخست‌وزیر شینزو آبه) و بر تروریسم اقتصادی آمریکا علیه ایران سرپوش می‌گذارد».
در این میان، سنتکام، ستاد فرماندهی مرکزی آمریکا نیز در بیانیه‌ای با اشاره به اینکه حملات روز پنجشنبه، تهدیدی روشن برای آزادی رفت و آمد و تجارت در آب‌های آزاد محسوب می‌شود، مدعی شد که آمریکا و متحدانش تمام تدابیر لازم را برای دفاع از منافع خود اتخاذ خواهند کرد. سنتکام در ادامه بیانیه تاکید کرد که جنگ با ایران در جهت منافع استراتژیک آمریکا و یا جامعه بین‌المللی نیست.
با این همه، آمریکا ادعای دست داشتن ایران در حمله به دو نفتکش در دریای عمان را دیروز به شورای امنیت سازمان ملل هم برد. با این حال این جلسه بدون هیچ نتیجه‌ای پایان یافت. نمایندگی دائم جمهوری اسلامی ایران نزد سازمان ملل متحد به اظهارات نماینده آمریکا در شورای امنیت در بیانیه‌ای اعلام کرد: «اظهارات فتنه‌جویانه نماینده آمریکا علیه ایران در جلسه ۲۳ خرداد شورای امنیت سازمان ملل نماد دیگری از عملیات روانی ایران‌هراسانه این کشور بود. ایران قاطعانه ادعای بی اساس آمریکا در ارتباط با حوادث ۲۳ خرداد تانکرهای نفتکش را رد کرده و آن را با شدیدترین لحن ممکن محکوم می‌کند». در بخش دیگری از این بیانیه آمده است: «نه ارائه اخبار ساختگی و انتشار اطلاعات نادرست می‌تواند واقعیت را تغییر دهد و نه متهم کردن بی‌شرمانه دیگران. آمریکا و متحدان منطقه‌ای آن باید از جنگ‌طلبی دست برداشته و به توطئه‌های فتنه‌انگیزانه و عملیات‌های مخفیانه خود با هدف متهم ساختن دیگران در منطقه پایان دهند». در این بیانیه همچنین اشاره شده است: «ضمن تاکید مجدد بر موضع دیرینه خود مبنی بر ضرورت تقویت صلح و امنیت در منطقه گسترده‌تر خلیج فارس، جمهوری اسلامی ایران آماده است تا نقش فعال و سازنده‌ای را در تامین امنیت گذرگاه‌های راهبردی دریایی و تقویت صلح، ثبات و امنیت منطقه ایفا نماید».
گفتنی است ادعاهای آمریکا علیه ایران درباره حادثه آتش‌سوزی دو نفتکش در دریای عمان، واکنش‌های بین‌المللی برخی دیگر کشورها را هم به دنبال داشته است. گنگ شوانگ، سخنگوی وزارت امور خارجه چین در‌این‌باره با بیان اینکه پکن نگران افزایش تنش‌ها در منطقه است، در نشستی خبری در پکن گفت: هیچ‌ کس خواستار بروز جنگ در دریای عمان نیست و این اتفاق به نفع هیچ ‌کس نخواهد بود. امیدواریم همه طرف‌های مرتبط آرامش خود را حفظ کرده و خویشتن‌داری پیشه کنند و از تشدید بیشتر تنش‌ها جلوگیری کنند. همچنین امیدواریم همه طرف‌ها بتوانند به طور مشترک از امنیت حمل و نقل دریایی در آب‌های مربوطه و صلح و ثبات در منطقه محافظت کنند. هیروشیگه سِکو، وزیر اقتصاد، تجارت و صنعت ژاپن که یکی از نفتکش‌های آتش گرفته متعلق به این کشور بوده است، اظهار کرد که حمله به دو نفتکش در دریای عمان در نشست وزرای انرژی گروه ۲۰ بررسی خواهد شد. این وزیر با بیان اینکه ژاپن همچنان در حال انجام تحقیقات درباره جزئیات این حادثه است، از اظهار نظر درباره ادعاهای آمریکا علیه ایران امتناع کرد. ماجا کوسیانچیچ، سخنگوی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا هم روز پنجشنبه در واکنش به حادثه انفجار دو کشتی نفتکش در دریای عمان، کشورهای منطقه را به خویشتن‌داری دعوت کرد. هایکو ماس، وزیر امور خارجه آلمان و دولت فرانسه نیز به حادثه انفجار دو نفتکش در دریای عمان واکنش نشان دادند. آلمان این حادثه را «نگران‌کننده» توصیف کرد و فرانسه هم خواستار خویشتنداری همه طرف‌ها شد. جرمی هانت، وزیر خارجه انگلیس اما در بیانیه‌ای در واکنش به حملات به دو نفتکش در دریای عمان گفت: «این مسئله بسیار نگران‌کننده است و در زمانی رخ داده که تنش‌ها در اوج خود هستند. من با پمپئو در ارتباط بوده‌ام. ما هوشیارانه و با دقت به ارزیابی این مسئله خواهیم پرداخت اما تا آن زمان باید حرف شریک آمریکایی‌مان را باور کنیم». وی در ادامه ادعاهای خود افزود: «ما این مسئله را بسیار جدی خواهیم گرفت و پیام‌مان به ایران این است که اگر واقعاً در این مسئله دخیل بوده‌اند، این کار یک اقدام به شدت نابخردانه است که موجب افزایش تنش‌ها می‌شود و تهدیدی جدی را علیه صلح و ثبات در منطقه عرضه می‌دارد». در سوی مقابل، سرگئی ریابکوف، معاون وزیر خارجه روسیه در مصاحبه‌ای اعلام کرد: «مایلم از این فرصت استفاده کرده و علیه هرگونه نتیجه‌گیری عجولانه و تلاش برای مقصر کردن کسانی که از آنها خوشمان نمی‌آید هشدار بدهم».
مین، اژدر یا اشیاء پرنده ناشناس؟!
هر چند اظهارنظر درباره دلیل وقوع حادثه آتش‌سوزی در دو نفتکش در دریای عمان، منوط به جمع‌بندی گزارش‌های کارشناسانه است، اما گمانه‌زنی‌ها درباره دلیل آن آغاز شده است. دیروز ویدئویی از سوی سنتکام منتشر شد که ظاهرا نشان می‌دهد ساعت 16:10 پنجشنبه، یک قایق-کشتی که به ادعای فرماندهی مرکزی ارتش آمریکا متعلق به سپاه پاسداران است، به کشتی کوکوکا کاریجس نزدیک شده و در حال جدا کردن چیزی است که به ادعای سنتکام، یک مین مغناطیسی عمل نکرده است. دونالد ترامپ در شبکه فاکس‌نیوز ادعا کرده این ویدئو نشان می‌دهد که انفجار نفتکش‌ها واقعا کار ایران است! به گفته مقام‌های آمریکایی که نام‌شان فاش نشده، خدمه کشتی کوکوکا کاریجس هنگام بازرسی کشتی بعد از حادثه، یک مین هشت اینچی مغناطیسی عمل نکرده را روی بدنه کشتی تشخیص داده‌اند و این مین توسط خدمه کشتی آمریکایی بین بریج و یک هواپیمای شناسایی آمریکایی که فیلم مورد ادعا را گرفته است، تایید شده است. بر این اساس ادعا شده ایرانی‌ها با برداشتن این مین به دنبال پاک کردن ردپای خود درباره حضور در این حادثه هستند. علی‌رغم این ادعاها، یوکاتا کاتادا، رئیس کمپانی حمل و نقل دریایی کوکوکا سانگیو در یک نشست خبری گفت: پس از آن که خدمه نفتکش کوکوکا کوریجس در پی حمله مشکوک روز پنجشنبه تخلیه شدند، نفتکش مذکور به سمت بندر خورفکان در امارات می‌رود و توسط نیروی دریایی آمریکا نیز اسکورت می‌شود. وی ادامه داد: خدمه به ما گفتند که شی‌ای پرنده در نزدیکی نفتکش به پرواز در آمد و آنها یک سوراخ را بر روی نفتکش مشاهده کردند. سپس برخی از خدمه شاهد دومین حمله بودند. رئیس این کمپانی حمل و نقل دریایی ژاپنی همچنین گفت: با توجه به اینکه نقطه برخورد بالاتر از سطح آب است، نمی‌تواند ناشی از مین یا اژدر باشد. در واقع اظهارات رئیس کمپانی ژاپنی با ادعاهای آمریکایی‌ها در تضاد است.
روشن کردن فتیله جنگ، با «جنگ نفتکش‌ها»
به هر ترتیب در روزهای آینده احتمالا اخبار بیشتری در این باره به گوش خواهد رسید، اما چیزی که واضح به نظر می‌رسد، وجود سناریویی برای برافروختن آتش جنگ در منطقه با ایجاد ناامنی برای مسیر انرژی در خلیج فارس و دریای عمان است. شاید اشاره به توئیت یک کاربر آمریکایی به نام «جاستین هالپرن» در این راستا بی مناسبت نباشد. وی در واکنش به ادعاهای دست داشتن ایرانی‌ها در انفجار دو نفتکش در دریای عمان نوشت: «پدرم در کشتی یو‌اس‌اس مدوکس که حمله به آن آغازگر جنگ ویتنام شد، بود. می‌گفت: هیچ یک از ما نمی‌دانستیم چرا در خلیج تانکین هستیم تا اینکه یکی از افسران سر میز صبحانه گفت: ما را فرستاده‌اند اینجا تا منفجر شویم و بتوانند جنگی که واقعا دنبال شروع آن هستند را آغاز کنند».