بورس و مالیات علیه دلالان خودرو / ماجرای واردات خودروهای دست دوم چیست؟

کبنا ؛نوسانات و افزایش‌های قیمت افسارگسیخته در بازار خودرو از معضلاتی است که مدت‌هاست گریبان مصرف‌کننده را گرفته است. تفاوت قیمت بین کارخانه و بازار، رانت و حضور دلالان از جمله مسائلی است که مشکلات بسیاری را برای بازار خودرو و مصرف‌کنندگان به وجود آورده است. در این میان کارشناسان، سیاستگذاران و فعالان راهکارهای مختلفی را برای کاهش مشکلات بازار ارائه می‌دهند. یکی از این راهکارها عرضه خودرو در بورس است، مسئله‌ای که کارشناسان نظرات متفاوتی را نسبت به میزان اثرگذاری آن در بازار خودرو مطرح می‌کنند.
مدتی است که صحبت از بورسی شدن خودرو به میان آمده و جزئیات آن توسط نمایندگان اعلام شده است و آنطور که گفته می‌شود طرح ساماندهی بازار و صنعت خودرو به زودی اجرا خواهد شد که محور اصلی آن، عرضه خودرو در بورس کالای ایران به منظور شفافیت بالای معاملات این بورس و تحقق اهداف برای تبدیل خودرو به یک کالای مصرفی است. بر اساس این طرح هر فرد در طول سال تنها یک بار می‌تواند از بورس کالا، خودرو بخرد و اجازه فروش آن تا دو سال بعد را نخواهد داشت. روح‌الله ایزدخواه، مسئول کارگروه خودرو کمیسیون صنایع مجلس نیز در خصوص این طرح گفته است «عرضه خودروی تولید شده در بورس بحث افزایش کیفیت خودرو را هم در‫بر دارد. بر اساس این طرح تمامی خودروهای تولید داخل صرفا از طریق بورس کالا عرضه می‌شوند و این مکانیزم راحتی است. خریداران خودرو در بورس حق فروش خودرو را تا دو سال بعد نخواهند داشت و خریداران خودرو تا بازه زمانی دو ساله ملزم به پرداخت مالیات سنگین خواهند شد. تمام خودروهای سبک صفر کیلومتر داخلی و برخی خودروهای خارجی هم مشمول این طرح می‌شوند.»
حال این پرسش مطرح می‌شود که آیا راهکار عرضه خودرو در بورس می‌تواند آشفتگی‌های بازار را سامان دهد یا خیر؟ امیرحسن کاکایی، کارشناس صنعت خودرو با اشاره به راهکار عرضه خودرو در بورس و تاثیر آن بر بازار به «ابتکار» گفت: خودرو از لحاظ ساختاری به علت تنوعی که دارد عرضه آن در بورس با دردسرهایی همراه خواهد بود، به همین دلیل است هیچ کشوری عرضه خودرو در بورس ندارد. این در حالی است که اکنون شرایط بازار خودرو کشور نامناسب بوده بنابراین تمایل برای اجرایی کردن این راهکار شل گرفته است. حال این پرسش مطرح می‌شود که عرضه خودرو در بورس چه نتیجه‌ای خواهد داشت؟ من معتقدم که با عرضه خودرو در بورس شفافیت به بازار بازخواهد گشت اما این به معنای کاهش قیمت نخواهد بود، زمانی می-توان انتظار کاهش قیمت را داشت که تولید به صورت معنی‌دار افزایش پیدا کند. بنابراین هنگامی که میزان تولید پایین باشد نمی‌توان قیمت‌ها را کنترل کرد و وقتی ما بازار را به بورس بکشانیم تنها شفافیت رخ می‌دهد و چیزی بیشتر از این اتفاق نخواهد افتاد.
وی افزود: در راستای این طرح گفته شده است پولی که از روش عرضه خودرو در بورس به دست بیاید مستقیما به خودروسازان پرداخت نمی‌شود و این یعنی قرار است پول در چند مسیر بچرخد. چرخش پول در چند مسیر به شدت خطرناک خواهد بود و افزایش فساد اقتصادی اولین پیامد آن است. در بندبند این راهکار اما و اگرهایی وجود دارد که باعث می‌شود به جای اصلاح مسیر وضعیت خراب‌تر شود و سیاستگذاران باید به این مسئله توجه داشته باشند.
این کارشناس صنعت خودرو اظهار کرد: طی دو_سه سال اخیر تمام تلاش‌ها برای ثابت نگه داشتن قیمت‌ها بوده است و در این میان خودروسازان را زیان‌ده کرده‌ایم، قیمت‌ها افزایش یافته، از سوی دیگر نقدینگی مورد نیاز ده برابر شده است و اکنون پولی در دست خودروسازان نیست. در چنین شرایطی شرکت‫های تولید با چالش روبه‌رو می‌شوند. بنابراین حتی اگر تحریم‌ها وجود نداشت به دلیل ضعف سیاست‌ها تولید کاهش پیدا می‌کرد، هنگامی که تولید کم باشد خواسته و ناخواسته وضعیت بازار آشفته خواهد شد. بنابراین همانطور که اشاره کردم عرضه خودرو راهکاری مناسب برای افزایش شفافیت است اما طرحی که اکنون جزئیات آن را مشخص کرده‌اند نمی‌تواند تاثیری به جز شفافیت داشته باشد و کارشناسان نگران بدتر شد وضعیت به واسطه اجرایی شدن این طرح هستند. اکنون تولید نگران‌کننده است و اگر به این نابسامانی ادامه دهیم همین تولید ناخالص هم می‌خوابد و آن وقت ما با سیل اتفاقات ناگوار روبه‌رو خواهیم شد. به همین دلیل من معتقدم سیاستگذاران به جای اینکه دائما به فکر کنترل بازار با چنین روش-های باشند بهتر است به فکر رفع مشکل تولید باشند.
مالیات‌ستانی راهی برای نجات بازار از دست دلالان‫؟
مالیات‌ستانی یکی دیگر از راهکارهایی است که برخی از صاحب‌نظران به آن تاکید دارند. اخیرا سعید زرندی، معاون طرح و برنامه‌ریزی وزارت صنعت، معدن و تجارت در برنامه صبحگاهی شبکه پنج سیما با بیان این مسئله که قیمت‌های دولتی خودرو رانت‌ و جذابیتی ایجاد کرده تا یک شبه صد میلیون سود نصیب افراد شود،گفت: «آنهایی که یک شبه سود صد میلیونی یا بیشتر می‌کنند باید مالیات دهند تا هر کسی به این بازار ورود نکند. ما باید برای سودهای بی‫ زحمت، رانتی و غیرمولد مالیات مشخص وضع کنیم.»
اما آیا مالیات می‌تواند اهرمی برای کنترل بازار باشد یا خیر؟ کاکایی در پاسخ به این پرسش گفت: آیا تا کنون توانسته‌اند افرادی که میلیون‌ها ماشین وارد کشور می‌کنند را شناسایی کنند؟ آیا با دستگیری توانسته‌اند ریشه دلالی را بخشکانند؟ خیر نتوانسته‌اند و همین مسئله نشان می‌دهد که مالیات‌ستانی برای کنترل سودهای میلیونی که یک‌شبه نصیب افراد می‌شود نتیجه‌ای به همراه نخواهد داشت و تنها مصرف‌کنندگان واقعی را با چالش همراه می‌کند. مالیات‌ستانی ابزاری خوب برای هر دولتی است، اما باید یک‌سری شرایط برای آن فراهم باشد، پیش از هر چیزی ما باید در اقتصاد کلان شفافیت داشته باشیم.
این کارشناس صنعت خودرو به رفتار مصرف‌کنندگان اشاره کرد و گفت: دائما از رفتاره دلالان در بازار خودرو صحبت می‌شود، امروزه بسیاری از خانوارها برای حفظ ارزش سرمایه‌شان مجبور به خرید خودو از کارخانه و فروش آن در بازار هستند. قطعا این رفتار صحیح نیست اما هنگامی که وضعیت اقتصاد بحرانی باشد طبیعی است که برای حفظ ارزش سرمایه افراد دست به چنین رفتارهایی بزنند. بنابراین شاید بتوانند از برخی افراد با چنین رفتارهایی مالیات بگیرند اما دلالان واقعی که در مقاطعی پورشه و بوگاتی وارد می‌کنند راه فرار از پرداخت مالیات را پیدا خواهند کرد. من معتقدم حتی اگر بتوانند مالیات را برای همه اجرا کنند باز هم شرایط بازار کنترل نخواهد شد.
وی با اشاره به تاثیر افزایش فشار بر مردم ادامه داد: مالیات یک ابزار ارزشمند است اما اینکه مالیات را چه زمانی، کجا و از چه کسی بگیریم مسئله بسیار مهمی بوده و باید به آن توجه داشت. ما نمی‌توانیم مشکل تولید را حل کنیم و فقط به مصرف‌کنندگان این بازار فشار می‌آوریم. از ابتدای سال راهکارهای متفاوتی را برای کنترل بازار مطرح شد اما چرا هیچ‌ کدام نتوانست بازار را نجات دهد؟ افزایش فشار بر مردم تنها باعث می‌شود که آنها به سمت بازارهای سیاه و خاکستری کشیده شوند.