اهمیت سفر رئیسی به قطر؛ این سفر چگونه به «بحران اوکراین» ربط پیدا می‌کند؟

کبنا ؛در روزهایی که پس از چند نوبت رفت‌وآمد مذاکره‌کنندگان هسته‌ای ایران و 1+5 به وین، زمزمه‌هایی از گوشه و کنار به گوش می‌رسد که چشمان ناظران را به آسمان وین دوخته تا ببیند بالاخره کی دود سفید از دودکش هتل کوبورگ بیرون خواهد آمد، انتشار اخباری غیررسمی درخصوص سفر وزیر خارجه دولت ابراهیم رییسی به محل مذاکرات احیای برجام، باعث شد بعضی ناظران حتی درباره احتمال مذاکره مستقیم با وزیر خارجه دولت بایدن گمانه‌زنی کنند. اما در شرایطی که دبیر شورای عالی امنیت ملی هرگونه مذاکره مستقیم با امریکا و منابع مطلع در دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی نیز سفر وزیر رییس این دستگاه را به وین تکذیب کرده‌اند، آنچه بی‌حرف پس و پیش و بدون اما و اگر می‌توان از آن صحبت کرد، سفر ابراهیم رییسی است به دوحه قطر و همنشینی و همکلامی ابراهیم رییسی با شیخ تمیم بن حمد آل ثانی؛ سفری دو روزه که در پی دعوت رسمی امیر قطر و به منظور شرکت در ششمین اجلاس سران اوپک گازی در دستور کار ابراهیم رییسی قرار گرفته و آن‌طورکه حمیدرضا دهقانی، سفیر جمهوری اسلامی در قطر، در تشریح جزییات برنامه‌های این سفر به ایرنا گفته، هدف از آن، افزایش همکاری تهران- دوحه جهت کاهش تأثیر تحریم‌هاست.

ابراهیم رییسی که حوالی ساعت 9 صبح دیروز با بدرقه حجت‌الاسلام محسن قمی معاون بین‌الملل دفتر رهبری انقلاب، محمد مخبر، معاون اول و جمعی از اعضای دولت، تهران را به مقصد دوحه پایتخت قطر ترک کرد، به جز دیدار و گفت‌وگو با امیر قطر و نشست هیات‌های عالیرتبه دو کشور، امضای چند قرارداد و تفاهم‌نامه همکاری و دیدارهایی جداگانه با ایرانیان مقیم قطر و همچنین تجار قطری و ایرانی را در برنامه‌هایش خواهد داشت. رییسی که قرار است امروز و در دومین روز از این سفر، با حضور در ششمین اجلاس سران مجمع کشورهای صادرکننده گاز، در این اجلاس سخنرانی کند و پس از آن نیز احتمالاً با تعدادی از سران و مقامات ارشد کشورهای حاضر در این اجلاس دیدار و گفت‌وگو خواهد کرد، در حالی از صبح دیروز سفر خود را آغاز کرده که تعدادی از اعضای کابینه ازجمله وزیران امور خارجه، نفت، نیرو، راه و شهرسازی و صمت او را در این سفر همراهی خواهند کرد. این درحالی است که رییسی پیش از ترک تهران به مقصد دوحه، ابراز امیدواری کرد که این سفر گامی در راستای ارتقای روابط سیاسی، اقتصادی و تجاری بین کشورهای منطقه باشد، همچنین این سفر را اقدامی در راستای فعال‌سازی «دیپلماسی همسایگی به‌ویژه با کشورهای خلیج فارس» توصیف کرد. رییس دولت سیزدهم که «مجمع کشورهای تولیدکننده و صادرکننده گاز» را که با ابتکار جمهوری اسلامی انجام شده است، تشکیلاتی توصیف کرد که گسترش فعالیت‌هایش می‌تواند زمینه‌ساز همکاری بیشتر کشورهای تولیدکننده و صادرکننده گاز باشد. اما در شرایطی که رییسی که پیش از نیمروز گذشته به فرودگاه دوحه رسید، مورد استقبال امیر قطر قرار گرفت و پس از برگزاری مراسم رسمی ازسوی شیخ تمیم بن حمد آل ثانی در دیوان امیری، با او دیدار و گفت‌وگو کرد. همچنین هیات‌های عالیرتبه دو کشور در ادامه به ریاست رییس‌جمهوری ایران و امیر قطر تشکیل جلسه دادند. این در حالی بود که حضور امیر قطر در فرودگاه دوحه و استقبال از رییسی در این محل، برخلاف اعلام قبلی صورت گرفت و سران عالی دو کشور پس از این استقبال رسمی، به اتفاق عازم دیوان امیری شدند.

امیر قطر همچنین پیراهن تیم ملی فوتبال این کشور را که به امضای تمامی اعضای این تیم رسیده بود، به عنوان یادبود برگزاری جام جهانی ۲۰۲۲، به ابراهیم رییسی اهدا کرد و در ادامه نیز در یک نشست خبری مشترک با رییسی حاضر شد. ابراهیم رییسی که در ابتدای این نشست خبری، با تشکر از دعوت امیر قطر، «توسعه روابط دوجانبه ایران و قطر» و «شرکت در نشست سران مجمع کشورهای صادرکننده گاز در دوحه» را دو هدف اصلی این سفر خواند، با اشاره به دیدار خود با امیر قطر گفت: «در این دیدار توافق کردیم دو کشور از ظرفیت‌ها و فرصت‌های موجود برای گسترش همکاری‌ها و تعمیق مناسبات در عرصه‌ها و حوزه‌های مختلف بهره‌مند شوند.» رییسی خاطرنشان کرد: «طرفین با توجه به قرابت سرزمینی و همسایگی و منافع و مزیت‌های مشترک اقتصادی تصمیم گرفتند با افزایش روابط و تنوع‌بخشی به زمینه‌های همکاری گام‌های جدی و جدیدی برای تقویت روابط بردارند.» او همچنین از توافق دو کشور در حوزه‌های اقتصادی، انرژی، زیرساختی، تجاری، سرمایه‌گذاری، امنیت غذایی، سلامت و فرهنگ جهت افزایش همکاری‌های دوجانبه خبر داد و همچنین گفت: «ایران برای برگزاری هرچه بهتر بازی‌های جام جهانی که قطر میزبان آن است، آمادگی کافی دارد.» رییسی با اشاره به همکاری‌های دو کشور در حوزه‌های مختلف اظهار داشت: «مزیت‌های بی‌نظیر ایران در حوزه‌های مختلف از جمله، جغرافیایی، زیست‌محیطی، ترانزیتی، اقتصادی، علمی و به خصوص نیروی انسانی جوان و تحصیلکرده زمینه تبدیل شدن هرگونه همکاری دو یا چند جانبه به رشد اقتصادی و امنیت منطقه‌ای را تضمین می‌کند.» رییس دولت سیزدهم با بیان اینکه «جمهوری اسلامی به‌دنبال تحول و جهش در روابط منطقه‌ای است» سفر دو روزه به دوحه قطر را زمینه‌ساز آغاز «فصلی نوین در روابط ایران و قطر» دانست و گفت: «البته این سفر یکی از گام‌های تحول‌آفرین در روابط با کشورهای همسایه به‌ویژه همسایگان در منطقه خلیج فارس قلمداد می‌شود.»

او با بیان اینکه «سطح همکاری‌های موجود بین کشورهای منطقه متناسب با ظرفیت‌های عظیم موجود نیست»، بر تمایل جمهوری اسلامی برای کمک به تقویت و ارتقای روابط منطقه‌ای در چارچوب سیاست همسایگی تاکید کرد و گفت: «جمهوری اسلامی ثابت کرده که همیشه کنار منافع کشورها و ملت‌های مستقل می‌ایستد.» او یادآور شد که جمهوری اسلامی در دوران سختی، دوستی خود را به همه کشورهای منطقه ثابت کرده و با بیان اینکه «بسیاری از کشورهای منطقه این حقیقت را درک کرده‌اند و در این زمینه تجربیات مشابهی دارند»، اعلام کرد: «جمهوری اسلامی ایران فاتح دو میدان جنگ علیه تروریسم و کارزار فشار حداکثری اقتصادی بوده است.» رییسی با بیان اینکه «امریکا باید اراده خود را برای برداشتن تحریم‌های اصلی به اثبات برساند»، تصریح کرد: «برای رسیدن به توافق «تأمین منافع ملت ایران به خصوص لغو تحریم‌ها»، «تضمین معتبر» و «بسته شدن پرونده‌های ادعاهای سیاسی»، ضروری است.» او که معتقد است «منطقه وارد مرحله جدیدی شده»، گفت: «بعد از چند دهه حضور متجاوزانه و اشغالگرانه نیروهای سلطه‌گر منطقه در حال بازگشتن به دست ملت‌های منطقه است و این پیروزی نیست مگر با مقاومت ملت‌ها.» رییسی درس مهم تحولات چند دهه گذشته را برشمرد و گفت که این درس عبارتند از اینکه «اول تجاوزگری محکوم به شکست است، دوم مقاومت جواب می‌دهد و سوم اینکه هیچ‌یک از مسائل منطقه راه‌حل نظامی ندارد.» رییسی پس از اعلام مواضع جمهوری اسلامی درباره وضعیت حاکمیت افغانستان به عنوان یکی از کشورهای منطقه که طی ماه‌های گذشته شرایطی پیچیده را از سر می‌گذراند، به نکاتی نیز درمورد وضعیت ملت یمن پرداخت و ضمن تقدیر از میهمان‌نوازی امیر قطر گفت: «تنها راه‌حل بحران یمن، توقف تجاوز و گفت‌وگوهای یمنی- یمنی است.» او گفت: «همان‌طورکه در روز تحلیف اعلام کردم، دست دوستی به سوی همه کشورهای منطقه علی‌الخصوص همسایگان در راستای منافع متقابل ملت‌ها و تعامل حداکثری دراز می‌کنم.» شیخ تمیم بن حمد آل ثانی امیر قطر نیز در این نشست خبری مشترک، با ابراز خوشنودی از امضای چند توافقنامه و یادداشت تفاهم بین قطر و جمهوری اسلامی، به مساله فلسطین اشاره کرد و با تاکید بر اینکه «مساله فلسطین مساله اصلی منطقه است»، گفت که در گفت‌وگو با ابراهیم رییسی، دو طرف بر ضرورت توقف تجاوزات اسراییل علیه ملت فلسطین و ایجاد راه‌حلی براساس قطعنامه‌های بین‌المللی و حق ملت فلسطین برای تعیین سرنوشت خودشان و زندگی مسالمت‌آمیز و با کرامت تاکید کرده‌اند.
 دیپلماسـی انـرژی ایـران روشـن شـد

آرمان ملی در این باره نوشت: دولت سیزدهم که دیپلماسی انرژی را با افزایش صادرات نفت، آغاز سوآپ گاز و توسعه همکاری‌ها با کشورهای همسایه فعال کرده بود، حالا در ششمین نشست سران مجمع کشورهای صادرکننده گاز در دوحه قطر به دنبال توسعه آن است. مجمع کشورهای صادرکننده گاز (جی. یی. سی. اف) حدود ۲۰ سال پیش و با افزایش اقبال جهانی به گاز تأسیس شد. اگرچه تأسیس این مجمع در سال ۱۳۸۰ انجام شد اما نخستین نشست سران کشورهای عضو ۱۰ سال بعد و در سال ۹۰ به میزبانی قطر برگزار شد. بعد از آن چهار نشست دیگر سران کشورهایی که در مجموع ۶۷ درصد از ذخایر کشف شده گاز جهان را در اختیار دارند برگزار شد و حالا در ششمین نشست دوباره قرعه به نام قطر افتاده تا سران این کشورها را گرد هم آورد. با این حال علاوه بر برگزاری نشست سران، دیدارهای دو و چند جانبه نیز در حاشیه آن برگزار خواهد شد. در همین زمینه، آیت‌ا... سید ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری دیروز تهران را به مقصد دوحه ترک کرد. رئیس‌جمهوری اسلامی ایران پس از ۱۰ سال به‌منظور تقویت مناسبات اقتصادی و سیاسی و در عین حال حضور در ششمین نشست سران مجمع کشورهای صادرکننده گاز (جی‌ئی‌سی‌اف) به دعوت رسمی شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر، در قالب سفری ۲ روزه راهی دوحه شد و در این سفر وزاری نفت و امور خارجه رئیس‌جمهوری ایران را همراهی می‌کنند. گفت‌وگوی دو جانبه، مذاکرات هیات‌های عالی دو کشور و امضای چند قرارداد و تفاهم‌نامه از برنامه‌های روز نخست این سفر است. رئیس‌جمهوری همچنین قرار است در جمع ایرانیان مقیم قطر حضور یابد و نشستی نیز با بازرگانان قطری و ایرانی خواهد داشت. رئیسی در دومین روز سفر خود در ششمین نشست سران مجمع کشورهای صادرکننده گاز طبیعی (جی‌ئی‌سی‌اف) سخنرانی خواهد کرد؛ این نشست با شرکت سران و مقام‌های ارشد کشورهای صادرکننده گاز برگزار می‌شود. در این میان مذاکرات ایران و قطر به عنوان شریک در بزرگ‌ترین میدان گازی اهمیت ویژه‌ای دارد.

جهان توسعه روابط دو کشور در سال‌های اخیر بیشتر متوجه بخش سیاسی بوده و با وجود ظرفیت‌های بی‌شمار در دیگر زمینه‌ها به‌ویژه در عرصه اقتصادی شاهد رشد و توسعه درخور نبوده است و انتظار می‌رود که سفر رئیسی سبب گشایش در این زمینه شود. بر این اساس، وزرای نفت ایران و قطر در حاشیه اجلاس سران کشورهای صادرکننده گاز در خصوص همکاری‌های دوجانبه در سوآپ گاز، مواضع مشترک در بازارهای جهانی و تشکیل کارگروه مطالعات مشترک پارس جنوبی مذاکره خواهند کرد. محورهای احتمالی مذاکرات وزرای نفت ایران و قطر بیشتر بر روی بازارهای جهانی و تجارت گاز خواهد بود. سوآپ گاز نیز به عنوان یکی از محورهای مذاکرات مورد توجه قرار خواهد گرفت. همچنین در این مذاکرات مواضع مشترک در حوزه تجارت گاز و بازارهای جهانی مورد تاکید است و تشکیل شرکت‌های دانش بنیان مشترک در حوزه نفت و انرژی از سوی ایران و قطر مطرح خواهد شد. ایجاد کارگروه مطالعات مشترک مخزن پارس جنوبی بین دو کشور ایران و قطر از دیگر مباحثی است که در دیدار وزرای نفت ایران و قطر بررسی خواهد شد. یکی دیگر از محورهای احتمالی مذاکرات را آموزش نیروی انسانی و صادرات خدمات فنی و مهندسی از ایران به قطر خواهد بود. اکنون به نظر می‌رسد، زمینه‌ها و ظرفیت‌های بسیار فراوانی برای توسعه همکاری‌ها در عرصه سیاسی و اقتصادی بین ایران و قطر وجود دارد. به گزارش ایرنا، اعضای مجمع کشورهای صادرکننده گاز، ۴۴ درصد از تولید گاز جهان، ۶۷ درصد از ذخایر گازی جهان، ۶۴ درصد از انتقال گاز با خط لوله و ۶۶ درصد از تجارت گاز طبیعی مایع‌شده (ال‌ان‌جی) را در اختیار دارند. کشورهای الجزایر، بولیوی، مصر، گینه استوایی، ایران، لیبی، نیجریه، قطر، روسیه، ترینیداد و توباگو، ونزوئلا، ۱۱ عضو اصلی جی‌ئی‌سی‌اف هستند و هلند، نروژ، عراق، عمان، پرو، جمهوری آذربایجان و امارات به‌عنوان اعضای ناظر در مجمع کشورهای صادرکننده گاز شرکت می‌کنند.
 سفر رئیسی به قطر، چگونه به «بحران اوکراین» ربط پیدا می‌کند؟
 حدس و گمان‌ها بالاخره پایان پیدا کردند و روسیه آنچه می‌خواست در مورد اوکراین بکند، انجام داد. ولادیمیر پوتین، رییس جمهور روسیه، در ساعات پایانی روز دوشنبه، فرمانی مبنی بر به رسمیت شناختن استقلال دو منطقه جدایی طلب «لوهانسک» و «دونتسک» که تحت کنترل شورشیان شرق اوکراین بودند را به امضا رساند. اوکراین اعلام کرد این را «اعلان جنگ» تلقی می‌کند و آمریکا و اروپا هم اعلام کردند روسیه را تحریم خواهند کرد.
 تا این لحظه، تنها رخداد مهم برای بقیه جهان، همین اعلام تحریم بوده است. با این همه، می‌توان به واکنش‌های روسیه هم فکر کرد: اخلال در جریان گازرسانی به اروپا و مهم‌تر از همه، اقتصادهای بزرگی مانند آلمان. اگر چنین اتفاقی بیفتد، بحران اوکراین می‌تواند تبعات گسترده‌تری برای همه جهان به دنبال داشته باشد.
همزمان، ابراهیم رئیسی، رییس جمهور ایران، پس از نزدیک به ۱۱ سال، نخستین رییس جمهور ایران بوده که عازم قطر شده تا در اجلاس سران مجمع کشورهای صادرکننده گاز (GECF) شرکت کند. استقبال گرم قطری‌ها از رییس جمهور ایران هم نشان می‌دهد که این سفر واقعاً برای دو طرف اهمیت دارد.
 از طرفی، ابراهیم رئیسی، در کنار «عبدالمجید تبون»، رئیس جمهور الجزایر و «کیت راولی»، نخست وزیر ترینیداد و توباگو و البته امیر قطر، تنها ۴ عضوی از میان ۱۲ عضو هستند که در بالاترین سطح در این نشست شرکت کرده‌اند و این هم در نوعِ خود معانیِ سیاسی دارد.
 در این میان، حتی صحبت از احداث یک تونل زیرآبی از دوحه به «بندر دیر» در ایران هم به میان آمده که اگر رنگ اجرا به خود بگیرد، در دنیا بی نظیر خواهد بود و قطر را به روسیه، ترکیه و اروپا متصل خواهد کرد. اشتیاق قطری‌ها به اجرای چنین پروژه‌ای را هم می‌توان حدس زد.
 اما جدایِ از این، سفر رییس جمهور ایران برای شرکت در ششمین اجلاس سران مجمع کشورهای صادرکننده گاز (GECF) از جهاتی دیگر هم اهمیت دارد و آن، بازه زمانی چنین سفری است. اعضای مجمع کشورهای صادرکننده گاز، صاحب ۴۴ درصد از تولید گاز جهان هستند و ۶۷ درصد ذخایر گاز طبیعی در جهان را هم به خود اختصاص داده‌اند.

 از قضا، ایران، روسیه و قطر، سه دارنده بزرگ این ذخایر در جهان هستند و چهارمی هم آمریکا است که البته عضو این مجمع نیست. با این همه، این چهار کشور در ماجرای اوکراین و آن بخشی از این ماجرا که به گاز طبیعی مربوط می‌شود، منافعی دارند.
 آیا قطر و ایران به صورت پنهانی شریک می‌شوند؟
ماجرا از سمت قطر شروع شد. چند هفته پیش، جو بایدن، رئیس جمهور ایالات متحده، در کاخ سفید میزبان «شیخ تمیم بن حمد آل ثانی»، امیر قطر، بود و در همان جا اعلام کرد که قصد دارد قطر را به عنوان یکی از متحدان اصلی غیر ناتوی ایالات متحده (Major non-NATO ally) معرفی کند.
 آمریکا در مقابل از قطر خواسته بود که در صورت تهدید به قطع گازِ صادراتی روسیه به اروپا، این کشور جایِ روسیه را در تأمین گاز اروپایی‌ها بگیرد. پاسخ قطر مثبت بود، اما کمی بعد، «سعد الکعبی»، وزیر انرژی قطر اعلام کرد که در صورت بروز کمبود انرژی در اروپا به دلیل بحران روسیه و اوکراین، قطر قادر نخواهد بود به طور یک جانبه انرژی مورد نیاز این قاره را جایگزین کند. او گفت: «حجم گاز مورد نیاز اتحادیه اروپا را نمی‌توان به طور یک جانبه و بدون ایجاد اختلال در عرضه به سایر نقاط جهان جایگزین کرد.»
 به گزارش خبرگزاری رویترز و به نقل از شانا، وی با اشاره به اینکه امکان انتقال محموله‌های گازی قراردادی دیگر کشورها به اروپا، بدون رضایت آن‌ها امکان پذیر نخواهد بود، گفت: «پایبندی به قرارداد در قطر امری مقدس است. ایالات متحده نگران حمله روسیه به اوکراین است و در هفته‌های اخیر از قطر و دیگر تولیدکنندگان بزرگ گاز خواسته است امکان عرضه گاز بیشتر به قاره سبز را در صورت مختل شدن انتقال گاز روسیه بررسی کنند. روسیه حدود یک سوم گاز اروپا را تأمین می‌کند و هرگونه وقفه سبب وخیم‌تر شدن بحران انرژی ناشی از کمبود جهانی نفت و گاز می‌شود.»
 اینجا نوبت به ایران و آمریکا می‌رسد و سفر رئیسی به قطر، آن هم پس از ۱۱ سال، معنا پیدا می‌کند. آنچه ممکن است پشت درهای بسته در مورد آن صحبت شده باشد یا صحبت بشود، می‌تواند این باشد: گاز مایع (LNG) ایران، توسط قطر به اروپا ارسال شود و در واقع، روسیه دور زده شود.
 چراغ سبز یا چراغ قرمز؟
اما همه چیز به این سادگی نیست. نخست اینکه فروش گاز ایران با برچسبِ گاز قطر، بدون چراغ سبز آمریکایی‌ها دشوار خواهد بود. مهم‌تر آنکه ایران و روسیه روابطی دارند که به ایران اجازه نمی‌دهد روسیه را دور بزند. در واقع، در شرایطی که روسیه ممکن است تحت تحریم‌های آمریکا و اروپا به گوشه رینگ برود، اقدام به فروش گاز به اروپا از سوی ایران، می‌تواند روس‌ها را به شدت برآشفته کند.
 در عین حال، در حالی که نمی‌توان شباهت میان «مجمع کشورهای صادرکننده گاز» و «اوپک» را منکر شد، بحث اصلیِ اجلاس جاری در دوحه را شاید بتوان تعیین قیمت برای گاز در جهان هم در نظر گرفت.
 کارتل‌هایی مانند «اوپک»، برای دهه‌ها در تعیین قیمت نفت نقش اساسی داشتند و هر چند این نقش اکنون کم رنگ شده است، ممکن است این اتفاق در «اوپک گازی» تکرار شود. هر چه باشد، در این صورت هم ایران فرصتی قابل توجه برای افزایش درآمد و افزایش نفوذ خود در اقتصاد جهانی پیدا خواهد کرد.
آیت‌الله رئیسی در دیدار با ایرانیان مقیم قطر: اراده‌ای جدی برای گسترش مناسبات با ایران از سوی قطر وجود دارد/ افزایش حجم تعاملات اقتصادی با همسایگان گواه آن است که در گذشته به این ظرفیت‌ها توجه کافی نشده است

 رئیس جمهور با اشاره به اینکه ایرانیان خارج از کشور سرمایه‌های ایران اسلامی هستند، اظهار داشت: امروز در مذاکرات با امیر قطر و در گفتگویی که با نخست وزیر این کشور داشتم، اراده‌ای جدی برای گسترش مناسبات تجاری و اقتصادی وجود دارد. شما ایرانیان مقیم قطر می‌توانید در تحقق این اراده نقش بسیار موثری داشته باشید.
 آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی شامگاه دوشنبه در دیدار ایرانیان مقیم قطر با بیان اینکه ارتباطات مردم کشورهای منطقه ریشه در اعتقادات، باورها و فرهنگ مشترک آنها دارد، گفت: تمدن و مدنیتی که به نام دین در این منطقه رقم خورده، ثروتی عظیمی است که همواره باید برای تقویت آن کوشید و اجازه نداد در عصر ارتباطات دیجیتالی مورد هجوم و بی‌توجهی قرار گیرد.
رئیس جمهور با تاکید بر اینکه این فرهنگ اصیل باید به نسل‌ها منتقل شود، افزود: فرهنگ اصیل اسلامی ایرانی و آنچه مربوط به مردم منطقه است، از ورای مرزهای جغرافیایی ما را کنار هم قرار داده است. اگر چه به عنوان دولت موظف به صیانت از این فرهنگ هستیم، اما دولت یا رایزن‌های فرهنگی به تنهایی نمی‌توانند از عهده صیانت از این فرهنگ بربیایند، لذا همه دستگاه‌ها از جمله مدارس ایرانی خارج از کشور و همه آحاد ایرانیان خارج از کشور باید نسبت به این مسئله احساس مسئولیت کنند.
دکتر رئیسی با بیان اینکه ایرانیان خارج از کشور نیز مانند ایرانیان داخل کشور دارای حقوقی هستند و دولت نسبت به آنها هم تکالیف و وظایفی دارد، اظهار داشت: همه ایرانیان خارج از کشور باید نسبت به حفظ رابطه خود با فرهنگ سرزمین مادری خود تلاش کنند و دستگاه‌های اداری کشور نیز موظف هستند که این رابطه را تسهیل کنند.
رئیس جمهور با اشاره به اینکه ایرانیان خارج از کشور بهترین جا برای سرمایه‌گذاری و فعالیت اقتصادی را ایران اسلامی می‌دانند، تصریح کرد: باید زمینه حضور و فعالیت اقتصادی و سرمایه‌گذاری ایرانیان خارج از کشور در داخل مرزهای ایران بیش از پیش تسهیل شود. البته اقدامات خوبی در این راستا در حال انجام است که رفع موانع صدور مجوزهای کسب و کار یکی از این اقدامات ارزنده است.
آیت‌الله رئیسی با دعوت از ایرانیان خارج از کشور که در بخش‌های اقتصادی فعال هستند برای حضور و فعالیت در کشورمان خاطرنشان کرد: همه موظف هستیم تلاش کنیم تا صادرات ایران افزایش یابد. امروز متاسفانه سهم ما در اقتصاد منطقه در جایگاه شایسته خود قرار ندارد، در حالی که تولیدات ایرانی در منطقه مورد توجه بوده و از استاندارد قابل قبول و قابل رقابتی با کشورهای مدعی برخوردار هستند.
رئیس جمهور ادامه داد: در مذاکرات با امیر قطر و در گفتگویی که با نخست وزیر این کشور داشتم، اراده‌ای جدی برای گسترش مناسبات تجاری و اقتصادی وجود دارد لذا شما ایرانیان مقیم قطر می‌توانید در تحقق این اراده نقش بسیار موثری داشته باشید.
رئیسی گفت: جمهوری اسلامی ایران به رغم اراده دشمنان در عرصه‌های مختلف و از جمله در عرصه‌هایی که تحت شدیدترین تحریم‌ها و فشارها بود، پیشرفت‌های چشمگیری داشته است. همین پیشرفت‌ها باعث شده تا امروز مقامات آمریکا رسماً اعتراف کنند که سیاست فشار حداکثری در برابر مقاومت حداکثری ملت ایران شکست مفتضحانه‌ای خورده است.

رئیس جمهور در بخش دیگری از سخنانش با بیان اینکه دولت سیزدهم ظرفیت‌های فراوان همکاری با همسایگان را محور توسعه روابط خارجی خود قرار داده است، افزود: در ماه‌های سپری شده از آغاز فعالیت دولت مردمی، در نتیجه تقویت ارتباطات با همسایگان حجم صادرات و مبادلات تجاری با بعضی کشورها تا سه برابر رشد کرده که این نشان می‌دهد در گذشته به این ظرفیت‌ها توجه کافی نمی‌شده است.
آیت‌الله رئیسی با اشاره به اینکه امروز فضای بسیار مناسب و مساعدی برای کار و تلاش در ایران فراهم است، اظهار داشت: این ظرفیت‌ها می‌تواند با همت شما ایرانیان عزیز که سرمایه‌های ایران در خارج از کشور هستید، بالفعل شود، لذا سعی کنید همواره ارتباط خودتان و فرزندان‌تان را با ایران حفظ و تقویت کنید.
رئیس جمهور با تاکید بر اینکه تردید ندارم که آینده این کشور بسیار روشن و امیدوارکننده است، تصریح کرد: این حرف صرفاً یک ادعا نیست، بنده کشور و ظرفیت‌های آن را می‌شناسم. به ویژه از وقتی که مسئولیت اجرایی کشور را بر عهده گرفته‌ام، بیش از گذشته به ظرفیت‌ها و توانمندی‌های کشور امیدوار شده‌ام.
آیت‌الله رئیسی در دیدار نخست وزیر قطر با وی: تأسیس مرکز تجاری ایرانی در قطر باعث معرفی ظرفیت‌های متنوع ایران به فعالان اقتصادی قطری می‌شود/ توافقات خوبی در این سفر حاصل شده که باید هر چه سریع‌تر عملیاتی شوند
 رئیس جمهور با بیان اینکه ایران ظرفیت‌های عظیمی دارد که به شکل مناسبی به فعالان اقتصادی و تجاری قطر معرفی نشده‌اند، اظهار داشت: تأسیس یک مرکز تجاری ایرانی در قطر می‌تواند به معرفی این ظرفیت‌ها به نخبگان و فعالان اقتصادی قطر کمک کند.
 آیـت‌الله سید ابراهیم رئیسی بعد از ظهر دوشنبه در دیدار نخست وزیر قطر، روابط دو کشور را بسیار عمیق و برآمده از نزدیکی اعتقادی و قلبی دو ملت توصیف کرد و گفت: امروز مناسبات و تعاملات خوبی در عرصه‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی بین دو ملت وجود دارد اما این سطح از روابط متناسب با ظرفیت‌های موجود در دو کشور نیست.
 رئیس جمهور با اشاره به اینکه روابط خوب دو کشور می‌تواند به روابط سازنده منطقه‌ای و بین‌المللی منجر شود، افزود: ظرفیت‌های موجود در ایران و قطر به ویژه ظرفیت‌های عظیمی که در ایران وجود دارد، هنوز به شکل مناسب در راستای گسترش روابط فیمابین مورد استفاده قرار نگرفته است.
 پیشنهاد تأسیس یک مرکز تجاری ایرانی در قطر
 دکتر رئیسی با ارائه پیشنهاد تأسیس یک مرکز تجاری ایرانی در قطر برای معرفی ظرفیت‌های کشورمان به فعالان اقتصادی و تجاری قطری اظهار داشت: جمهوری اسلامی ایران امروز در عرصه‌های مختلف تولیدی، صنعتی، فناوری، نانو و بیوتکنولوژی و فعالیت‌های دانش‌بنیان دستاوردهای عظیمی دارد که می‌تواند در راستای ارتقای سطح تعاملات دوجانبه در اختیار نخبگان و فعالان اقتصادی و تجاری قطر قرار گیرد.
 رئیس جمهور با اشاره به فعالیت ۶ شرکت ایرانی در زمینه ساخت واکسن کرونا که از این تعداد ۴ شرکت به شکل کاملاً مستقل موفق به تولید واکسن کرونا شده‌اند، تصریح کرد: جمهوری اسلامی ایران امروز خیل عظیمی از جوانان تحصیل‌کرده را تربیت کرده که توانمندی‌های بسیار خوبی در عرصه‌های فنی و مهندسی دارند و این ظرفیت می‌تواند زمینه‌ای برای گسترش همکاری‌های دو کشور باشد.
 ایران موفق شده تحریم‌های تحمیلی را خنثی کند
 آیت‌الله رئیسی تاکید کرد: ایران موفق شده با وجود تحریم‌ها و تهدیدهای گسترده، تحریم‌های تحمیلی را خنثی کرده و به رغم خواست دشمنان به پیشرفت‌های بسیار بزرگی دست یابد به شکلی که چندی قبل آمریکایی‌ها رسماً اعلام کردند که سیاست فشار حداکثری شکست خورده است.
 رئیس جمهور یا اشاره به میزبانی جام‌جهانی فوتبال در کشور قطر، گفت: جمهوری اسلامی ایران آماده هرگونه همکاری برای برگزاری هر چه بهتر این رویداد از سوی قطر است.
 دکتر رئیسی افزود: در این سفر توافقات خوبی برای گسترش روابط دو کشور حاصل شده است و وزرای خود را مأمور کرده‌ام که متفاوت از گذشته آنها را دنبال کنند تا نتایج آن را در عرصه اجرا و عمل و ارتقای سطح روابط دو کشور مشاهده کنیم. تسهیل رفت و آمد تجار و فعالان اقتصادی دو کشور مقدمه‌ای تاثیرگذار برای تحقق توافقات این سفر خواهد بود.
 خالد بن خلیفه بن عبدالعزیز آل ثانی نخست وزیر قطر نیز در این دیدار، سفر آیت‌الله رئیسی به قطر را تاریخی توصیف کرد و گفت: ظرفیت‌ها و افق‌های عظیم و بلندی برای گسترش روابط دو کشور وجود دارد و برگزاری مستمر و منظم جلسات کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی نقش موثری در بالفعل شدن این ظرفیت‌ها دارد.
 نخست وزیر قطر همچنین با اشاره به علاقه وافر مردم ایران و قطر به فوتبال،‌ راهیابی تیم ملی فوتبال کشورمان به رقابت‌های جام جهانی ۲۰۲۲ را تبریک گفت و اظهار داشت: ورزش یکی از بهترین زمینه‌ها برای تقویت تعاملات ملت‌ها فراتر از کیفیت روابط سیاسی دولت‌ها است.

ایران دنبال جهش در روابط منطقه ای است
به گزارش ایسنا، آیت الله سید ابراهیم رئیسی ظهر امروز در نشست خبری مشترک خود با امیر قطر با تشکر از دعوت امیر قطر برای سفر به این‌ کشور اظهار کرد: سفر به دوحه با دو هدف توسعه روابط دو جانبه ایران و قطر و شرکت در نشست سران کشورهای صادر کننده گاز انجام شد.
وی افزود: در این دیدار توافق کردیم دو کشور از فرصت های موجود برای گسترش همکاری ها در حوزه های مختلف بهره مند شوند. طرفین با توجه به منافع مشترک خود تصمیم گرفتند روابط موجود را افزایش داده و تنوع ببخشند و در این زمینه گام های جدی بردارند. تصمیم گرفتیم در حوزه های اقتصادی، تجاری، انرژی، زیرساختی، امنیت غذایی، سلامت و فرهنگی همکاری‌ها را به صورت جدی افزایش دهیم.
رئیس جمهوری کشورمان افزود: ایران آمادگی کامل دارد که به قطر برای هر چه بهتر برگزار شدن جام جهانی کمک کند. ایران از سویی دنبال جهش روابط با کشورهای منطقه به خصوص خلیج فارس است. ما معتقدیم سطح همکاری های موجود کشورهای منطقه متناسب با ظرفیت ها نیست. ایران دنبال این است که این روابط را ارتقاء دهد. هدف ما همگرایی منطقه‌ای است.
رئیسی در ادامه با بیان اینکه ایران ثابت کرده همیشه کنار کشورهای مستقل می ایستد، افزود: بسیاری از کشورهای منطقه این حقیقت را درک کرده و تجربیات مشترکی دارند.
رئیسی همچنین گفت: ایران در دو میدان جنگ علیه تروریسم و فشار اقتصادی حداکثری قرار داشته است. اکنون آمریکا باید اراده خود را برای برداشتن تحریم های اصلی اثبات کند و برای لغو تحریم ها تضمین معتبری بدهد.
رئیس جمهوری تصریح کرد: منطقه در حال ورود به مرحله جدیدی است و منطقه در حال بازگشت به دست ملت‌هاست. این پیروزی با مقاومت ملت‌ها به دست آمده است. اکنون کشورهای منطقه باید با گفت‌وگوهای بیشتر، حل بحران ها را از طریق درون منطقه ای دنبال کنند. تجربیات دهه های اخیر ثابت کرد تجاوزگری محکوم به شکست است، مقاومت جواب می دهد و هیچ یک از مسائل منطقه ای راه حل نظامی ندارد.
وی ادامه داد: در این نشست درباره مسائل منطقه ای از جمله مبارزه با قاچاق مواد مخدر و تروریسم تبادل نظر کردیم و توافق کردیم که یکی از اولویت های ما مقابله با تروریسم است. همسایگان افغانستان باید به همه مردم و اقوام این کشور کمک کنند تا حکومتی فراگیر در این کشور مستقر شود در غیر این صورت ناامنی به این کشور مظلوم باز می گردد. ما همچنین درباره ملت مظلوم یمن صحبت کردیم و معتقدیم رفع حصر از این ملت یک اقدام بشردوستانه است و راه حل یمن، توقف تجاوز و گفت‌وگوهای یمنی یمنی است.
رئیسی در پایان گفت: من دست دوستی به سوی همه کشورهای منطقه علی الخصوص همسایگان دراز می کنم. از مهمان نوازی امیر قطر و دولت این کشور تشکر کرده و امید دارم که این گفت وگوها به ثمر بنشیند.
استقبال قطر از توافق در وین
در ادامه این نشست شیخ تمیم بن حمد آل ثانی امیر قطر با اشاره به اهمیت اسناد امضا شده میان دو کشور در پیگیری برای اجرای آنها تاکید کرد.
وی همچنین گفت: در نشست با رئیس جمهوری ایران درباره مسائل منطقه و بین‌المللی صحبت کردیم و معتقدیم گفت وگو بهترین راه برای حل چالش های منطقه است.
وی افزود: درباره مذاکرات وین هم صحبت کردیم. دولت قطر مذاکرات را پیگیری کرده و امید دارد توافقی حاصل شود که همه طرفین راضی شده و حق استفاده از انرژی هسته ای محترم شمرده شود. دولت قطر آماده هرگونه کمک در این مسیر است.
امیر قطر همچنین بر توقف تجاوز اسرائیل به ملت فلسطین تاکید کرد و گفت: در این نشست درباره مسائل افغانستان، سوریه و یمن صحبت کردیم.
وی با تبریک به ایران بابت حضور در جام جهانی اظهار کرد: از رئیس جمهور و مردم ایران برای حضور در جام جهانی دعوت می کنیم و از حضور آنها در کشور خود استقبال می کنیم.
فرصت ارتقای جایگاه ایران به هاب گازی منطقه با سوآپ گاز قطر
همچنین فارس می نویسد: بررسی مقاصد سفر رئیس جمهور کشور نشان می‌دهد که تجارت گاز از جمله موضوعات محوری است که در دولت سیزدهم در دستور کار قرار گرفته است زیرا روسیه و قطر به ترتیب نخستین و سومین دارندگان بزرگ گاز دنیا هستند. انعقاد قرارداد گازی با ترکمنستان و احیای روابط اقتصادی با این کشور به عنوان چهارمین دارنده گاز دنیا نیز اهمیت دیپلماسی گازی در دولت سیزدهم را نشان می‌دهد.
۲۰ درصد از صادرات گاز LNG در دنیا متعلق به کشور قطر است
در حال حاضر ذخایر اثبات شده گازی کشور قطر 24.7 تریلیون متر مکعب گزارش شده است و این کشور بعد از روسیه و ایران در جایگاه سوم از لحاظ ذخایر گازی در جهان قرار دارد. میدان گازی اصلی قطر در شمال این کشور به نام «گنبدشمالی» با «پارس‌جنوبی» ایران مشترک بوده ولی اغلب ذخایر گازی این میدان عظیم متعلق به قطر است.
با توجه‌ به جمعیت 3 میلیون نفری قطر و تقاضای پایین مصرف داخلی در این کشور، بیش از 60 درصد از تولید گاز طبیعی قطر صادر می‌شود. گاز طبیعی قطر بخش بزرگی از عرضه جهانی LNG را شامل می‌شود، به‌طوری که 20 درصد از صادرات گاز LNG توسط قطر پوشش داده شده است. از جمله مقاصد صادرات LNG قطر می‌توان به کشورهای هندوستان، کره جنوبی، ژاپن، چین، پاکستان، انگلستان و کویت اشاره کرد.
فرصت ارتقای جایگاه ایران به هاب گازی منطقه با سواپ گاز قطر
بررسی‌ها نشان می‌دهد قطر در نظر دارد طی فرآیند توسعه میادین گازی در سال‌های پیش‌رو، ظرفیت صادراتی گاز خود را افزایش دهد، ضمن آنکه تعدادی از قراردادهای مهم گازی این کشور در سال‌های بین 2021-2025 نیز منقضی خواهد شد.
این موضوع از این جهت حائز اهمیت است که طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس با عنوان «مقایسه صادرات گاز به روش خط لوله و ال.ان.جی»، صادرات LNG عمدتاً برای مسافت‌های بالای 6 هزار کیلومتر توجیه اقتصادی دارد و سناریوی اقتصادی برای صادرات گاز در مسافت‌های کمتر از 6 هزار کیلومتر، صادرات از طریق خط لوله است.
با این وجود قطر گاز خود را در مسافت‌های کوتاه به کشورهای منطقه از جمله همسایه‌های ایران نیز به‌ صورت LNG صادر می‌کند. در نتیجه فرصت همکاری بین ایران و کشورهای منطقه فراهم است تا گاز قطر در مسیر خط لوله از ایران به‌صورت سوآپ و یا ترانزیت صادر شود. در این صورت علاوه بر ایجاد حاشیه اطمینان در تامین گاز داخلی، روابط تجاری ایران با قطر و سایر کشورهای واردکننده گاز قطر نیز تقویت خواهد شد.
دراین‌باره محمدمهدی علیزاده، کارشناس انرژی در گفت‌و‌گو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس با اشاره به بازی برد-برد ایران و قطر در تجارت گاز گفت: غیراقتصادی بودن صادرات گاز در مسافت‌های کوتاه به صورت LNG این انگیزه را برای قطر ایجاد می‌کند که از طریق شبکه خط لوله ایران اقدام به صادرات گاز کرده و سود خود را افزایش دهد. وی ادامه داد: ‌از طرفی ایران نیز می‌تواند از این فرصت علاوه بر کسب مزیت اقتصادی، برای ایجاد همبستگی گازی بیشتر بین کشورها و تقویت جایگاه خود به عنوان هاب گاز منطقه استفاده کند.
رمزگشایی از نقشه دولت سیزدهم در تعامل با کشورهای دارنده گاز
با وجود آن که ایران دارنده دومین ذخایر گاز طبیعی است، در سال 2020 از مجموع 249 میلیارد مترمکعب گاز قابل مصرف، تنها 11.5 میلیارد مترمکعب را به دیگر کشورها صادر کرده و مابقی در بازارهای داخلی به مصرف رسیده است.
دلایل مصرف بالای گاز در ایران را می‌توان در مشکلات موجود در سیاست‌گذاری انرژی، بی‌توجهی نسبت به اجرای پروژه‌های بهینه‌سازی، ثابت ماندن تعرفه‌های گاز در سال‌های اخیر و اوج گرفتن مصارف بی‌رویه گاز خانگی جستجو کرد، به‌نحوی‌که این وضعیت نه‌ تنها امکان صادرات پایدار را از کشور سلب کرده بلکه به قطعی گاز در دوره‌ای از فصول سال نیز انجامیده است.
درنتیجه تا زمانی که اصلاحات اساسی در شیوه مصرف گاز در داخل کشور انجام شده و گاز مازاد برای صادرات ایجاد شود، ایران می‌تواند نسبت به توسعه بازارهای منطقه‌ای با تکیه بر گاز سایر کشورها اقدام کند که نمونه آن در همکاری گازی با قطر قابل‌ پیگیری است، به‌طوری‌که سوآپ گاز قطر از مسیر ایران می‌تواند قسمتی از این پازل باشد.
پیش از این، قرارداد سوآپ گاز از ترکمنستان به آذربایجان از مسیر ایران نیز در این چارچوب تحلیلی پیگیری و اجرا شده است. حتی پیشنهاد سوآپ گازی از روسیه به کشورهای حوزه خلیج فارس نیز با توجه محدودیت گاز ایران و از طرفی لزوم نقش آفرینی در بازار گاز منطقه در مرحله بررسی و تفاهم است.
امضای اسناد همکاری میان تهران و دوحه با حضور رئیسی و امیر قطر
در این سفر قراردادهایی در حوزه های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، ورزشی و... با حضور امیر قطر و آیت الله رئیسی رئیس جمهوری اسلامی ایران توسط وزرای ایرانی و قطری به امضا رسید.
رئیس جمهور در ادامه برنامه‌های روز اول سفر خود دیدارهایی جداگانه با ایرانیان مقیم قطر و نیز تجار قطری و ایرانی خواهد داشت.
آیت‌الله رئیسی در دومین روز سفر خود در ششمین اجلاس سران مجمع کشورهای صادرکننده گاز شرکت و سخنرانی می‌کند.
تیتر رسانه‌های عربی
شبکه الجزیره با پوشش زنده ورود رئیس جمهور کشورمان به قطر در این باره نوشت: ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران به دوحه پایتخت قطر سفر کرد و این اولین سفر رئیس جمهوری ایران به کشورهای عربی حاشیه خلیج (فارس) پس از روی کار آمدن به شمار می رود.
این شبکه قطری نوشت: شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر به استقبال ابراهیم رئیسی در فرودگاه رفت و در همان ابتدا رایزنی هایی را با وی انجام داد.
این شبکه همچنین نوشت که سفر رئیسی به دوحه به دعوت رسمی شیخ تمیم بن احمد انجام شد و قرار است قراردادها و تفاهمنامه هایی میان دو کشور طی این سفر امضا شود.
خبرگزاری رسمی قطر(قنا) نیز با انتشار تصاویری از ورورد ابراهیم رئیسی نوشت که شیخ تمیم بن حمد، امیر قطر از رئیس جمهوری ایران در فرودگاه دوحه استقبال کرد.
بخش عربی شبکه سی ان ان نیز نوشت: هواپیمای ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران در اولین سفر خود به کشورهای عربی خلیج (فارس) در دوحه پایتخت قطر نشست و شیخ تمیم بن حمد، امیر قطر به استقبال او در فرودگاه رفت.
این شبکه همچنین نوشت که رئیسی و شیخ تمیم درخصوص روابط دوجانبه و مسائل مهم منطقه و جهان رایزنی خواهند کرد.