بدون تعارف درباره جزئیات حادثه تلخ هواپیمای اوکراینی ( + فیلم )

کبنا ؛برنامه «بدون تعارف» صدا و سیما، به مناسبت سالگرد سانحه هواپیمای اوکراینی با  غلامعباس ترکی، دادستان نظامی تهران در خصوص سانحه تلخ هواپیمای اوکراینتی به گفت‌وگو پرداخت.
     
پرونده رسیدگی به سانحه هواپیمای اوکراینی از سال گذشته در سازمان قضایی نیروهای مسلح تشکیل و مورد بررسی قرار گرفت و همزمان با سالگرد این سانحه تلخ دادستان نظامی تهران از دلایل و ابهامات این سانحه گفت که متن آن به شرح زیر است:
دادستان نظامی تهران گفت: از همان ابتدا که این سانحه اتفاق افتاد و بعد از سه روز ستاد کل نیروهای مسلح با بررسی‌های اولیه مشخص شد که در اثر شلیک پدافند خودی این سانحه اتفاق افتاده مسئولیت شلیک را پذیرفت و مراتب را اعلام کرد.
 غلامعباس ترکی افزود: از آن تاریخ پرونده به دادستانی نظامی ارجاع شد و ما امروز در کمتر از یکسال می‌توانیم بگوییم که به طور قطعی در مرحله دادسرا یافته‌های ما از این تحقیقات چیست.
وی ادامه داد: در هر حال مجموعه‌ای از علل و عوامل و زنجیره‌ای از خطاها در اینجا مطرح است که باعث رقم خوردن این سانحه شده است.
رضوانی: چه خطاهایی؟
 ترکی گفت: خطاها عمدتاً به عملکرد کاربران سامانه پدافندی ما که سامانه تورعنوان است برمی گردد و در اینجا به لحاظ دستورالعمل‌های تاکتیکی فرمانده آن خودروی رزمی باید هرازگاهی خودش را جا به جا کند و بعد از هر جا به جایی ابتدا باید موقعیت شمال خود را تنظیم کند تا در صفحه رادار آن اشیاء پرنده را در موقعیت‌های دقیق خودشان مشاهده کند.
وی افزود: متاسفانه در اینجا آن فرمانده در آخرین جا به جایی تنظیم موقعیت شمال خودش را فراموش می‌کند و همین باعث می‌شود که از نظر سمت و جهت و سایر مختصات آن اهداف پرنده را در موقعیت‌های غیرواقعی مشاهده کند.
رضوانی: به خاطر اینکه تنظیم نکرده بوده احساس می‌کرده که یک چیزی دارد می‌آید مثلاً به سمت فرودگاه؟
 ترکی گفت: بله، دقیقاً و این هدف را به صورت نزدیک شونده مشاهده به سمت موقعیت خودشان می‌کرده است و تلقی این فرد، چون خارج از مسیر پروازی هم بوده آینه که حتماً یک هدف متخاصم بوده است.
دادستان نظامی تهران ادامه داد: به لحاظ جهت و سمت و ارتفاع برای کاربر تلقی یک شباهت‌هایی برابر با موشک کروز داشته در اینجا اتفاقی که افتاده این است که فرمانده سامانه برخلاف مقررات و براساس تشخیص اشتباهی که داده تصمیم به ورود به درگیری و شلیک گرفته و این کار را انجام داده است.
رضوانی: اجازه نگرفته بود؟
 ترکی گفت: نه، به هیچ وجه اجازه نگرفته بود.
رضوانی: می‌شود به مردم نشان دهید که دقیقاً متوجه شوند چه بوده است؟
 ترکی گفت: افزود: این جهت و سمت را دارد خلاف مسیر پروازی مشاهده می‌کند.
رضوانی: یعنی چی؟ یعنی به جای اینکه نشان بدهد که هواپیما دارد خارج می‌شود نشان می‌دهد شیئی که به شکل موشک است به سمت ما می‌آید؟
 ترکی ادامه داد: یعنی شیئی پیش رونده و نزدیک شونده خارج از مسیر پروازی به سمت ما می‌آید این مبنای اشتباهی است که به همراه سایر خطاها حلقه‌های وقوع سانحه را شکل داده بود.
رضوانی: ما پایگاه اصلی امریکایی‌ها یعنی عین الاسد را زده بودیم و این شرایط شاید فراهم می‌شد که آن‌ها بخواهند جواب بدهند و شرایط ویژه‌ای در کشورمان بود و برای همه سؤال است که چرا در این شرایط آسمان کلییر یعنی به اصطلاح پرواز ممنوع در آن شب نشده بود؟ در بررسی‌ها به چه نتیجه‌ای رسیدید؟
 ترکی گفت: ما در اینجا حمله قطعی به کشور را نداشتیم و در زمانی که حمله قطعی به کشور صورت نگیرد الزامی برای بستن آسمان کشور نیست در اینجا از دستورالعمل‌های موجود هیچگونه تخطی صورت نگرفته است، چون برابر دستورالعمل به لحاظ گستردگی آسمان کشور ما تکلیفی برای بستن آسمان کشور مسئولین مربوط نداشتند.
دادستان نظامی تهران اضافه کرد: حالا چه اقدامات و تدابیر کنترلی و محدوده کننده‌ای اعمال شده بود، یک بخشی غرب کشور بود که ما موشک‌هایی را به سمت پایگاه دشمن تروریست امریکا شلیک کردیم آن مسیر کلییر شده و فضا بسته شد در پایتخت هم تدبیری که اتخاذ شد این بود که هر پرواز برای پریدن باید از شبکه پدافندی کشور اجازه بگیرد در مورد این پرواز هم همین روال کنترلی اتفاق افتاد.
رضوانی: یعنی درخصوص پرواز ممنوع تخلفی صورت نگرفته بوده که مثلاً بخشی کوتاهی کند و به این نتیجه نرسید؟
 ترکی گفت: نه، ما به این نتیجه نرسیدیم که از دستورالعمل‌ها تخطی صورت گرفته باشد.
رضوانی: چیزی که شاید ناراحتی‌ها را خیلی بیشتر کرد این بود که چرا با تأخیر این خبر اعلام شد؟ در بررسی‌ها به چه نتیجه‌ای رسیدید؟
 ترکی گفت: در همان ابتدا فرضیه‌های مختلفی در مورد اینکه علت و چرایی سقوط این هواپیما چیست، مطرح بود، هم احتمال خرابکاری در هواپیما داده می‌شد.
رضوانی: می‌گفتند هک سایبری شده است؟
 ترکی گفت: هک سایبری و حتی احتمال خطا توسط خلبان و گروه پروازی، نقص در هواپیما، انفجار در داخل هواپیما، این‌ها یک بررسی اولیه باید صورت می‌گرفت که اصلاً می‌دیدیم نقش سامانه پدافندی خودی در این سانحه چیه؟ لازم بود حتماً مکالماتی که در داخل سامانه پدافندی بود پیاده شود که آیا اجازه گرفته یا نگرفته، چه اتفاقی افتاده آیا سامانه نقص فنی داشته اتفاقی افتاده که مثلاً به صورت اتوماتیک شلیک کرده و...
وی افزود: این‌ها در حداقل زمان ممکن که سه روز بود فکر می‌کنم باید بررسی می‌شد به اعتقاد ما باتوجه به پیچیدگی‌هایی که سانحه داشت وضعیت خاصی که مطرح بود و فرضیات مختلفی که وجود داشت این مدت یک مدت معقول و منطقی است و از جهاتی که شاید یک مدت بسیار کوتاه باشد که امکانپذیر بود بررسی‌های اولیه صورت بگیرد و نتیجه آن به استحضار ملت برسد و بلافاصله هم دیدیم که ستاد کل نیروهای مسلح.
رضوانی: صرفاً برای بررسی هم همین فرضیه‌ها بودید؟
 ترکی گفت: بله، دقیقاً برای بررسی همین فرضیه‌های اولیه.
رضوانی: و هیچ کدام از آن فرضیه‌ها چیزی نداشت مثلاً هک سایبری، ایراد سامانه؟
 ترکی گفت: خوب مجموعه این بررسی‌ها حکایت از این دارد که برخی از فرضیات که در ابتدا مطرح بود به طور قطعی رد شد و حلقه‌هایی از خطا در این فرآیند اقدامات در حوزه پدافندی ما به اثبات رسید که آن افراد هم محدود و منحصر به اپراتور و فرمانده سامانه پدافندی ما نیست، یعنی به لحاظ این که هم مراجع بالادستی و فرماندهان آن‌ها باید نظارت می‌کردند، باید هدایت می‌کردند، باید در زمینه آموزش و موضوعات مختلف در هر حال باید مراقبت می‌کردند که این خطا پیش نیاید، ما آن‌ها را هم مسئول شناختیم، افرادی از آن‌ها را که جزو مقصرین پرونده هستند که پرونده آن‌ها به زودی جهت رسیدگی به دادگاه نظامی تقدیم خواهد شد و متهمان به دادگاه معرفی خواهند شد.
رضوانی: چند نفر از کارکنان نیروهای مسلح را احضار کردید؟
 ترکی گفت: در این موضوع خوب اگر بخواهید هم به عنوان مطلع بگوییم و هم به عنوان متهم، چون افراد باید ابتدا بیایند و اظهاراتشان را بگویند، می‌توانم بگویم که ده‌ها نفر در این زمینه تحقیق شده‌اند.
رضوانی: در چه سطوحی بوده‌اند؟
 ترکی گفت: در سطوح مختلف، بعضی از این افراد سمت فرماندهی عالی داشتند و بعضی‌ها فرماندهان میانی بودند، اما مرتبط با موضوع در همین حوزه مرتبط با سانحه، همکاری خوبی هم با ما شد، یعنی ما خط قرمزی نداشتیم، نیروهای مسلح، بخش‌های هواپیمایی کشوری، وزارت راه، خیلی از بخش‌ها.
رضوانی: تحت فشار نبودید؟
 ترکی گفت: به هیچ وجه.
رضوانی: برای این که آقا این جایش رسیدگی نشود؟
 ترکی گفت: نه، ما در مجموعه سازمان قضایی به طور دقیق و شفاف، عرض کردم الان هم وجدان ما آسوده است، ما وظیفه خودمان را انجام دادیم و متهمان را به عنوان آن‌هایی که مقصر شناختیم در این زمینه به دادگاه معرفی می‌کنیم.
رضوانی: بحث دیگر، بحث جعبه سیاه هواپیما است، که من دوست دارم یک توضیحی بفرمایید، روند بررسی جعبه سیاه چطور بود؟ چه کشورهایی ناظر بودند بر آن بررسی‌ها توضیح بفرمایید، ممنون می‌شوم؟
 ترکی گفت: درخواست بود که این به یکی از کشورهای دیگر برود، به کشورهای ذینفع یا کشورهای خارجی.
رضوانی: درخواست که بود؟
 ترکی گفت: اوکراینی‌ها و سایر کشورها مطرح می‌کردند که مثلاً بیاید اوکراین و یا در جای دیگری خوانده شود، ما دیدیم که چه بهتر، ما چیزی برای پنهان کردن نداریم، ما هماهنگ کردیم و گفتیم بفرستیم پاریس، یکی از آزمایشگاه‌های معروف دنیا، که بی‌ای هست، در آن جا نماینده‌های همه کشورهای ذینفع بودند، نماینده آمریکا بود، کانادا بود، اوکراین بود و کشورهای دیگری که در این جا جانباختگانی را داشتند و ذینفع محسوب می‌شدند، حسب مورد با توجه به طراحی هواپیما، ساخت هواپیما همه این‌ها نماینده‌هایشان حاضر بود و به صورت آنلاین هم پیاده سازی جعبه‌های سیاه توسط نماینده‌ها، آن جا مشاهده می‌شد، خوب در یک فرآیند کاملاً شفاف، این پیاده سازی و خوانش انجام شد.
رضوانی: نتیجه چی شد؟
 ترکی گفت: مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت، اجمالاً یافته‌هایی که از جعبه‌های سیاه هواپیما ما داشتیم، مغایرتی با یافته‌های سازمان هواپیمای کشوری، گروه‌های کارشناسی‌شان و همچنین کارشناسان ما از جهت وقوع خطای انسانی ندارد.
رضوانی: سوالی که مطرح هست این است که هواپیما قبل از پرواز تأخیر خورده است، تاخیری حدوداً یک ساله اگر اشتباه نکنم، این دلیلش چه بوده است؟
 ترکی گفت: هواپیمای اوکراینی به دلیل این که سوخت مازاد بر عرف آن پرواز را می‌زند، می‌بینند که با افزایش وزن مواجه می‌شود، در نتیجه، بخشی از باری که سوار هواپیما شده است را پیاده می‌کنند و ۸۲ بسته را هم در مجموع بارگیری نمی‌کنند، مجموعاً این موضوعات مربوط به افزایش وزن تا زمانی که استاندارد وزن هواپیما برای پرواز تأیید می‌شود، منجر به تأخیر حدود یک ساعته پرواز می‌شود.
رضوانی: علت تأخیر پس این بوده است؟
 ترکی گفت: بله.
رضوانی: در روند این رسیدگی‌ها خود نیروهای مسلح هم همکاری کردند؟ آمدند وسط؟ پای کار بودند یا نه؟ اتفاقات دیگر بود؟
 ترکی گفت: قصورهایی که هر کسی در سلسله مراتب انجام داده ستاد کل نیروهای مسلح به طور جدی وارد شد، ۱۰ نفر از افرادی که برابر گزارش تیم بررسی سانحه خود ستاد کل مقصر شناخته شده بودند، یعنی دارای قصور و تقصیر بودند، این افراد را تنبیه انضباطی کردند، یعنی در مواردی در سطوح عالی اون مسئول مربوطه از مسئولیت و سمت عزل شد و در سطوحی هم با تنزیل درجه و توبیخ مواجه شدند.
رضوانی: این خارج از بحثی است که باید در دادگاه رسیدگی بشود؟
 ترکی گفت: بله، این منافاتی با رسیدگی قضایی ندارد.
رضوانی: این طور نیست که بگویند، چون آن جا عزل شده است، این جا به تخلفش رسیدگی نشود؟
 ترکی گفت: این دو امر جداگانه است، دقیقاً افرادی که به هر نحوی، ولو هر قصوری را مرتکب شده باشند در این زمینه ما از او گذشت نکرده‌ایم و او را ما معرفی می‌کنیم به دادگاه و دادگاه به تناسب قصور و تقصیر افراد تصمیم بگیرد و رأی را صادر بکند.
رضوانی: خیلی متشکرم ازشما، ما هم جا دارد که فرارسیدن سالگرد سانحه هواپیمای اوکراینی را خدمت خانواده این عزیزان تسلیت عرض کنیم، چون عده‌ای با بی انصافی، با شبهه افکنی، با دروغ پراکنی، ذهن این عزیزان را می‌خواهند به بیراهه ببرند، داغ دل آن‌ها را بیشتر می‌کنند، امیدوارم این توضیحاتی را که دادید، به این که آگاهانه‌تر به موضوع نگاه کنند، کمک کند و خداوند به شما هم آرامش بدهد انشاء الله.
 ترکی گفت: سلامت باشید  رضوانی و متشکر.