تاریخ انتشار
جمعه ۳۰ آبان ۱۳۹۹ ساعت ۲۳:۱۸
کد مطلب : ۴۲۷۷۴۱
پاسخ ملک زاده به اظهارات نمکی؛
درگیری لفظی در وزارت بهداشت / نمکی: به ملک‌زاده گفتم، 98 درصد تحقیقات به کار نمی‌آید / ملک‌زاده: آقای وزیر سخنان‌تان خلاف واقع و فرار رو به جلو است / ملک‌زاده استعفاد داد + متن استعفانامه
۰
کبنا ؛ جنگ لفظی در حالی که آمار مرگ و میرها به شدت در حال افزایش، در وزارت بهداشت بالا گرفت، وزیر بهداشت ( 29 آبان ماه 99) در جلسه ستاد دانشگاهی کووید 19 در دانشگاه علوم پزشکی اصفهان که در تالار رویش این دانشگاه برگزار شد، اظهار داشت: «۹۸ درصد از تحقیقات در نظام سلامت، صرف انتشار مقالات در فلان مجلات می‌شود که به کار نمی‌آید؛ به شدت به روند تحقیقات نظام سلامت، انتقاد دارم.»
سعید نمکی گفت: هنوز تحقیقات ما در کشور مسئله محور و جامعه محور نیست. در تمام دنیا منابع را در بخش تحقیقاتی صرف می‌کنند که نتیجه آن، راهکاری برای گشودن گره‌ای از نظام ارائه خدمت باشد. نظام تحقیقاتی دانشگاهی کشور در این راستا چه کرده است؟ کدام مقاله را به وزیر وقت داده که اگر این کار را انجام دهی، نظام ارائه خدمت به سمت و سوی بهتری می‌رود؟ در مورد کووید ۱۹، یک مدل به بنده بدهید که پیش بینی‌ها درست بوده باشد. حتی یکی از پیش بینی‌ها هم درست نبوده است. کدام ریاضی‌دان می‌تواند برای نظام سلامتی مدل سازی کند که مؤلفه‌های مؤثر بر آن با پنج درصد تغییر، جابجا می‌شوند؟
کدام وزیر کم خرد با چنین یافته‌های شکسته‌ای می‌تواند بخش سلامت کشور را اداره کند؟
نمکی افزود: ۹۸ درصد از تحقیقات در نظام سلامت، صرف انتشار مقالات در فلان مجلات می‌شود که به کار نمی‌آید. به شدت به روند تحقیقات نظام سلامت، انتقاد دارم. نامه بنده به دکتر ملک زاده در روزهای اول شیوع کرونا در کشور را مشاهده کنید که ۱۰ آیتم تعیین شده، اما یکی از آنها تاکنون جواب نداده است. کدام وزیر کم خرد با چنین یافته‌های شکسته‌ای می‌تواند بخش سلامت کشور را اداره کند؟ اصلاً نباید بر یافته‌هایی که بر حسب یک تخمین به وزیر داده می‌شود، کار و اعتماد کرد. این تخمینها تاکنون درست نبوده و ۱۰ مدل اپیدمیولوژیک به من دادند که هیچکدام صحیح نبوده و برای هیچ اقدامی مناسب نبود.
وی گفت: برخی افراد و محققانی که برای من از سارس گزارش آورده بودند، روزهای اول پیش بینی کردند که ما از اردیبهشت خیالمان راحت می‌شود و رفتار ویروس مثل اجدادش سارس است و با گرما، کار آن تمام می‌شود. به آنها گفتم اصلاً این حرف‌ها را قبول ندارم. همیشه در اتاقم به روی دانشمندان باز است، چون معتقدم دولتمردی می‌تواند خردمندانه عمل کند که راه و در را به روی دانشمندان باز کند. به اپیدمیولوژیستی که خودش را سرگروه می‌دانست و آمد توضیح داد که کرونا در فصل کرونا تمام می‌شود، اول خندیدم و بعد گفتم که ان شاء الله که پیش بینی‌های شما و تیم‌تان درست باشد، اما من باید برای اداره کشور، بدبینانه‌ترین شیوه را انتخاب کنم که در باتلاق بیماری گرفتار نشوم و گفتم آنچه از ویروس می‌بینم با اجدادش متفاوت است و ماهیت کووید ۱۹ با اجدادش یکی نیست و تابستانی بدتر از بهار را می‌بینم.
وزیر بهداشت خاطرنشان کرد: تحقیقات یک کشور که از منابع عمومی آن استفاده می‌کند، باید بتواند ارائه طریقی برای باز کردن گره‌ی از نظام خدمت کند وگرنه این روال تحقیقات در کشور، به معنای دور ریختن منابع است. در مورد گسترش شرکت‌های دانش بنیان در زمان ما، بیشترین اقدامات انجام شد.
نمکی در بخش دیگری از سخنان خود، اظهار داشت: بنده به عنوان فردی عملگرا، برای تحقیق و پژوهشی که برای کشور سودمندی نداشته باشد، قدمی بر نمی‌دارم، اما نباید تصور کرد که اگر در مقاله‌ای گفتمانی در مورد دارو، تغییر روش و … وجود داشت که به درد فردا و آینده کشور می‌خورد آن را باید کنار گذاشت. چین و کره جنوبی خیلی بیشتر از ما برای تحقیقات و پژوهش هزینه می‌کنند، اما بخش خصوصی مقتدر هم در کنار تحقیقاتشان وجود دارد که گرنت می‌آورد و از آن، محصول می‌خواهد، بنابراین از جامعه تحقیقاتی و محققان کشور انتظار دارم که تحولی بنیادین در نگاهشان به پژوهش داشته باشند.
وی یادآور شد: متأسفانه برخی اساتید برای اینکه نامشان در مقالات چاپ شود و یا اول قرار بگیرد، بحث می‌کنند. بنده یک معلم دانشگاه هستم که سابقه معاون وزیر، رئیس دانشگاه و دیگر سوابق اجرایی را داشته‌ام، اما فقط در مقالاتی که خودم کار کرده‌ام نامی از بنده وجود دارد و در مقالات دانشجویان به عنوان استاد راهنما، این اجازه را نمی‌دهم.
نمکی اظهار داشت: معتقدم تحقیقات کاربردی در حوزه سلامت در کشور نداریم و اما تا زمانی که تحقیقات کشور، مقاله محور باشد و ارتقای اساتید، مبتنی بر این مقالات می‌شود، تحقیقات راهگشای مشکلات کشور نخواهد بود و هیچ وزیر بهداشتی نمی‌تواند برای آینده کشور از این تحقیقات، بهره‌ای ببرد.
این صحبت‌های وزیر بهداشت سبب شد تا دکتر رضا ملک زاده معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت لب به سخن گشود و سعید نمکی را به باد انتقاد گرفت و نوشت: «سخنان وزیر بهداشت را ناشی از نداشتن شناخت کافی از عرصه تحقیقات و فرار رو به جلو در پذیرش مسئولیت افزایش آمار مبتلایان و مرگ و میرها دانست.»
متن کامل پاسخ معاون تحقیقات وزیر بهداشت بدین شرح است:
«اظهارات اخیر جناب عالی درباره تحقیقات علوم پزشکی ایران با ادعاهایی همچون: «۹۸ درصد تحقیقات علوم پزشکی صرف انتشار مقالات در فلان مجله می‌شود» و طرح سوالاتی «مانند تحقیقات علوم پزشکی چه قدر پا به عرصه پرمشکل نظام سلامت گذاشته است؟»، چنان بی پایه و اساس است که حتی بیگانگان ایران ستیز در فراسوی مرزهای کشور که در قالب پروژه‌های کلان و صرف میلیاردها بودجه، درصدد اثبات ناکارآمدی تحقیقات علوم پزشکی در ایران بوده‌اند، چنین نتیجه عجیب و کاملاً مردودی نگرفته‌اند؛ چرا که همان گروه‌های متخاصم هم پس از تحقیقات پرشمار و تعطیل ناپذیر خود، علی رغم اشاره به برخی اشکالات موجود در سیاستهای تحقیقاتی ایران که به اعتقاد ما ریشه در سیاستگذاریهای خارج از حیطه وزارت بهداشت و در مرجعی فراتر دارد، نهایتاً به پیشرفتهای کیفی تحقیقات علوم پزشکی ایران و افزایش چشمگیر استناد به مقالات محققان ایرانی در کنار رشد کمی اذعان کرده‌اند و اسناد آنها موجود و منتشر شده است.
کسانی می‌توانند تحقیقات پزشکی را به نقد و چالش بکشند که یک تحقیق مؤثر در عمر خود کرده باشند!
اصولاً کسانی می‌توانند حیطه تحقیقات پزشکی ایران را به نقد و چالش بکشند که خود محقق ملی یا بین المللی بوده، ارکان و نظام تحقیقات را به خوبی بشناسند و با وجود دشواری‌ها و چالشهای سخت این عرصه مهم و تاثیرگذار، همپای تحقیقات پیشرفته دنیا حرکت کرده، عمر خویش را صرف تحقیقات کرده یا دست کم یک تحقیق مهم و اثرگذار بین المللی انجام داده باشند.
در خوشبینانه ترین تصور ممکن، می‌توان گفت اظهارات و هجمه شما به تحقیقات علوم پزشکی و تلاشهای شبانه روزی شمار زیادی از محققان بی ادعا و سختکوش این عرصه که در سخت‌ترین شرایط تحریم و فشارهای بین المللی و با وجود سهم ناچیز بودجه تحقیقات پزشکی - کمتر از نیم درصد بودجه ناخالص ملی! – دستاوردهای بسیار مؤثر و کاربردی را ارائه کرده‌اند می‌تواند ناشی از عدم شناخت شما از عرصه تحقیقات به طور کلی و پیشرفتهای علوم پزشکی در ایران به طور خاص باشد.
از درس دادن «مدیریت بحران کرونا» به جهان تا «معرکه گیری برای ساخت واکسن کووید -۱۹»!
در شرایطی که جهان با بحران یک اپیدمی وحشتناک و بی سابقه بیماری عفونی مواجه است و تحقیقات گسترده برای یافتن دارویی مؤثر و تولید واکسن ایمن پاسخگو به تمام جمعیتها پس از یک سال از آغاز شیوع ویروس تا کنون ادامه دارد و هیچ کشوری حتی پیشرفته ترینهای علمی جهان مدعی یافتن داروی مؤثر و قطعی کرونا نشده‌اند و در حالی که سازمان بهداشت جهانی با توان و تجربه مدیریت اپیدمی‌های گذشته و فراخوان همبستگی تحقیقاتی برای درمان کرونا همه جهان را به هشیاری، رعایت موارد بهداشتی وصبر تا زمان تولید دارو و واکسن فراخوانده شما، هر زمان آمار مبتلایان و مرگ و میرها افزایش یافته، از پذیرش مسئولیت شانه خالی کرده و هر گاه، آمارها اندکی فروکش کرده، مدعی درس دادن «مدیریت بحران کرونا» به جهان شده و همین اواخر از برپاکردن معرکه «تولید واکسن در ایران» سخن گفته‌اید - واکسنی که اگر هم تولید شود به مدد تلاش همین محققان علوم پزشکی ایران خواهد بود که آنها را فاقد دستاوردهای مؤثر و کاربردی خوانده‌اید- اما باید بدانید دنیای علم با چنین ادبیات و معرکه گیری‌هایی بیگانه است و پیشرفته‌ترین کشورهای علمی و دانشگاه‌های مهم و مراکز تحقیقاتی معتبر جهان که دارای زیرساختهای تحقیقاتی کافی تولید واکسن هستند، هنوز در اعلام ارائه نهایی واکسن کاملاً مؤثر با احتیاط سخن می گویند!
هرچند که به عنوان معاون تحقیقات از نزدیک در جریان تلاش فراوان محققان ایرانی برای تولید واکسن کووید -۱۹ و سایر واکسنهای مورد نیاز برای بیماری‌ها هستم که در آینده و در زمان مناسب، اخبار آن نیز به اطلاع مردم خواهد رسید اما در عین اعتقاد به لزوم ایجاد زیرساختهای کافی برای تولید واکسن و امیدواری به نتایج واکسن کووید -۱۹ در ایران، اعتقادی به راه انداختن معرکه در عرصه تحقیقات واکسن ندارم و چنین هیجاناتی را مغایر با اسلوب تحقیق و شیوه‌های کار علمی می دانم.
آنچه امروز به عنوان واقعیات کرونا مشاهده می‌کنید همان پیش بینی‌های مطالعات اپیدمیولوژی کووید -۱۹ در ایران است! آنها را جدی گرفتید؟
اما در خصوص مطالعات اپیدمیولوژی کووید -۱۹ نیز درحالی توان پژوهشگران ایران در این حیطه را زیر سؤال برده‌اید که ایران سابقه مطالعات کوهورت آینده نگر وسیع را داشته و به مطالعات ملی اپیدمیولوژی آینده نگر در جهان شناخته شده است و تلاشهای علمی ایران در این نوع مطالعات به همکاری‌های علمی بی شمار و دستاوردها و افتخارات ملی و بین المللی ماندگار انجامیده است. مطالعات اپیدمیولوژیک کووید -۱۹ به پشتوانه تجارب در چنین مطالعاتی در حال انجام است.
گفت وگوی شما در یک جلسه با یک محقق و یک متخصص و اعلام نظر وی در مورد کرونا مبنی بر «پایان کووید -۱۹ با پایان فصل گرما» هر چند که در قالب گزارش بوده باشد را نمی‌توانید به پای تحقیقات رسمی و دارای پشتوانه کار علمی در حال انجام برای اپیدمی کووید -۱۹ که تحت نظارت معاونت تحقیقات و دانشگاه‌های علوم پزشکی در حال انجام است، بگذارید.
کسانی که با مطالعات اپیدمیولوژی کمترین آشنایی داشته باشند واقفند که این مطالعات - حتی در پیشرفته‌ترین کشورهای علمی که این گونه تحقیقات را در سطح جهانی و با همکاری‌های بین المللی در کشورهای سراسر جهان و با حضور میلیون‌ها مشارکت کننده انجام می‌دهند - پس از بررسی جمعیتهای مشخص درگیر بیماری، نهایتاً با تخمینهایی همراه است و سپس مدلها و سیاستهای پیشنهادی بر اساس این تخمینها ارائه می‌شوند.
اپیدمی کووید -۱۹ در تاریخ تمدن معاصر بشر به عنوان یک مشکل عظیم بهداشتی جهانی، بی سابقه بوده است. در چنین شرایطی، مطالعات اپیدمیولوژی انجام گرفته در ایران درباره کووید -۱۹ ضمن ارائه پیش بینی‌هایی که امروز واقعیتهایی از آنها را شاهد هستیم و هشدارهای لازم مبنی بر افزایش آمار مبتلایان و شمار مرگ و میرها در صورت ضعف در کنترل بحران، مدیریت اجتماعات و فقدان نظارت کافی و بدون تعارفات در اجرای مقررات بهداشتی مقابله با کرونا، ابتلای ۳۰ میلیون ایرانی به ویروس کرونا تا کنون که عمده این جمعیت بدون علامت و نیاز به بستری بوده‌اند را تخمین زده و همچنین هشدار داده بودند که حداقل ۳۰ میلیون ایرانی دیگر در صورت تداوم این روند، در معرض ابتلا هستند مطالعات اپیدمیولوژی کووید -۱۹ در ایران، تمام مدلهای کنترل بحران را بررسی، ارائه و در نهاییت قاطعانه اعلام کرده‌اند که این اپیدمی در جهان، با واکسن خاموش خواهد شد و تا آن زمان تنها راه تمام کشورها، نظارت دقیق و بدون تعارفات بر اجرای پروتکلهای بهداشتی است.
به عنوان وزیر بهداشت گزارش دهید که کدام اجتماعات بزرگ ذیل نظر کدام دستگاه‌ها از اجرای کامل مقررات بهداشتی سرپیچی کرده‌اند؟
با وجود آن که امروز بر همگان آشکار است تا زمانی که یک مبتلا به کرونا در هر نقطه از جهان باشد، کل جهان در معرض تهدید است اما یک واقعیت تلخ آن است که هنوز مدیران ارشد اجرایی در برخی کشورها و از جمله در کشور ما این واقعیت تلخ را قبول نکرده‌اند که خطر کرونا جدی‌تر و وسیعتر از چیزی است که تصور می‌کنند و به دنبال یک راه حل میانبر و کوتاه مدت هستند.
علاوه بر نادیده گرفتن مقررات پروتکلهای بهداشتی، امروز به پشتوانه همان مطالعات اپیدمیولوژی آینده نگر ملی ایران که پیش از پیدایش کرونا سابقه انجام داشته‌اند و آنها را نادیده انگاشته‌اید، مشخص شده است که در ایران به دلیل شیوع بالای فشار خون، چربی خون، چاقی و اضافه وزن و دیابت، شانس مرگ و میر بر اثر ابتلا به کووید -۱۹ مانند بسیاری از کشورهای دیگر وجود دارد و این مراقبت جدی و خستگی ناپذیر از افراد در معرض خطر را می‌طلبد.
مطالعات اپیدمیولوژی درباره کووید -۱۹ عوامل خطر افزایش روزافزون شیوع کرونا، نقاط پرخطر ایران، افراد پرخطر و آستانه خطر هر یک از مناطق را به طور دائم رصد و منتشر کرده و به روشنی برای شما و اعضای ستاد ملی مقابله با کرونا معرفی کرده است. باید دید دستگاه‌ها چه اندازه در برخورد با افراد خاطی در مسافرتها، اجتماعات و نادیده گرفتن مقررات که بر شمار مبتلایان و مرگ و میرها افزوده است، موفق بوده‌اند.
پیش از معرکه ساخت واکسن و درس مدیریت بحران کرونا به جهان، به عنوان وزیر بهداشت گزارش دهید که کدام اجتماعات بزرگ ذیل نظر کدام دستگاه‌ها از اجرای کامل مقررات بهداشتی سرپیچی کرده‌اند؟
مردم و دولتها در کشورهای انگشت شماری که موفقیتی در کنترل اپیدمی حاصل کرده‌اند، کووید -۱۹ را نه به مثابه یک بیماری مانند آنفلوآنزای فصلی بلکه به عنوان یک بیماری جدی و بی سابقه پذیرفته‌اند. در کشور ما هنوز هر تعطیلاتی، دلهره سفرها و افزایش آمار شمار مبتلایان و مرگ و میرها را به دنبال می‌آورد و تصمیمات در مواقع عمل، به درستی و به طور کافی اجرا نمی‌شوند.
عوامفریبی است اگر درمان کرونا را به شبه علم مورد علاقه برخی متصل کنیم که هیچ گاه زحمت تحقیق به خود نداده‌اند
در زمینه تحقیقات دارویی درمان دارویی کووید ۱۹ هم باید گفت ایران یکی از پرتلاشترین و موفقترین کشورهای تحقیقاتی در سطح جهانی و همکار مطالعه کارآزمایی بالینی سازمان بهداشت جهانی بوده است که علاوه بر آن، بیش از ۱۷۰ مطالعه کارآزمایی کوچک و متوسط در داخل را نیز در حال انجام دارد.
عوامفریبی است اگر در زمینه این ویروس پیچیده، موذی و بسیار ناشناخته که دنیا علم پزشکی مدرن را چالشی عظیم فراخواند، ما مردم را به درمانهایی امیدوار کنیم که هیچ پیشتوانه تحقیقاتی در سطح مطالعات وسیع و بسیار بزرگ کارآزمایی بالینی ندارند. در همین جا بار دیگر اعلام می‌کنم که مطالعات کارآزمایی کوچک و متوسط نمی‌توانند به درمان دارویی قعطی کووید -۱۹ بینجامند و این بیماری نیازمند مطالعات وسیع جهانی است. نتایج اولین بازوهای درمانی مطالعه سازمان بهداشت جهانی، مشخص و به طور شفاف و صادقانه اعلام شده است و سایر بازوهای درمانی وارد مطالعه خواهند شد.
ویروس کرونا آن قدر ناشناخته است که آمریکا با توانمندترین زیرساختهای تحقیقاتی پزشکی از کشورهایی با بیشترین شمار مبتلایان و مرگ و میر مبتلایان به کروناست و برخی دیگر از کشورهای پیشرفته اروپایی در حیطه علوم پزشکی هم، شرایط مناسبی در شمار مبتلایان و مرگ و میرها ندارند؛ اما مسلم آن است که تمام کشورهای پیشرفته دستیابی به داروی این بیماری را به مطالعات کارآزمایی بالینی بزرگ متصل کرده‌اند و ایران نمی‌تواند در این زمینه به درمان‌های پیشنهادی حامیان شبه علم دل خوش کند که هیچ آگاهی از تحولات علم پزشکی مدرن و جوانب پیچیده ویروس کرونا ندارند و به خود زحمت تحقیقات در هیچ موضوع علمی را نمی‌دهند.
تمام دولتها در ایران پژوهش را یک تجمل دیده‌اند نه یک ضرورت
عجیب است که در کسوت وزیر بهداشت هنوز مطلع نیستید که اگر تمام دنیا منابع عظیم مالی به تحقیقات پزشکی اختصاص داده‌اند و انتظار گره گشایی از مشکلات نظام سلامت خود داشته‌اند، تمام دولتها در ایران با دید تجملی بودن پژوهش، هرگز بیش از نیم درصد بودجه ناخالص ملی را به بخش تحقیقات اختصاص نداده‌اند. در این بین، تحقیقات علوم پزشکی با وجود سهم ۳۰ درصدی در تولید علم و سهم ۲۸ درصدی در تولید مقالات پراستناد ایران، تنها سه صدم درصد بودجه تحقیقات کشور را از آن خود کرده است.
علی رغم این بی مهری‌ها و ناآگاهی‌ها از اهمیت پژوهش و تمام تنگناهای سخت بودجه‌ای و تحریم‌های ظالمانه بین المللی طی بیش از چهل سال علیه ملت ایران، تحقیقات علوم پزشکی بویژه طی نزدیک به ۸ سال گذشته، شاهد پیشرفتهای بسیار بزرگ و توسعه بی سابقه زیرساختهای تحقیقاتی بوده است که گزارش کامل آنها بارها منتشر شده است و خوب بود که در آنها مداقه‌ای می‌کردید.
تحقیقات علوم پزشکی به بسیاری از عرصه‌های پرمشکل نظام سلامت ورود کرده است؛ مساله‌ای مهمتر از مرگهای زودرس داریم؟
در پاسخ به ادعا و انتقاد «تحقیقات علوم پزشکی به کدام عرصه پرمشکل نظام سلامت پاگذاشته است؟» باید گفت: «مرگهای زودرس» به علل بیماری‌های قلبی – عروقی، سکته‌های قلبی و مغزی، سرطان‌ها، دیابت، بیماری‌های تنفسی و …، یکی از مهمترین مساله‌های نظام سلامت ایران است. مرگهای زودرس و خیلی زودرس سبب شده نیمی از جمعیت ایران ۷۰ سالگی را نبینند.
ورود به این عرصه پرمشکل نظام سلامت، نیازمند وجود زیرساختهای تحقیقاتی قدرتمند و تولید داروی موثر پیشگیری بوده است. ایران هر چند با وجود سهم ناچیز تحقیقات، راه طولانی تا هدف و مقصد اصلی پیش رو دارد اما خوشبختانه و با افتخار می‌توان اعلام کرد که هم اکنون به نخستین بیوبانکهای مدرن و پیشرفته پزشکی با هزاران نمونه بیولوژیکی که از اهم ضروریات برای تحقیقات آینده نگر و شناسایی علل بیماری‌های مزمن غیرواگیر و مرگهای زودرس به شمار می‌رود، دست یافته است. برای ایجاد چنین بیوبانکهایی که در فرایند مطالعات وسیع اپیدمیولوژیک، همگروهی، آینده نگر و کاربردی تشکیل شده‌اند، محققان پرشماری، بیست سال خون دل خورده و زحمات شبانه روزی کشیده‌اند تا بتوانند ضمن ارائه عالی‌ترین دستاوردهای موثر و کاربردی برای پیشگیری از مرگهای زودرس که بر خلاف شما، محققان و عموم مردم از آن مطلع هستند، زمینه را برای توسعه تحقیقات علوم پزشکی نسل آینده و همکاری‌های بین المللی علمی بیش از گذشته فراهم کنند. این بیوبانکها گنجینه‌های عظیم تحقیقات علوم پزشکی در حال و آینده و یکی از بهترین نمادهای تحقیقات کاربردی در علوم پزشکی ایران هستند.
اجرای مطالعه ملی کوهورت پرشین از مطالعات کاربردی است که آینده بسیار روشن و امیدوارکننده ای را پیش روی تحقیقات علوم پزشکی ایران برای پیشگیری از بیماری‌های غیرواگیر مزمن قرار داده است. مطالعه کوهورت گلستان، امروز مفتخر به ثبت سرطانزایی تریاک به عنوان مونوگراف سازمان بهداشت جهانی پس از بیست سال تلاش است. مطالعات کوهورت دیگر همچون قلب و عروق علوم پزشکی اصفهان، قند خون و دیابت علوم پزشکی تهران و بسیاری از مطالعات دیگر به کوشش محققان عزیز ایران، ایجاد نظام پیشرفته و مدرن ثبت سرطان و ورود به جمع کشورهای پیشرفته در این حیطه، اجرای برنامه مهم ثبت بیماری‌ها، ایجاد تحقیقات ملی بار بیماری‌ها که تولید دایره المعارف ارزشمندی از بار بیماری‌های غیرواگیر در ایران را رقم زده است، ایجاد پایگاه بسیار مهم داده‌های ژنوم ایرانیان که یکی از چشم اندازهای روشن و افتخارآمیز ایران برای کنترل بیماری‌های ژنتیکی و شروع تحولی بزرگ در علم پزشکی شخص محور است، پیشرفت فوق العاده ایران در دانش پیوند اعضا، قرارگیری شیراز – قطب پیوند کبد ایران – بر بام جهانی پیوند کبد، نایب قهرمانی ایران در پیوند سلول‌های بنیادی مغز استخوان جهان، دستاوردهای عظیم «رویان» به عنوان گنجینه عظیم علمی ایران در درمان ناباروری و پژوهش در حوزه سلول‌های بنیادی، جنبش بزرگ ایران در تحقیقات دارویی و توان تولید در ۵۵ درصد مواد اولیه دارویی و ورود به تولید داروهای زیست فناوری، و قرار گیری در جمع ۱۰ کشور برتر زیست فناوری دنیا، تولید داروهای موثر ملی برای درمان قطعی ویروس پرخطر هپاتیت سی و صدها دستاورد بزرگ دیگر محققان پرتلاش علوم پزشکی ایران، همگی گواهی روشن و خط بطلان بر ادعای جناب عالی در کاربردی نبودن و مساله محور نبودن تحقیقات علوم پزشکی ایران است.
عجیب است که از نتایج مطالعه ملی سلامت روان که در اختیار جناب عالی قرار گرفته بی اطلاعید
شگفت آور است که به عنوان وزیر بهداشت، مدعی بی توجهی تحقیقات علوم پزشکی به سلامت روان ایرانیان شده‌اید درحالی که مهمترین و جامع‌ترین مطالعه ملی سلامت روان در ایران سالهاست که انجام و نتایج آن منتشر و حتی به شخص جنابعالی ارائه شده است.
شایسته است به جای زیر سوال بردن دستاوردهای کاربردی تحقیقات علوم پزشکی ایران، در حالی که نظام سلامت جهان در مواجهه با یک اپیدمی وحشتناک و بی سابقه، تمام توان خویش را برای غلبه بر ویروس کرونا به کار گرفته، حامی محققان علوم پزشکی ایران باشید که در شرایط تحریم‌های سخت و طاقت فرسا، با تلاش بی وقفه، در کنار کادر درمان به شکست کرونا می‌اندیشند!
ملک زاده استعفا داد
رضا ملک زاده در گفت‌گو با ایسنا، ضمن تائید اینکه نامه استعفای خود را به وزیر بهداشت ارائه کرده است، متنی در اختیار خبرگزاری دانشجویان ایران قرار داد که در قالب آن به انتقادات روز گذشته سعید نمکی پاسخ داده شده است.
دکتر رضا ملک زاده در پاسخ به اظهارات اخیر وزیر بهداشت، در متنی با عنوان «حمله به تحقیقات نظام سلامت ایران، واقعیت یا فرار رو به جلو؟!» آورده است:
«اظهارات اخیر جناب عالی درباره تحقیقات علوم پزشکی ایران با ادعاهایی همچون: "98 درصد تحقیقات علوم پزشکی صرف انتشار مقالات در فلان مجله می‌شود» و طرح سوالاتی «مانند تحقیقات علوم پزشکی چه قدر پا به عرصه پرمشکل نظام سلامت گذاشته است؟"، چنان بی پایه و اساس است که حتی بیگانگان ایران ستیز در فراسوی مرزهای کشور، که در قالب پروژه‌های کلان و صرف میلیاردها بودجه، درصدد اثبات ناکارآمدی تحقیقات علوم پزشکی در ایران بوده‌اند، چنین نتیجه عجیب و کاملاً مردودی نگرفته‌اند؛ چرا که همان گروه‌های متخاصم هم، پس از تحقیقات پرشمار و تعطیل ناپذیر خود، علی رغم اشاره به برخی اشکالات موجود در سیاستهای تحقیقاتی ایران که به اعتقاد ما ریشه در سیاست گذاری‌های خارج از حیطه وزارت بهداشت و در مرجعی فراتر دارد، نهایتاً به پیشرفتهای کیفی تحقیقات علوم پزشکی ایران و افزایش چشمگیر استناد به مقالات محققان ایرانی در کنار رشد کمی اذعان کرده‌اند و اسناد آنها موجود و منتشر شده است.»
ملک زاده در بخشی از متن استعفا خود مدعی شده است: «اصولاً کسانی می‌توانند حیطه تحقیقات پزشکی ایران را به نقد و چالش بکشند که خود محقق ملی یا بین المللی بوده، ارکان و نظام تحقیقات را به خوبی بشناسند و با وجود دشواری‌ها و چالشهای سخت این عرصه مهم و تاثیرگذار، همپای تحقیقات پیشرفته دنیا حرکت کرده، عمر خویش را صرف تحقیقات کرده یا دست کم یک تحقیق مهم و اثرگذار بین المللی انجام داده باشند. در خوشبینانه ترین تصور ممکن، می‌توان گفت اظهارات و هجمه شما به تحقیقات علوم پزشکی و تلاشهای شبانه روزی شمار زیادی از محققان بی ادعا و سختکوش این عرصه که در سخت‌ترین شرایط تحریم و فشارهای بین المللی و با وجود سهم ناچیز بودجه تحقیقات پزشکی - کمتر از نیم درصد بودجه ناخالص ملی! – دستاوردهای بسیار مؤثر و کاربردی را ارائه کرده‌اند، می‌تواند ناشی از عدم شناخت شما از عرصه تحقیقات به طور کلی و پیشرفتهای علوم پزشکی در ایران به طور خاص باشد.»
روز گذشته در اخبار وزارت بهداشت به نقل از سعید نمکی، وزیر بهداشت انتقاداتی نسبت به وضعیت تحقیقات سلامت مطرح شد و در بخشی از این نامه با اشاره به معاون تحقیقات و فناوری این وزارتخانه عنوان کرد: «نامه بنده به دکتر ملک زاده در روزهای اول شیوع کرونا در کشور را مشاهده کنید که ۱۰ آیتم تعیین شده، اما یکی از آنها تاکنون جواب نداده است. کدام وزیر کم خرد با چنین یافته‌های شکسته‌ای می‌تواند بخش سلامت کشور را اداره کند؟ اصلاً نباید بر یافته‌هایی که بر حسب یک تخمین به وزیر داده می‌شود، کار و اعتماد کرد. این تخمینها تاکنون درست نبوده و ۱۰ مدل اپیدمیولوژیک به من دادند که هیچ کدام صحیح نبوده و برای هیچ اقدامی مناسب نبود.» 
سعید نمکی گفت: هنوز تحقیقات ما در کشور مسئله محور و جامعه محور نیست. در تمام دنیا منابع را در بخش تحقیقاتی صرف می‌کنند که نتیجه آن، راهکاری برای گشودن گره‌ای از نظام ارائه خدمت باشد. نظام تحقیقاتی دانشگاهی کشور در این راستا چه کرده است؟ کدام مقاله را به وزیر وقت داده که اگر این کار را انجام دهی، نظام ارائه خدمت به سمت و سوی بهتری می‌رود؟ در مورد کووید ۱۹، یک مدل به بنده بدهید که پیش بینی‌ها درست بوده باشد. حتی یکی از پیش بینی‌ها هم درست نبوده است. کدام ریاضی‌دان می‌تواند برای نظام سلامتی مدل سازی کند که مؤلفه‌های مؤثر بر آن با پنج درصد تغییر، جابجا می‌شوند؟
کدام وزیر کم خرد با چنین یافته‌های شکسته‌ای می‌تواند بخش سلامت کشور را اداره کند؟
نمکی افزود: ۹۸ درصد از تحقیقات در نظام سلامت، صرف انتشار مقالات در فلان مجلات می‌شود که به کار نمی‌آید. به شدت به روند تحقیقات نظام سلامت، انتقاد دارم. نامه بنده به دکتر ملک زاده در روزهای اول شیوع کرونا در کشور را مشاهده کنید که ۱۰ آیتم تعیین شده، اما یکی از آنها تاکنون جواب نداده است. کدام وزیر کم خرد با چنین یافته‌های شکسته‌ای می‌تواند بخش سلامت کشور را اداره کند؟ اصلاً نباید بر یافته‌هایی که بر حسب یک تخمین به وزیر داده می‌شود، کار و اعتماد کرد. این تخمینها تاکنون درست نبوده و ۱۰ مدل اپیدمیولوژیک به من دادند که هیچکدام صحیح نبوده و برای هیچ اقدامی مناسب نبود.
وی گفت: برخی افراد و محققانی که برای من از سارس گزارش آورده بودند، روزهای اول پیش بینی کردند که ما از اردیبهشت خیالمان راحت می‌شود و رفتار ویروس مثل اجدادش سارس است و با گرما، کار آن تمام می‌شود. به آنها گفتم اصلاً این حرف‌ها را قبول ندارم. همیشه در اتاقم به روی دانشمندان باز است، چون معتقدم دولتمردی می‌تواند خردمندانه عمل کند که راه و در را به روی دانشمندان باز کند. به اپیدمیولوژیستی که خودش را سرگروه می‌دانست و آمد توضیح داد که کرونا در فصل کرونا تمام می‌شود، اول خندیدم و بعد گفتم که ان شاء الله که پیش بینی‌های شما و تیم‌تان درست باشد، اما من باید برای اداره کشور، بدبینانه‌ترین شیوه را انتخاب کنم که در باتلاق بیماری گرفتار نشوم و گفتم آنچه از ویروس می‌بینم با اجدادش متفاوت است و ماهیت کووید ۱۹ با اجدادش یکی نیست و تابستانی بدتر از بهار را می‌بینم.
وزیر بهداشت خاطرنشان کرد: تحقیقات یک کشور که از منابع عمومی آن استفاده می‌کند، باید بتواند ارائه طریقی برای باز کردن گره‌ی از نظام خدمت کند وگرنه این روال تحقیقات در کشور، به معنای دور ریختن منابع است. در مورد گسترش شرکت‌های دانش بنیان در زمان ما، بیشترین اقدامات انجام شد.
نمکی در بخش دیگری از سخنان خود، اظهار داشت: بنده به عنوان فردی عملگرا، برای تحقیق و پژوهشی که برای کشور سودمندی نداشته باشد، قدمی بر نمی‌دارم، اما نباید تصور کرد که اگر در مقاله‌ای گفتمانی در مورد دارو، تغییر روش و … وجود داشت که به درد فردا و آینده کشور می‌خورد آن را باید کنار گذاشت. چین و کره جنوبی خیلی بیشتر از ما برای تحقیقات و پژوهش هزینه می‌کنند، اما بخش خصوصی مقتدر هم در کنار تحقیقاتشان وجود دارد که گرنت می‌آورد و از آن، محصول می‌خواهد، بنابراین از جامعه تحقیقاتی و محققان کشور انتظار دارم که تحولی بنیادین در نگاهشان به پژوهش داشته باشند.
وی یادآور شد: متأسفانه برخی اساتید برای اینکه نامشان در مقالات چاپ شود و یا اول قرار بگیرد، بحث می‌کنند. بنده یک معلم دانشگاه هستم که سابقه معاون وزیر، رئیس دانشگاه و دیگر سوابق اجرایی را داشته‌ام، اما فقط در مقالاتی که خودم کار کرده‌ام نامی از بنده وجود دارد و در مقالات دانشجویان به عنوان استاد راهنما، این اجازه را نمی‌دهم.
نمکی اظهار داشت: معتقدم تحقیقات کاربردی در حوزه سلامت در کشور نداریم و اما تا زمانی که تحقیقات کشور، مقاله محور باشد و ارتقای اساتید، مبتنی بر این مقالات می‌شود، تحقیقات راهگشای مشکلات کشور نخواهد بود و هیچ وزیر بهداشتی نمی‌تواند برای آینده کشور از این تحقیقات، بهره‌ای ببرد.
این صحبت‌های وزیر بهداشت سبب شد تا دکتر رضا ملک زاده معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت لب به سخن گشود و سعید نمکی را به باد انتقاد گرفت و نوشت: «سخنان وزیر بهداشت را ناشی از نداشتن شناخت کافی از عرصه تحقیقات و فرار رو به جلو در پذیرش مسئولیت افزایش آمار مبتلایان و مرگ و میرها دانست.»
متن کامل پاسخ معاون تحقیقات وزیر بهداشت بدین شرح است:
«اظهارات اخیر جناب عالی درباره تحقیقات علوم پزشکی ایران با ادعاهایی همچون: «۹۸ درصد تحقیقات علوم پزشکی صرف انتشار مقالات در فلان مجله می‌شود» و طرح سوالاتی «مانند تحقیقات علوم پزشکی چه قدر پا به عرصه پرمشکل نظام سلامت گذاشته است؟»، چنان بی پایه و اساس است که حتی بیگانگان ایران ستیز در فراسوی مرزهای کشور که در قالب پروژه‌های کلان و صرف میلیاردها بودجه، درصدد اثبات ناکارآمدی تحقیقات علوم پزشکی در ایران بوده‌اند، چنین نتیجه عجیب و کاملاً مردودی نگرفته‌اند؛ چرا که همان گروه‌های متخاصم هم پس از تحقیقات پرشمار و تعطیل ناپذیر خود، علی رغم اشاره به برخی اشکالات موجود در سیاستهای تحقیقاتی ایران که به اعتقاد ما ریشه در سیاستگذاریهای خارج از حیطه وزارت بهداشت و در مرجعی فراتر دارد، نهایتاً به پیشرفتهای کیفی تحقیقات علوم پزشکی ایران و افزایش چشمگیر استناد به مقالات محققان ایرانی در کنار رشد کمی اذعان کرده‌اند و اسناد آنها موجود و منتشر شده است.
کسانی می‌توانند تحقیقات پزشکی را به نقد و چالش بکشند که یک تحقیق مؤثر در عمر خود کرده باشند!
اصولاً کسانی می‌توانند حیطه تحقیقات پزشکی ایران را به نقد و چالش بکشند که خود محقق ملی یا بین المللی بوده، ارکان و نظام تحقیقات را به خوبی بشناسند و با وجود دشواری‌ها و چالشهای سخت این عرصه مهم و تاثیرگذار، همپای تحقیقات پیشرفته دنیا حرکت کرده، عمر خویش را صرف تحقیقات کرده یا دست کم یک تحقیق مهم و اثرگذار بین المللی انجام داده باشند.
در خوشبینانه ترین تصور ممکن، می‌توان گفت اظهارات و هجمه شما به تحقیقات علوم پزشکی و تلاشهای شبانه روزی شمار زیادی از محققان بی ادعا و سختکوش این عرصه که در سخت‌ترین شرایط تحریم و فشارهای بین المللی و با وجود سهم ناچیز بودجه تحقیقات پزشکی - کمتر از نیم درصد بودجه ناخالص ملی! – دستاوردهای بسیار مؤثر و کاربردی را ارائه کرده‌اند می‌تواند ناشی از عدم شناخت شما از عرصه تحقیقات به طور کلی و پیشرفتهای علوم پزشکی در ایران به طور خاص باشد.
از درس دادن «مدیریت بحران کرونا» به جهان تا «معرکه گیری برای ساخت واکسن کووید -۱۹»!
در شرایطی که جهان با بحران یک اپیدمی وحشتناک و بی سابقه بیماری عفونی مواجه است و تحقیقات گسترده برای یافتن دارویی مؤثر و تولید واکسن ایمن پاسخگو به تمام جمعیتها پس از یک سال از آغاز شیوع ویروس تا کنون ادامه دارد و هیچ کشوری حتی پیشرفته ترینهای علمی جهان مدعی یافتن داروی مؤثر و قطعی کرونا نشده‌اند و در حالی که سازمان بهداشت جهانی با توان و تجربه مدیریت اپیدمی‌های گذشته و فراخوان همبستگی تحقیقاتی برای درمان کرونا همه جهان را به هشیاری، رعایت موارد بهداشتی وصبر تا زمان تولید دارو و واکسن فراخوانده شما، هر زمان آمار مبتلایان و مرگ و میرها افزایش یافته، از پذیرش مسئولیت شانه خالی کرده و هر گاه، آمارها اندکی فروکش کرده، مدعی درس دادن «مدیریت بحران کرونا» به جهان شده و همین اواخر از برپاکردن معرکه «تولید واکسن در ایران» سخن گفته‌اید - واکسنی که اگر هم تولید شود به مدد تلاش همین محققان علوم پزشکی ایران خواهد بود که آنها را فاقد دستاوردهای مؤثر و کاربردی خوانده‌اید- اما باید بدانید دنیای علم با چنین ادبیات و معرکه گیری‌هایی بیگانه است و پیشرفته‌ترین کشورهای علمی و دانشگاه‌های مهم و مراکز تحقیقاتی معتبر جهان که دارای زیرساختهای تحقیقاتی کافی تولید واکسن هستند، هنوز در اعلام ارائه نهایی واکسن کاملاً مؤثر با احتیاط سخن می گویند!
هرچند که به عنوان معاون تحقیقات از نزدیک در جریان تلاش فراوان محققان ایرانی برای تولید واکسن کووید -۱۹ و سایر واکسنهای مورد نیاز برای بیماری‌ها هستم که در آینده و در زمان مناسب، اخبار آن نیز به اطلاع مردم خواهد رسید اما در عین اعتقاد به لزوم ایجاد زیرساختهای کافی برای تولید واکسن و امیدواری به نتایج واکسن کووید -۱۹ در ایران، اعتقادی به راه انداختن معرکه در عرصه تحقیقات واکسن ندارم و چنین هیجاناتی را مغایر با اسلوب تحقیق و شیوه‌های کار علمی می دانم.
آنچه امروز به عنوان واقعیات کرونا مشاهده می‌کنید همان پیش بینی‌های مطالعات اپیدمیولوژی کووید -۱۹ در ایران است! آنها را جدی گرفتید؟
اما در خصوص مطالعات اپیدمیولوژی کووید -۱۹ نیز درحالی توان پژوهشگران ایران در این حیطه را زیر سؤال برده‌اید که ایران سابقه مطالعات کوهورت آینده نگر وسیع را داشته و به مطالعات ملی اپیدمیولوژی آینده نگر در جهان شناخته شده است و تلاشهای علمی ایران در این نوع مطالعات به همکاری‌های علمی بی شمار و دستاوردها و افتخارات ملی و بین المللی ماندگار انجامیده است. مطالعات اپیدمیولوژیک کووید -۱۹ به پشتوانه تجارب در چنین مطالعاتی در حال انجام است.
گفت وگوی شما در یک جلسه با یک محقق و یک متخصص و اعلام نظر وی در مورد کرونا مبنی بر «پایان کووید -۱۹ با پایان فصل گرما» هر چند که در قالب گزارش بوده باشد را نمی‌توانید به پای تحقیقات رسمی و دارای پشتوانه کار علمی در حال انجام برای اپیدمی کووید -۱۹ که تحت نظارت معاونت تحقیقات و دانشگاه‌های علوم پزشکی در حال انجام است، بگذارید.
کسانی که با مطالعات اپیدمیولوژی کمترین آشنایی داشته باشند واقفند که این مطالعات - حتی در پیشرفته‌ترین کشورهای علمی که این گونه تحقیقات را در سطح جهانی و با همکاری‌های بین المللی در کشورهای سراسر جهان و با حضور میلیون‌ها مشارکت کننده انجام می‌دهند - پس از بررسی جمعیتهای مشخص درگیر بیماری، نهایتاً با تخمینهایی همراه است و سپس مدلها و سیاستهای پیشنهادی بر اساس این تخمینها ارائه می‌شوند.
اپیدمی کووید -۱۹ در تاریخ تمدن معاصر بشر به عنوان یک مشکل عظیم بهداشتی جهانی، بی سابقه بوده است. در چنین شرایطی، مطالعات اپیدمیولوژی انجام گرفته در ایران درباره کووید -۱۹ ضمن ارائه پیش بینی‌هایی که امروز واقعیتهایی از آنها را شاهد هستیم و هشدارهای لازم مبنی بر افزایش آمار مبتلایان و شمار مرگ و میرها در صورت ضعف در کنترل بحران، مدیریت اجتماعات و فقدان نظارت کافی و بدون تعارفات در اجرای مقررات بهداشتی مقابله با کرونا، ابتلای ۳۰ میلیون ایرانی به ویروس کرونا تا کنون که عمده این جمعیت بدون علامت و نیاز به بستری بوده‌اند را تخمین زده و همچنین هشدار داده بودند که حداقل ۳۰ میلیون ایرانی دیگر در صورت تداوم این روند، در معرض ابتلا هستند مطالعات اپیدمیولوژی کووید -۱۹ در ایران، تمام مدلهای کنترل بحران را بررسی، ارائه و در نهاییت قاطعانه اعلام کرده‌اند که این اپیدمی در جهان، با واکسن خاموش خواهد شد و تا آن زمان تنها راه تمام کشورها، نظارت دقیق و بدون تعارفات بر اجرای پروتکلهای بهداشتی است.
به عنوان وزیر بهداشت گزارش دهید که کدام اجتماعات بزرگ ذیل نظر کدام دستگاه‌ها از اجرای کامل مقررات بهداشتی سرپیچی کرده‌اند؟
با وجود آن که امروز بر همگان آشکار است تا زمانی که یک مبتلا به کرونا در هر نقطه از جهان باشد، کل جهان در معرض تهدید است اما یک واقعیت تلخ آن است که هنوز مدیران ارشد اجرایی در برخی کشورها و از جمله در کشور ما این واقعیت تلخ را قبول نکرده‌اند که خطر کرونا جدی‌تر و وسیعتر از چیزی است که تصور می‌کنند و به دنبال یک راه حل میانبر و کوتاه مدت هستند.
علاوه بر نادیده گرفتن مقررات پروتکلهای بهداشتی، امروز به پشتوانه همان مطالعات اپیدمیولوژی آینده نگر ملی ایران که پیش از پیدایش کرونا سابقه انجام داشته‌اند و آنها را نادیده انگاشته‌اید، مشخص شده است که در ایران به دلیل شیوع بالای فشار خون، چربی خون، چاقی و اضافه وزن و دیابت، شانس مرگ و میر بر اثر ابتلا به کووید -۱۹ مانند بسیاری از کشورهای دیگر وجود دارد و این مراقبت جدی و خستگی ناپذیر از افراد در معرض خطر را می‌طلبد.
مطالعات اپیدمیولوژی درباره کووید -۱۹ عوامل خطر افزایش روزافزون شیوع کرونا، نقاط پرخطر ایران، افراد پرخطر و آستانه خطر هر یک از مناطق را به طور دائم رصد و منتشر کرده و به روشنی برای شما و اعضای ستاد ملی مقابله با کرونا معرفی کرده است. باید دید دستگاه‌ها چه اندازه در برخورد با افراد خاطی در مسافرتها، اجتماعات و نادیده گرفتن مقررات که بر شمار مبتلایان و مرگ و میرها افزوده است، موفق بوده‌اند.
پیش از معرکه ساخت واکسن و درس مدیریت بحران کرونا به جهان، به عنوان وزیر بهداشت گزارش دهید که کدام اجتماعات بزرگ ذیل نظر کدام دستگاه‌ها از اجرای کامل مقررات بهداشتی سرپیچی کرده‌اند؟
مردم و دولتها در کشورهای انگشت شماری که موفقیتی در کنترل اپیدمی حاصل کرده‌اند، کووید -۱۹ را نه به مثابه یک بیماری مانند آنفلوآنزای فصلی بلکه به عنوان یک بیماری جدی و بی سابقه پذیرفته‌اند. در کشور ما هنوز هر تعطیلاتی، دلهره سفرها و افزایش آمار شمار مبتلایان و مرگ و میرها را به دنبال می‌آورد و تصمیمات در مواقع عمل، به درستی و به طور کافی اجرا نمی‌شوند.
عوامفریبی است اگر درمان کرونا را به شبه علم مورد علاقه برخی متصل کنیم که هیچ گاه زحمت تحقیق به خود نداده‌اند
در زمینه تحقیقات دارویی درمان دارویی کووید ۱۹ هم باید گفت ایران یکی از پرتلاشترین و موفقترین کشورهای تحقیقاتی در سطح جهانی و همکار مطالعه کارآزمایی بالینی سازمان بهداشت جهانی بوده است که علاوه بر آن، بیش از ۱۷۰ مطالعه کارآزمایی کوچک و متوسط در داخل را نیز در حال انجام دارد.
عوامفریبی است اگر در زمینه این ویروس پیچیده، موذی و بسیار ناشناخته که دنیا علم پزشکی مدرن را چالشی عظیم فراخواند، ما مردم را به درمانهایی امیدوار کنیم که هیچ پیشتوانه تحقیقاتی در سطح مطالعات وسیع و بسیار بزرگ کارآزمایی بالینی ندارند. در همین جا بار دیگر اعلام می‌کنم که مطالعات کارآزمایی کوچک و متوسط نمی‌توانند به درمان دارویی قعطی کووید -۱۹ بینجامند و این بیماری نیازمند مطالعات وسیع جهانی است. نتایج اولین بازوهای درمانی مطالعه سازمان بهداشت جهانی، مشخص و به طور شفاف و صادقانه اعلام شده است و سایر بازوهای درمانی وارد مطالعه خواهند شد.
ویروس کرونا آن قدر ناشناخته است که آمریکا با توانمندترین زیرساختهای تحقیقاتی پزشکی از کشورهایی با بیشترین شمار مبتلایان و مرگ و میر مبتلایان به کروناست و برخی دیگر از کشورهای پیشرفته اروپایی در حیطه علوم پزشکی هم، شرایط مناسبی در شمار مبتلایان و مرگ و میرها ندارند؛ اما مسلم آن است که تمام کشورهای پیشرفته دستیابی به داروی این بیماری را به مطالعات کارآزمایی بالینی بزرگ متصل کرده‌اند و ایران نمی‌تواند در این زمینه به درمان‌های پیشنهادی حامیان شبه علم دل خوش کند که هیچ آگاهی از تحولات علم پزشکی مدرن و جوانب پیچیده ویروس کرونا ندارند و به خود زحمت تحقیقات در هیچ موضوع علمی را نمی‌دهند.
تمام دولتها در ایران پژوهش را یک تجمل دیده‌اند نه یک ضرورت
عجیب است که در کسوت وزیر بهداشت هنوز مطلع نیستید که اگر تمام دنیا منابع عظیم مالی به تحقیقات پزشکی اختصاص داده‌اند و انتظار گره گشایی از مشکلات نظام سلامت خود داشته‌اند، تمام دولتها در ایران با دید تجملی بودن پژوهش، هرگز بیش از نیم درصد بودجه ناخالص ملی را به بخش تحقیقات اختصاص نداده‌اند. در این بین، تحقیقات علوم پزشکی با وجود سهم ۳۰ درصدی در تولید علم و سهم ۲۸ درصدی در تولید مقالات پراستناد ایران، تنها سه صدم درصد بودجه تحقیقات کشور را از آن خود کرده است.
علی رغم این بی مهری‌ها و ناآگاهی‌ها از اهمیت پژوهش و تمام تنگناهای سخت بودجه‌ای و تحریم‌های ظالمانه بین المللی طی بیش از چهل سال علیه ملت ایران، تحقیقات علوم پزشکی بویژه طی نزدیک به ۸ سال گذشته، شاهد پیشرفتهای بسیار بزرگ و توسعه بی سابقه زیرساختهای تحقیقاتی بوده است که گزارش کامل آنها بارها منتشر شده است و خوب بود که در آنها مداقه‌ای می‌کردید.
تحقیقات علوم پزشکی به بسیاری از عرصه‌های پرمشکل نظام سلامت ورود کرده است؛ مساله‌ای مهمتر از مرگهای زودرس داریم؟
در پاسخ به ادعا و انتقاد «تحقیقات علوم پزشکی به کدام عرصه پرمشکل نظام سلامت پاگذاشته است؟» باید گفت: «مرگهای زودرس» به علل بیماری‌های قلبی – عروقی، سکته‌های قلبی و مغزی، سرطان‌ها، دیابت، بیماری‌های تنفسی و …، یکی از مهمترین مساله‌های نظام سلامت ایران است. مرگهای زودرس و خیلی زودرس سبب شده نیمی از جمعیت ایران ۷۰ سالگی را نبینند.
ورود به این عرصه پرمشکل نظام سلامت، نیازمند وجود زیرساختهای تحقیقاتی قدرتمند و تولید داروی موثر پیشگیری بوده است. ایران هر چند با وجود سهم ناچیز تحقیقات، راه طولانی تا هدف و مقصد اصلی پیش رو دارد اما خوشبختانه و با افتخار می‌توان اعلام کرد که هم اکنون به نخستین بیوبانکهای مدرن و پیشرفته پزشکی با هزاران نمونه بیولوژیکی که از اهم ضروریات برای تحقیقات آینده نگر و شناسایی علل بیماری‌های مزمن غیرواگیر و مرگهای زودرس به شمار می‌رود، دست یافته است. برای ایجاد چنین بیوبانکهایی که در فرایند مطالعات وسیع اپیدمیولوژیک، همگروهی، آینده نگر و کاربردی تشکیل شده‌اند، محققان پرشماری، بیست سال خون دل خورده و زحمات شبانه روزی کشیده‌اند تا بتوانند ضمن ارائه عالی‌ترین دستاوردهای موثر و کاربردی برای پیشگیری از مرگهای زودرس که بر خلاف شما، محققان و عموم مردم از آن مطلع هستند، زمینه را برای توسعه تحقیقات علوم پزشکی نسل آینده و همکاری‌های بین المللی علمی بیش از گذشته فراهم کنند. این بیوبانکها گنجینه‌های عظیم تحقیقات علوم پزشکی در حال و آینده و یکی از بهترین نمادهای تحقیقات کاربردی در علوم پزشکی ایران هستند.
اجرای مطالعه ملی کوهورت پرشین از مطالعات کاربردی است که آینده بسیار روشن و امیدوارکننده ای را پیش روی تحقیقات علوم پزشکی ایران برای پیشگیری از بیماری‌های غیرواگیر مزمن قرار داده است. مطالعه کوهورت گلستان، امروز مفتخر به ثبت سرطانزایی تریاک به عنوان مونوگراف سازمان بهداشت جهانی پس از بیست سال تلاش است. مطالعات کوهورت دیگر همچون قلب و عروق علوم پزشکی اصفهان، قند خون و دیابت علوم پزشکی تهران و بسیاری از مطالعات دیگر به کوشش محققان عزیز ایران، ایجاد نظام پیشرفته و مدرن ثبت سرطان و ورود به جمع کشورهای پیشرفته در این حیطه، اجرای برنامه مهم ثبت بیماری‌ها، ایجاد تحقیقات ملی بار بیماری‌ها که تولید دایره المعارف ارزشمندی از بار بیماری‌های غیرواگیر در ایران را رقم زده است، ایجاد پایگاه بسیار مهم داده‌های ژنوم ایرانیان که یکی از چشم اندازهای روشن و افتخارآمیز ایران برای کنترل بیماری‌های ژنتیکی و شروع تحولی بزرگ در علم پزشکی شخص محور است، پیشرفت فوق العاده ایران در دانش پیوند اعضا، قرارگیری شیراز – قطب پیوند کبد ایران – بر بام جهانی پیوند کبد، نایب قهرمانی ایران در پیوند سلول‌های بنیادی مغز استخوان جهان، دستاوردهای عظیم «رویان» به عنوان گنجینه عظیم علمی ایران در درمان ناباروری و پژوهش در حوزه سلول‌های بنیادی، جنبش بزرگ ایران در تحقیقات دارویی و توان تولید در ۵۵ درصد مواد اولیه دارویی و ورود به تولید داروهای زیست فناوری، و قرار گیری در جمع ۱۰ کشور برتر زیست فناوری دنیا، تولید داروهای موثر ملی برای درمان قطعی ویروس پرخطر هپاتیت سی و صدها دستاورد بزرگ دیگر محققان پرتلاش علوم پزشکی ایران، همگی گواهی روشن و خط بطلان بر ادعای جناب عالی در کاربردی نبودن و مساله محور نبودن تحقیقات علوم پزشکی ایران است.
عجیب است که از نتایج مطالعه ملی سلامت روان که در اختیار جناب عالی قرار گرفته بی اطلاعید
شگفت آور است که به عنوان وزیر بهداشت، مدعی بی توجهی تحقیقات علوم پزشکی به سلامت روان ایرانیان شده‌اید درحالی که مهمترین و جامع‌ترین مطالعه ملی سلامت روان در ایران سالهاست که انجام و نتایج آن منتشر و حتی به شخص جنابعالی ارائه شده است.
شایسته است به جای زیر سوال بردن دستاوردهای کاربردی تحقیقات علوم پزشکی ایران، در حالی که نظام سلامت جهان در مواجهه با یک اپیدمی وحشتناک و بی سابقه، تمام توان خویش را برای غلبه بر ویروس کرونا به کار گرفته، حامی محققان علوم پزشکی ایران باشید که در شرایط تحریم‌های سخت و طاقت فرسا، با تلاش بی وقفه، در کنار کادر درمان به شکست کرونا می‌اندیشند!
ملک زاده استعفا داد
رضا ملک زاده در گفت‌گو با ایسنا، ضمن تائید اینکه نامه استعفای خود را به وزیر بهداشت ارائه کرده است، متنی در اختیار خبرگزاری دانشجویان ایران قرار داد که در قالب آن به انتقادات روز گذشته سعید نمکی پاسخ داده شده است.
دکتر رضا ملک زاده در پاسخ به اظهارات اخیر وزیر بهداشت، در متنی با عنوان «حمله به تحقیقات نظام سلامت ایران، واقعیت یا فرار رو به جلو؟!» آورده است:
«اظهارات اخیر جناب عالی درباره تحقیقات علوم پزشکی ایران با ادعاهایی همچون: "98 درصد تحقیقات علوم پزشکی صرف انتشار مقالات در فلان مجله می‌شود» و طرح سوالاتی «مانند تحقیقات علوم پزشکی چه قدر پا به عرصه پرمشکل نظام سلامت گذاشته است؟"، چنان بی پایه و اساس است که حتی بیگانگان ایران ستیز در فراسوی مرزهای کشور، که در قالب پروژه‌های کلان و صرف میلیاردها بودجه، درصدد اثبات ناکارآمدی تحقیقات علوم پزشکی در ایران بوده‌اند، چنین نتیجه عجیب و کاملاً مردودی نگرفته‌اند؛ چرا که همان گروه‌های متخاصم هم، پس از تحقیقات پرشمار و تعطیل ناپذیر خود، علی رغم اشاره به برخی اشکالات موجود در سیاستهای تحقیقاتی ایران که به اعتقاد ما ریشه در سیاست گذاری‌های خارج از حیطه وزارت بهداشت و در مرجعی فراتر دارد، نهایتاً به پیشرفتهای کیفی تحقیقات علوم پزشکی ایران و افزایش چشمگیر استناد به مقالات محققان ایرانی در کنار رشد کمی اذعان کرده‌اند و اسناد آنها موجود و منتشر شده است.»
ملک زاده در بخشی از متن استعفا خود مدعی شده است: «اصولاً کسانی می‌توانند حیطه تحقیقات پزشکی ایران را به نقد و چالش بکشند که خود محقق ملی یا بین المللی بوده، ارکان و نظام تحقیقات را به خوبی بشناسند و با وجود دشواری‌ها و چالشهای سخت این عرصه مهم و تاثیرگذار، همپای تحقیقات پیشرفته دنیا حرکت کرده، عمر خویش را صرف تحقیقات کرده یا دست کم یک تحقیق مهم و اثرگذار بین المللی انجام داده باشند. در خوشبینانه ترین تصور ممکن، می‌توان گفت اظهارات و هجمه شما به تحقیقات علوم پزشکی و تلاشهای شبانه روزی شمار زیادی از محققان بی ادعا و سختکوش این عرصه که در سخت‌ترین شرایط تحریم و فشارهای بین المللی و با وجود سهم ناچیز بودجه تحقیقات پزشکی - کمتر از نیم درصد بودجه ناخالص ملی! – دستاوردهای بسیار مؤثر و کاربردی را ارائه کرده‌اند، می‌تواند ناشی از عدم شناخت شما از عرصه تحقیقات به طور کلی و پیشرفتهای علوم پزشکی در ایران به طور خاص باشد.»
روز گذشته در اخبار وزارت بهداشت به نقل از سعید نمکی، وزیر بهداشت انتقاداتی نسبت به وضعیت تحقیقات سلامت مطرح شد و در بخشی از این نامه با اشاره به معاون تحقیقات و فناوری این وزارتخانه عنوان کرد: «نامه بنده به دکتر ملک زاده در روزهای اول شیوع کرونا در کشور را مشاهده کنید که ۱۰ آیتم تعیین شده، اما یکی از آنها تاکنون جواب نداده است. کدام وزیر کم خرد با چنین یافته‌های شکسته‌ای می‌تواند بخش سلامت کشور را اداره کند؟ اصلاً نباید بر یافته‌هایی که بر حسب یک تخمین به وزیر داده می‌شود، کار و اعتماد کرد. این تخمینها تاکنون درست نبوده و ۱۰ مدل اپیدمیولوژیک به من دادند که هیچ کدام صحیح نبوده و برای هیچ اقدامی مناسب نبود.»
