زنی که لقب «سردار» گرفت

کبنا ؛بی‌بی مریم بختیاری دختر حسینقلی‌خان ایلخانی، خواهر علیقلی‌خان سردار اسعد و همسر ضرغام‌ا‌لسلطنه بختیاری از زنان مبارز عصر مشروطیت است. او از زنان تحصیل‌کرده و روشنفکر عصر بود که به طرفداری از آزادیخواهان برخاست و در این راه از هیچ‌چیز دریغ نورزید.
 وی به‌مثابه زندگی ایلیاتی در فنون تیراندازی و سوارکاری ماهر بود و چون همسر و جانشین خان بود عده‌ای سوار در اختیار داشت و در مواقع ضروری به یاری مشروطه‌خواهان می‌پرداخت.
 سردار بی‌بی مریم بختیاری، یکی از مشوقین اصلی سردار اسعد بختیاری جهت فتح تهران محسوب می‌شد. وی طی نامه‌ها و تلگراف‌های مختلف بین سران ایل و سخنرانی‌های مهیج و گیرا، افراد ایل را جهت مبارزه با استبداد صغیر (استبداد محمدعلی شاهی) آماده می‌کرد و به‌عنوان یکی از شخصیت‌های ضد استعماری و استبدادی عصر قاجار مطرح بوده است.
 سردار مریم بختیاری قبل از فتح تهران مخفیانه با عده‌ای سوار وارد تهران شده و در خانه پدری حسین ثقفی منزل کرد و به مجرد حمله‌ای سردار اسعد به تهران، پشت‌بام خانه را که مشرف به میدان بهارستان بود سنگربندی کرد و با عده‌ای سوار بختیاری، از پشت سر با قزاق‌ها مشغول جنگ شد. او حتی خود شخصاً تفنگ به دست گرفت و با قزاقان جنگید. نقش او در فتح تهران، میزان محبوبیتش را در ایل افزایش داد و طرفداران بسیاری یافت به‌طوری‌که به لقب سرداری مفتخر شد.
 سردار مریم بختیاری در جنگ جهانی اول باوجودآنکه ایل بختیاری از انگلیس‌ها حمایت می‌کرد به مخالفت با انگلیس‌ها پرداخت و با عده‌ای از تفنگچیان و سرداران خود جانب متحدین را گرفت.
 او پاره‌ای از خوانین جزء بختیاری چون خوانین پشتکوه را با خود یار ساخت و در یورش‌های مداوم خود به انگلیس‌ها صدماتی وارد ساخت به‌طوری‌که پلیس جنوب مبارزات دائمی و پیگیری را با او شروع کرد.
 او از سربازان و افسران آلمانی و سرکوب و قلع‌وقمع راهزنان کهگیلویه و کنترل خوانین کوچک استفاده کرد.قدرت سردار مریم در منطقه به حدی بود که روس‌ها به هنگام فتح اصفهان خصمانه به منزل او تاختند و اثاثیه او را به یغما بردند و تمامی اموال و املاک وی را در اصفهان مصادره کردند.
 رشادت و دلاوری این زن بختیاری به حدی بود که آوازه شهرت و آزادگیش در سرتاسر میهن پیچید و منزل او مأمن و پناهگاه بسیاری از آزادیخواهان عصر مشروطه شد به‌طوری‌که هنگام فتح اصفهان توسط روس‌ها (در جنگ جهانی اول)؛ فن کاردف، شارژ دافر سابق آلمان به خانه سردار مریم بختیاری پناه برد و مدت سه ماه و نیم در پناه او بود تا اینکه پس از شکست بختیاری‌ها از روس‌ها و کشته شدن 58 نفر راهی کرمانشاه شد و ازآنجا به برلن رفت. به‌پاس حمایت‌های سرسختانه بی‌بی مریم از فن کاردف، امپراتور آلمان، کمان تمثال میناکاری و الماس‌نشان و همچنین صلیب آهنین خود را که مهم‌ترین نشان دولت آلمان بود، برای او فرستاد و او تنها زنی بود که در دنیا توانست به دریافت این نشان نائل آید.
 جریان مبارزات سردار مریم بختیاری با انگلیس‌ها در طی قرارداد 1919 و کودتای 1299 همچنان ادامه یافت به‌طوری‌که دکتر محمد مصدق حاکم فارس در زمان کودتای 1299 پس از مخالفت و عزل از اصفهان راهی بختیاری شد و مدت‌ها مهمان سردار مریم بود.
 سردار مریم بختیاری در سال 1316هـ. ش سه سال پس از شهادت فرزندش علی‌مردان خان در اصفهان به دستور رضاشاه، زندگی را بدرود گفت./مشرق