تاریخ انتشار
سه شنبه ۱۳ شهريور ۱۴۰۳ ساعت ۱۳:۴۸
کد مطلب : ۴۹۰۲۸۱
زیر پوست سیستم آموزشی؛ رویکرد دولت پزشکیان به روش برگزاری کنکور چیست؟/
در آموزش و پرورش چه خبر است؟ / اجحاف در حق دانش‌آموزان، وقت سر خاراندن نداشتیم
۰
کبنا ؛ هر زمان که بحث کنکور و نتایج آن مطرح می‌شود، موضوع تبعیض‌ها و سهمیه‌هایی که در آن‌ها وجود دارد، بار دیگر مورد توجه قرار می‌گیرد. البته مساله کیفیت پایین سیستم آموزشی کشور و بی‌عدالتی‌هایی که در آن وجود دارد، صرفاً در بزنگاه نتیجه کنکور مطرح نیست. در این برهه زمانی صرفاً داغی تازه می‌شود، اما در طول سال به دلایل مختلف، افکار عمومی جامعه گریزی به این موضوع می‌زند. مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور در صبحت‌های شب گذشته خود با مردم که به صورت زنده از تلویزیون پخش شد به این مساله نیز پرداخت.
آمار‌های زیادی از وضعیت تبعیض‌آمیز سیستم آموزشی و تاثیر‌های مستقیم و غیرمستقیم آن بر وضعیت کیفیت تحصیل دانش‌آموزان وجود دارد؛ و از طرف دیگر به نظر می‌رسد با توجه به اعداد و ارقام سهمه‌های تبعیض‌آمیز کنکور و بعد از آن نیز شیوه‌های سهمیه‌ای استخدام و به کارگیری نیروی انسانی بر اساس معیارهای غیراستاندارد، به مرور زمان انگیزه میان جوانان از بین رفته است. چرا که همواره مسیر‌هایی جایگزین و سرراست به غیر از مسیر‌های معمول وجود دارد.
آخرین آمار رسمی ارائه شده از سوی رئیس مرکز سنجش آموزش و پرورش درباره وضعیت تحصیلی دانش‌آموزان به این شرح است: «در رشته علوم تجربی، میانگین معدل دانش‌آموزان از ۱۱.۲۳ سال گذشته به ۱۲، رشته ریاضی فیزیک از ۱۰.۷۹ به ۱۱.۸۲، در علوم انسانی از ۸.۷۵ به ۹.۱۳ رسیده است. معدل میانگین در مجموع سه رشته، از ۱۰.۲۳ به ۱۰.۸۹ صدم رسیده و ۵۵ صدم در مجموع سه رشته ارتقای نمره صورت گرفته است.» (ایسنا، ۳۱ مرداد ۱۴۰۳)
زنگ خطر تبعیض
رئیس‌جمهور با بیان اینکه در آموزش و پرورش مشکلات بسیاری داریم، گفت: «قابل قبول نیست کسی که پول و آشنا و امکان ندارد بچه او در مدرسه‌ای درس بخواند که ممکن است خوب آموزش نبیند. باید همه مدارس استاندارد قابل قبول داشته باشند. قابل قبول نیست که اکثر کسانی که به دانشگاه می‌روند از افراد و خانواده‌هایی باشند که بچه‌های آن‌ها به مدارس ویژه و خصوصی و ... می‌روند.»
پزشکیان ادامه داد: «پزشکیان درباره احتمال تغییر شرایط کنکور هم گفت: این مساله را باید در شورای عالی انقلاب فرهنگی صحبت کنیم. آیا عادلانه است کسی که در روستا درس می‌خواند با فردی که در شمال تهران درس می‌خواند با هم رقابت کنند؟»
.jpg "سهمیه‌ها تبعیض‌آمیز")
وی با بیان اینکه من در روستا درس خوانده‌ام، اما اجازه رشد داشته‌ام و الان رئیس‌جمهور هستم، اظهار کرد: «زمان شاه در هنرستان درس خواندم و برای خدمت به سیستان رفتم و بعد دوباره درس خواندم. اگر این قانون، آن زمان وجود داشت، نمی‌توانستم دوباره درس بخوانم.»
رئیس‌جمهور اعلام کرد: «باید بازنگری اساسی در کنکور بر اساس عدالت انجام شود. باید معیاری بگذاریم که رقابت عادلانه شود. باید امکانات برای رقابت عادلانه باشد. باید کاری کنیم رقابت در شرایط برابر از نظر معلم، محیط و امکانات وجود داشته باشد.»
رتبه‌های برتر
هر سال اعلام می‌شود که چه سهمی از رتبه‌های برتر کنکور، مربوط به مدارس خاص هستند و چه تعدادی از آنان به مدارس معمولی تعلق دارند. فرهیختگان در این باره نوشت: «بررسی نوع مدارس در ۳ گروه اصلی آزمایشی کنکور امسال هم نشان می‌دهد که باز دست برتر با دانش‌آموزانی بوده که در مدارس سمپاد و تیزهوشان درس خوانده‌اند به‌طوری‌که ۷۳ درصد از برترین‌های این سه گروه را سمپادی‌ها تشکیل داده‌اند. جالب اینجاست که در گروه علوم تجربی حتی یک نفر هم از مدارس غیرسمپادی‌ها وجود ندارد! در حالی که سهم این مدارس در دو گروه ریاضی و علوم انسانی ۶۰ درصد بوده است.
در تمام این سال‌ها بحث کیفیت پایین آموزش در مدارس دولتی و سهم اندک آن‌ها در میان برترین‌های کنکور همیشه مورد نقد بوده است، اتفاقی که امسال هم با در نظر گرفتن سهم ۷ درصدی از بین ۳۰ نفر برتر نشان می‌دهد که واقعا این مدارس نتوانسته‌اند، آن‌طور که انتظار می‌رود سهم قابل توجهی را در کنکور داشته باشند. وضعیت در مدارس نیمه‌دولتی هم همین است، به‌طوری‌که درمجموع ۳ گروه آزمایشی علوم ریاضی، تجربی و علوم انسانی تنها دانش‌آموزان دو مدرسه نیمه‌دولتی توانسته بودند در میان برترین‌ها قرار بگیرند. سهم اندکی که نشان می‌دهد حتی حضور در میان نیمه‌دولتی‌ها هم شانس بیشتری از آنچه در مدارس دولتی وجود دارد، در اختیار دانش‌آموزان قرار نمی‌دهد. اتفاقی که می‌طلبد تا مسئولان آموزش‌وپرورش یک بار برای همیشه فکری برای این داشته باشند؛ چراکه طبیعتا بخش قابل توجهی از جمعیت دانش‌آموزی در مدارس دولتی تحصیل کرده و از سوی دیگر، این مدارس سهم قابل توجهی را در استان‌های محروم از حیث بار آموزشی در دوره متوسطه برعهده دارند، اما سهم کمتر از ۱۰ درصدی این مدارس در برترین‌های کنکور نشان می‌دهد، عملا شانس قرارگیری آن‌ها در میان برترین‌ها به‌شدت پایین است.»
در بخش دیگری از این گزارش می‌خوانیم: «مساله غیرقابل انکار آن است که بعد از سمپادی‌ها، این دانش‌آموزان غیرانتفاعی هستند که می‌توانند سهم بیشتری را از سفره برترین‌های کنکور داشته باشند. اتفاقی که بار دیگر این مهم را یادآور می‌شود که برای رسیدن به رتبه برتر کنکور که مجوز تحصیل در رشته و دانشگاه برتر کشور خواهد بود، نمی‌توان خیلی به تحصیل در مدارس دولتی و نیمه‌دولتی دلخوش کرد و عملا شانس قبولی از طریق این مدارس با در نظر گرفتن جمعیت دانش‌آموزی آن‌ها به حدی پایین و شاید غیرممکن باشد. موضوع مهم دیگری که شاید توجه به آن خالی از لطف نباشد این است که در میان ۳۰ داوطلب برتر در ۳ گروه آزمایشی یاد شده، ۱۰ نفرشان از تهران بوده‌اند که از این میان نیز ۶۰ درصدشان را سمپادی‌ها تشکیل داده‌اند و ۴۰ درصد دیگر نیز غیرانتفاعی هستند؛ یعنی عملا حتی یک برگزیده نیز از مدارس دولتی در استان تهران نتوانسته بود خودش را در میان برترین‌های این ۳ گروه برساند. این مساله قطعا لزوم آسیب‌شناسی نسبت به کیفیت این مدارس را در استان بیش از پیش می‌کند؛ چراکه قطعا وقتی داوطلبی نتواند از مدارس دولتی در پایتخت کشور در میان برترین‌ها قرار بگیرد، معنایش آن است که راه برای داوطلبان دیگر استان‌ها به مراتب سخت‌تر خواهد بود.»
سهم دهک‌های پایین تقریباً هیچ
مساله مهم این است که ۳۰ نفر برتر کنکور یعنی نفرات ۱ تا ۱۰ گروه‌های آزمایشی انسانی، تجربی و ریاضی تنها ملاک‌های قضاوت درباره تاثیر کیفیت و عدالت آموزشی برای ورود به دانشگاه نیستند. سال ۱۴۰۲ بود که ایمان افتخاری، عضو حقیقی شورای عالی انقلاب فرهنگی در گفتگویی که با ایسنا داشت، اعلام کرد: «آمار ما در خصوص سهم دهک اول جامعه از ۳۰۰۰ رتبه برتر کنکور ایران نشان می‌دهد که این سهم برای دهک اول جامعه ۰.۲ درصد است. از سوی دیگر در کشور ما نزدیک به ۵۰ درصد صندلی‌های دانشگاه در۳۰۰۰ رتبه برتر کنکور سهم دهک دهم است.»
او ادامه داد: «در دهک‌های پایینی ما اتفاق عجیبی دیده می‌شود؛ در این دهک‌ها وضعیت ورودی کنکور بغرنج و نامطلوب است و راهی برای توجیه کردن ندارد. در واقع نگرانی در خصوص شانس بسیار بسیار پایین این افراد برای تربیت فرزندان در نسل بعدی که نقش مهمی در کشور ایفا می‌کنند، وجود دارد.»
مارپیچ سهمیه‌ها
در سیستم کنکور ایران سهمیه‌های رسمی وجود دارد که بر نتیجه اکتسابی افراد تاثیر می‌گذارد. مثل سهمیه ایثارگران ۲۵ و ۵ درصدی، سهمیه اعضای بسیج، فرزندان اعضای هیئت علمی، سهمیه رزمندگان و .... اما یک سری سهمیه‌های غیر رسمی نیز وجود دارد که به خصوص در دانشگاه‌هایی مثل فرهنگیان یا دیگر موسسات آموزش عالی که مراحل گزینش دانشجو را نیز دارند، اعمال می‌شود. این سهمیه‌های غیررسمی معیار و شاخص خاصی ندارد و به بررسی افکار و اعتقادات دانشجو می‌پردازد. شاخص‌هایش قابل تفسیر موسع است و به سلیقه سیاستگذاران بسیار بستگی دارد.
آزمون‌های استخدامی و مراحل اسخدامی در سازمان‌ها و وزارتخانه‌های دولتی نیز سهمیه‌های ایثارگران، جایگزینی فرزند با پدر و ... وجود دارد. یکسری قوانین و سهمیه‌ها هم نانوشته است. مثلا برای استخدام در یک سازمان دولتی، قانونی برای عضویت در نیروی بسیج وجود ندارد. اما این عضویت برای داوطلب امتیاز محسوب می‌شود. برای درک بهتر این مطلب، توصیه می‌شود درباره داوطلبان استخدام در آموزش و پرورش با کد ۱۹ مطالعه صورت بگیرد.
با وجود تمام این سهمیه‌های نوشته و نانوشته، جوانی که از سیستان و بلوچستان شروع می‌کند و به نقاط بالا می‌رسد، یک استثناء است و نه قاعده. احتمالا جوانی که در مناطق محروم است یا به نظر خودش نمی‌تواند از مارپیچ سهمیه‌های نوشته و نانوشته عبور کند، انگیزه‌ای هم برای ادامه دادن ندارد.
رویکرد دولت پزشکیان به روش برگزاری کنکور چیست؟/ «اجحاف در حق دانش‌آموزان، وقت سر خاراندن نداشتیم»
خبرآنلاین نیز در این زمینه نوشت: سنجش دانش‌آموزان برای ورود به دانشگاه‌ها بعد از سال‌ها برگزاری آزمون سراسری تغییر کرد، با مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی قرار شد سهم آزمون سراسری کم و در عوض این سهم کم شده به مدارس و نتایج امتحانات نهایی برسد، براین اساس سنجش سال گذشته دانش‌آموزان برای ورود به دانشگاه با سهم ۶۰ درصدی کنکور و تاثیر قطعی ۴۰ درصدی نمرات در مدارس برگزار شد، این سهم‌بندی برای آزمون امسال به وضعیت پنجاه پنجاه رسید و قرار است در سال آینده سهم نمرات امتحانات نهایی ۶۰ درصد شود و آزمون سراسری سهمی ۴۰ درصدی در پذیرش دانش‌آموزان داشته باشد. ضمن اینکه دیگر از آزمون دروس عمومی در کنکور خبری نیست و تاثیرگذاری آن‌ها در همان معدل امتحانات نهایی است و کنکور سالی دوبار برگزار می‌شود.
اجحاف در حق دانش‌آموزان
روش جدید سنجش و پذیرش برای ورود به دانشگاه‌ها مخالفان و موافقان خود را دارد، علی امرایی، عضو کمیسیون آموزش دیده‌بان شفافیت و عدالت در این‌باره به خبرآنلاین گفته که: «در روش جدید یک یا دو بار کنکور تبدیل به ۳۰ بار امتحان نهایی شده است، در حالی که هدف مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی کاهش استرس بود، اما همین روش به مراتب استرس را اضافه کرده است، در واقع دانش‌آموز از پایه نهم برای گرفتن نمره خوب به دنبال کتاب‌ها و کلاس‌های تقویتی می‌رود.»
درهمین‌باره صبا معصوم‌نیا رتبه یک گروه آزمایشی تجربی در کنکور ۱۴۰۳ به خبرآنلاین می‌گوید: «هر جلسه امتحان نهایی عملا برای ما معنی کنکور داشت و متحمل استرس شدیم. به نظر من تاثیر قطعی معدل در نتایج شرایط را سخت کرده، این روش واقعا در حق بچه پانزده ساله‌ای که باید امتحان نهایی دوره دهم یازدهم و دوازدهم را بدهد اجحاف است و ممکن است با یک اشتباه آینده‌اش خیلی تحت تاثیر قرار بگیرد. اما اینکه در سال دو بار کنکور برگزار می‌شود خوب است، چون ممکن است برای یک جلسه کنکور هر اتفاق پیش بینی نشده‌ای رخ بدهد، من خودم در کنکور اردیبهشت توانستم بهترین خودم باشم اما در کنکوری که در تیر برگزار شد خیلی پایین‌تر از حد انتظار خودم بودم.»
همچنین آیدا دوانی رتیه یک کنکور زبان‌های ارجه در سال ۱۴۰۳ به خبرآنلاین می‌گوید: «از سال اولی که کنکور دادم این تغییرات شروع شد و سال دوم به آن عادت کردم. چیزی که خیلی اذیت‌مان کرد آن است که برای هر امتحانی که می‌دادیم انگار استرس یک کنکور را تجربه می‌کردیم. برای همین در خردادماه خیلی استرس داشتم و وقت سرخاراندن نداشتیم و این خیلی اذیت مان کرد.»
در همین‌باره امرایی قبل‌تر به خبرآنلاین گفته بود: «روش جدید، فشار مالی زیادتری برای خانواده‌ها ایجاد کرده و گردش مالی درون آموزش را بیشتر کرده است، آموزش مانند کالای اقتصادی نیست، از این جهت مادامی که به مدارس دولتی کم توجه باشیم و مدارس غیر انتفاعی رونق پیدا کنند هزینه‌های آموزش بالا می‌رود، چراکه دانش اموز برای کسب نمرات بهتر سراغ آموزش بهتر است که این آموزش بهتر را در مدارس غیرانتفاعی و خصوصی به دست می‌آورد. الان با این سیاست جدید برای ثبت نام در مداس غیر دولتی و غیر انتفاعی صف بسته‌اند، اگر مدارس دولتی کیفیت لازم را داشت حتما دانش آموز و اولیا دنبال مدارس غیر دولتی نبودند.»
او ادامه داد: «امروز برخی از مدارس دولتی از کیفیت لازم برخوردار نیستند و از طرفی کتاب‌های درسی ما لاغر شده است و برعکس شاهد چاق شدن کتاب‌های کمک آموزشی هستیم، ضمن اینکه کمبود معلم هم داریم، همه این عوامل سبب ضعف تحصیلی دانش آموز در مدارس دولتی می‌شود.»
فقط بچه پول دارها دانشگاه تهران قبول می‌شوند
درهمین باره احمد نادری، نماینده مجلس قبل‌تر به دیده‌بان ایران گفته بود: «بیش از هشت هزار میلیارد مافیای کنکور درآمد داشته است. این برای سه سال قبل است که من مطرح می‌کردم. بله، حذف این مافیاها ارزشمند است، اما آیا به این قیمت است که این مافیا را ما باید حل بدهیم درون مدارس؟ قانونی که این‌ها نوشتند و با گردن‌کلفتی مقابل مجلس هم ایستادند و این قانون را اجرایی کردند که ما هم به دلایلی زورمان نرسید، این قانون، آن مافیا را به آموزش و پرورش سرایت می‌دهد.»
به گفته او: «این روش سه سال استرس را روی بچه‌های مردم می‌گذارد و بین خانواده‌ها یک مسابقه‌ای راه افتاده و خواهد افتاد برای فرستادن بچه‌ها به مدرسه‌های غیرانتفاعی؛ خانواده‌هایی که نان ندارند، خانواده‌هایی که به نان شب محتاج هستند، مجبورند برای اینکه بچه‌شان در دانشگاه خوب قبول شود او را می‌فرستند غیرانتفاعی. با این وضعیت فقط بچه پولدارها می‌روند دانشگاه تهران.»
روش جدید سنجش و پذیرش تغییر می‌کند؟
با این وجود مجلس یازدهم در آخرین روزهای خودش مصوبه‌ای تصویب کرد که به دلیل مخالفت شورای نگهبان این مصوبه به تشخیص مصلحت نظام ارسال شد، طبق این مصوبه آموزش و پرورش باید تا سال ۱۴۰۶ زیرساخت‌های لازم برای روش جدید سنجش و پذیرش در دانشگاه‌ها را آماده کند و تا آن روز کنکور باید به همان روش گذشته برگزار شود.
درهمین‌باره حجت الاسلام عبدالحسین خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: «به خانواده‌ها تاکید می‌کنم که مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی در بحث کنکور که سال گذشته اجرا شد و امسال هم اجرا شد و دارد می‌شود؛ این مصوبه مستقر شده است. بنابراین مصوبه تغییر پیدا نخواهد کرد و مصوبه، مصوبه‌ای قطعی است و امسال هم به عنوان دومین سال با دقت و درایت، وزارت آموزش و پرورش دارد مصوبه را اجرا می‌کند.»
رویکرد دولت جدید به برگزاری کنکور
بعد از استقرار دولت چهاردهم به‌نظر می‌رسد نگاه مسعود پزشکیان و وزیر آموزش و پرورش او به سبک و سیاق گذشته در برگزاری کنکور نزدیک‌تر است. رئیس جمهور درهمین‌باره در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «برای کنکور باید معیارهای جدیدی وضع شود تا رقابت عادلانه و برابر باشد، بازنگری در کنکور ضروری است.»
همچنین علیرضا کاظمی، وزیر آموزش و پرورش، در روزهای ابتدایی قبول مسئولیت در این‌باره گفت: «تاثیر معدل در کنکور دغدغه دانش‌آموزان است و بارها طی این چند روز گفتم که این موضوع را به شورای عالی انقلاب فرهنگی منعکس و پیگیری خواهم کرد.»
در واکنشی دیگر احسان عظیمی‌راد، سخنگوی کمیسیون آموزش مجلس هم گفت: «الوعده وفا؛ با همکاری خوب وزیر جدید آموزش و پرورش آقای دکتر کاظمی و عمل به گوشه‌ای از وعده‌های داده شده بخشنامه منع بازنشستگی معلمان و منع بکارگیری معلمان خرید خدمات آموزشی «لغو» گردید، منتظر خبرهای خوب لغو تاثیر قطعی معدل در کنکور باشید. ان‌شاءالله»
علیرغم همه واکنش‌ها درباره اصلاح روند فعلی کنکور، پورعباس سرپرست سازمان ملی سنجش گفت: اگر تغییراتی برای تاثیر معدل در کنکور رخ دهد به آزمون سراسری ۱۴۰۴ نخواهد رسید، در حال حاضر قانون فعلی جاری است و داوطلبین می‌توانند نظرات خود را به شورای عالی انقلاب فرهنکی منعکس کنند. چون اطلاع رسانی کنکور ۱۴۰۴ صورت گرفته است هر تغییری برای کنکور ۱۴۰۵ به بعد خواهد بود.»
با این وجود دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره تغییرات احتمالی کنکور گفت که: «مصوبه تاثیر معدل در کنکور برقرار است، اصل مصوبه تاثیر معدل در کنکور تغییر نخواهد کرد و کنکور سال آینده نیز طبق همین مصوبه برگزار می‌شود، اگر برخی از موارد این مصوبه نیاز به اصلاح داشته باشد اصلاح خواهیم کرد.»
آمار‌های زیادی از وضعیت تبعیض‌آمیز سیستم آموزشی و تاثیر‌های مستقیم و غیرمستقیم آن بر وضعیت کیفیت تحصیل دانش‌آموزان وجود دارد؛ و از طرف دیگر به نظر می‌رسد با توجه به اعداد و ارقام سهمه‌های تبعیض‌آمیز کنکور و بعد از آن نیز شیوه‌های سهمیه‌ای استخدام و به کارگیری نیروی انسانی بر اساس معیارهای غیراستاندارد، به مرور زمان انگیزه میان جوانان از بین رفته است. چرا که همواره مسیر‌هایی جایگزین و سرراست به غیر از مسیر‌های معمول وجود دارد.
آخرین آمار رسمی ارائه شده از سوی رئیس مرکز سنجش آموزش و پرورش درباره وضعیت تحصیلی دانش‌آموزان به این شرح است: «در رشته علوم تجربی، میانگین معدل دانش‌آموزان از ۱۱.۲۳ سال گذشته به ۱۲، رشته ریاضی فیزیک از ۱۰.۷۹ به ۱۱.۸۲، در علوم انسانی از ۸.۷۵ به ۹.۱۳ رسیده است. معدل میانگین در مجموع سه رشته، از ۱۰.۲۳ به ۱۰.۸۹ صدم رسیده و ۵۵ صدم در مجموع سه رشته ارتقای نمره صورت گرفته است.» (ایسنا، ۳۱ مرداد ۱۴۰۳)
زنگ خطر تبعیض
رئیس‌جمهور با بیان اینکه در آموزش و پرورش مشکلات بسیاری داریم، گفت: «قابل قبول نیست کسی که پول و آشنا و امکان ندارد بچه او در مدرسه‌ای درس بخواند که ممکن است خوب آموزش نبیند. باید همه مدارس استاندارد قابل قبول داشته باشند. قابل قبول نیست که اکثر کسانی که به دانشگاه می‌روند از افراد و خانواده‌هایی باشند که بچه‌های آن‌ها به مدارس ویژه و خصوصی و ... می‌روند.»
پزشکیان ادامه داد: «پزشکیان درباره احتمال تغییر شرایط کنکور هم گفت: این مساله را باید در شورای عالی انقلاب فرهنگی صحبت کنیم. آیا عادلانه است کسی که در روستا درس می‌خواند با فردی که در شمال تهران درس می‌خواند با هم رقابت کنند؟»
وی با بیان اینکه من در روستا درس خوانده‌ام، اما اجازه رشد داشته‌ام و الان رئیس‌جمهور هستم، اظهار کرد: «زمان شاه در هنرستان درس خواندم و برای خدمت به سیستان رفتم و بعد دوباره درس خواندم. اگر این قانون، آن زمان وجود داشت، نمی‌توانستم دوباره درس بخوانم.»
رئیس‌جمهور اعلام کرد: «باید بازنگری اساسی در کنکور بر اساس عدالت انجام شود. باید معیاری بگذاریم که رقابت عادلانه شود. باید امکانات برای رقابت عادلانه باشد. باید کاری کنیم رقابت در شرایط برابر از نظر معلم، محیط و امکانات وجود داشته باشد.»
رتبه‌های برتر
هر سال اعلام می‌شود که چه سهمی از رتبه‌های برتر کنکور، مربوط به مدارس خاص هستند و چه تعدادی از آنان به مدارس معمولی تعلق دارند. فرهیختگان در این باره نوشت: «بررسی نوع مدارس در ۳ گروه اصلی آزمایشی کنکور امسال هم نشان می‌دهد که باز دست برتر با دانش‌آموزانی بوده که در مدارس سمپاد و تیزهوشان درس خوانده‌اند به‌طوری‌که ۷۳ درصد از برترین‌های این سه گروه را سمپادی‌ها تشکیل داده‌اند. جالب اینجاست که در گروه علوم تجربی حتی یک نفر هم از مدارس غیرسمپادی‌ها وجود ندارد! در حالی که سهم این مدارس در دو گروه ریاضی و علوم انسانی ۶۰ درصد بوده است.
در تمام این سال‌ها بحث کیفیت پایین آموزش در مدارس دولتی و سهم اندک آن‌ها در میان برترین‌های کنکور همیشه مورد نقد بوده است، اتفاقی که امسال هم با در نظر گرفتن سهم ۷ درصدی از بین ۳۰ نفر برتر نشان می‌دهد که واقعا این مدارس نتوانسته‌اند، آن‌طور که انتظار می‌رود سهم قابل توجهی را در کنکور داشته باشند. وضعیت در مدارس نیمه‌دولتی هم همین است، به‌طوری‌که درمجموع ۳ گروه آزمایشی علوم ریاضی، تجربی و علوم انسانی تنها دانش‌آموزان دو مدرسه نیمه‌دولتی توانسته بودند در میان برترین‌ها قرار بگیرند. سهم اندکی که نشان می‌دهد حتی حضور در میان نیمه‌دولتی‌ها هم شانس بیشتری از آنچه در مدارس دولتی وجود دارد، در اختیار دانش‌آموزان قرار نمی‌دهد. اتفاقی که می‌طلبد تا مسئولان آموزش‌وپرورش یک بار برای همیشه فکری برای این داشته باشند؛ چراکه طبیعتا بخش قابل توجهی از جمعیت دانش‌آموزی در مدارس دولتی تحصیل کرده و از سوی دیگر، این مدارس سهم قابل توجهی را در استان‌های محروم از حیث بار آموزشی در دوره متوسطه برعهده دارند، اما سهم کمتر از ۱۰ درصدی این مدارس در برترین‌های کنکور نشان می‌دهد، عملا شانس قرارگیری آن‌ها در میان برترین‌ها به‌شدت پایین است.»
در بخش دیگری از این گزارش می‌خوانیم: «مساله غیرقابل انکار آن است که بعد از سمپادی‌ها، این دانش‌آموزان غیرانتفاعی هستند که می‌توانند سهم بیشتری را از سفره برترین‌های کنکور داشته باشند. اتفاقی که بار دیگر این مهم را یادآور می‌شود که برای رسیدن به رتبه برتر کنکور که مجوز تحصیل در رشته و دانشگاه برتر کشور خواهد بود، نمی‌توان خیلی به تحصیل در مدارس دولتی و نیمه‌دولتی دلخوش کرد و عملا شانس قبولی از طریق این مدارس با در نظر گرفتن جمعیت دانش‌آموزی آن‌ها به حدی پایین و شاید غیرممکن باشد. موضوع مهم دیگری که شاید توجه به آن خالی از لطف نباشد این است که در میان ۳۰ داوطلب برتر در ۳ گروه آزمایشی یاد شده، ۱۰ نفرشان از تهران بوده‌اند که از این میان نیز ۶۰ درصدشان را سمپادی‌ها تشکیل داده‌اند و ۴۰ درصد دیگر نیز غیرانتفاعی هستند؛ یعنی عملا حتی یک برگزیده نیز از مدارس دولتی در استان تهران نتوانسته بود خودش را در میان برترین‌های این ۳ گروه برساند. این مساله قطعا لزوم آسیب‌شناسی نسبت به کیفیت این مدارس را در استان بیش از پیش می‌کند؛ چراکه قطعا وقتی داوطلبی نتواند از مدارس دولتی در پایتخت کشور در میان برترین‌ها قرار بگیرد، معنایش آن است که راه برای داوطلبان دیگر استان‌ها به مراتب سخت‌تر خواهد بود.»
سهم دهک‌های پایین تقریباً هیچ
مساله مهم این است که ۳۰ نفر برتر کنکور یعنی نفرات ۱ تا ۱۰ گروه‌های آزمایشی انسانی، تجربی و ریاضی تنها ملاک‌های قضاوت درباره تاثیر کیفیت و عدالت آموزشی برای ورود به دانشگاه نیستند. سال ۱۴۰۲ بود که ایمان افتخاری، عضو حقیقی شورای عالی انقلاب فرهنگی در گفتگویی که با ایسنا داشت، اعلام کرد: «آمار ما در خصوص سهم دهک اول جامعه از ۳۰۰۰ رتبه برتر کنکور ایران نشان می‌دهد که این سهم برای دهک اول جامعه ۰.۲ درصد است. از سوی دیگر در کشور ما نزدیک به ۵۰ درصد صندلی‌های دانشگاه در۳۰۰۰ رتبه برتر کنکور سهم دهک دهم است.»
او ادامه داد: «در دهک‌های پایینی ما اتفاق عجیبی دیده می‌شود؛ در این دهک‌ها وضعیت ورودی کنکور بغرنج و نامطلوب است و راهی برای توجیه کردن ندارد. در واقع نگرانی در خصوص شانس بسیار بسیار پایین این افراد برای تربیت فرزندان در نسل بعدی که نقش مهمی در کشور ایفا می‌کنند، وجود دارد.»
مارپیچ سهمیه‌ها
در سیستم کنکور ایران سهمیه‌های رسمی وجود دارد که بر نتیجه اکتسابی افراد تاثیر می‌گذارد. مثل سهمیه ایثارگران ۲۵ و ۵ درصدی، سهمیه اعضای بسیج، فرزندان اعضای هیئت علمی، سهمیه رزمندگان و .... اما یک سری سهمیه‌های غیر رسمی نیز وجود دارد که به خصوص در دانشگاه‌هایی مثل فرهنگیان یا دیگر موسسات آموزش عالی که مراحل گزینش دانشجو را نیز دارند، اعمال می‌شود. این سهمیه‌های غیررسمی معیار و شاخص خاصی ندارد و به بررسی افکار و اعتقادات دانشجو می‌پردازد. شاخص‌هایش قابل تفسیر موسع است و به سلیقه سیاستگذاران بسیار بستگی دارد.
آزمون‌های استخدامی و مراحل اسخدامی در سازمان‌ها و وزارتخانه‌های دولتی نیز سهمیه‌های ایثارگران، جایگزینی فرزند با پدر و ... وجود دارد. یکسری قوانین و سهمیه‌ها هم نانوشته است. مثلا برای استخدام در یک سازمان دولتی، قانونی برای عضویت در نیروی بسیج وجود ندارد. اما این عضویت برای داوطلب امتیاز محسوب می‌شود. برای درک بهتر این مطلب، توصیه می‌شود درباره داوطلبان استخدام در آموزش و پرورش با کد ۱۹ مطالعه صورت بگیرد.
با وجود تمام این سهمیه‌های نوشته و نانوشته، جوانی که از سیستان و بلوچستان شروع می‌کند و به نقاط بالا می‌رسد، یک استثناء است و نه قاعده. احتمالا جوانی که در مناطق محروم است یا به نظر خودش نمی‌تواند از مارپیچ سهمیه‌های نوشته و نانوشته عبور کند، انگیزه‌ای هم برای ادامه دادن ندارد.
رویکرد دولت پزشکیان به روش برگزاری کنکور چیست؟/ «اجحاف در حق دانش‌آموزان، وقت سر خاراندن نداشتیم»
خبرآنلاین نیز در این زمینه نوشت: سنجش دانش‌آموزان برای ورود به دانشگاه‌ها بعد از سال‌ها برگزاری آزمون سراسری تغییر کرد، با مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی قرار شد سهم آزمون سراسری کم و در عوض این سهم کم شده به مدارس و نتایج امتحانات نهایی برسد، براین اساس سنجش سال گذشته دانش‌آموزان برای ورود به دانشگاه با سهم ۶۰ درصدی کنکور و تاثیر قطعی ۴۰ درصدی نمرات در مدارس برگزار شد، این سهم‌بندی برای آزمون امسال به وضعیت پنجاه پنجاه رسید و قرار است در سال آینده سهم نمرات امتحانات نهایی ۶۰ درصد شود و آزمون سراسری سهمی ۴۰ درصدی در پذیرش دانش‌آموزان داشته باشد. ضمن اینکه دیگر از آزمون دروس عمومی در کنکور خبری نیست و تاثیرگذاری آن‌ها در همان معدل امتحانات نهایی است و کنکور سالی دوبار برگزار می‌شود.
اجحاف در حق دانش‌آموزان
روش جدید سنجش و پذیرش برای ورود به دانشگاه‌ها مخالفان و موافقان خود را دارد، علی امرایی، عضو کمیسیون آموزش دیده‌بان شفافیت و عدالت در این‌باره به خبرآنلاین گفته که: «در روش جدید یک یا دو بار کنکور تبدیل به ۳۰ بار امتحان نهایی شده است، در حالی که هدف مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی کاهش استرس بود، اما همین روش به مراتب استرس را اضافه کرده است، در واقع دانش‌آموز از پایه نهم برای گرفتن نمره خوب به دنبال کتاب‌ها و کلاس‌های تقویتی می‌رود.»
درهمین‌باره صبا معصوم‌نیا رتبه یک گروه آزمایشی تجربی در کنکور ۱۴۰۳ به خبرآنلاین می‌گوید: «هر جلسه امتحان نهایی عملا برای ما معنی کنکور داشت و متحمل استرس شدیم. به نظر من تاثیر قطعی معدل در نتایج شرایط را سخت کرده، این روش واقعا در حق بچه پانزده ساله‌ای که باید امتحان نهایی دوره دهم یازدهم و دوازدهم را بدهد اجحاف است و ممکن است با یک اشتباه آینده‌اش خیلی تحت تاثیر قرار بگیرد. اما اینکه در سال دو بار کنکور برگزار می‌شود خوب است، چون ممکن است برای یک جلسه کنکور هر اتفاق پیش بینی نشده‌ای رخ بدهد، من خودم در کنکور اردیبهشت توانستم بهترین خودم باشم اما در کنکوری که در تیر برگزار شد خیلی پایین‌تر از حد انتظار خودم بودم.»
همچنین آیدا دوانی رتیه یک کنکور زبان‌های ارجه در سال ۱۴۰۳ به خبرآنلاین می‌گوید: «از سال اولی که کنکور دادم این تغییرات شروع شد و سال دوم به آن عادت کردم. چیزی که خیلی اذیت‌مان کرد آن است که برای هر امتحانی که می‌دادیم انگار استرس یک کنکور را تجربه می‌کردیم. برای همین در خردادماه خیلی استرس داشتم و وقت سرخاراندن نداشتیم و این خیلی اذیت مان کرد.»
در همین‌باره امرایی قبل‌تر به خبرآنلاین گفته بود: «روش جدید، فشار مالی زیادتری برای خانواده‌ها ایجاد کرده و گردش مالی درون آموزش را بیشتر کرده است، آموزش مانند کالای اقتصادی نیست، از این جهت مادامی که به مدارس دولتی کم توجه باشیم و مدارس غیر انتفاعی رونق پیدا کنند هزینه‌های آموزش بالا می‌رود، چراکه دانش اموز برای کسب نمرات بهتر سراغ آموزش بهتر است که این آموزش بهتر را در مدارس غیرانتفاعی و خصوصی به دست می‌آورد. الان با این سیاست جدید برای ثبت نام در مداس غیر دولتی و غیر انتفاعی صف بسته‌اند، اگر مدارس دولتی کیفیت لازم را داشت حتما دانش آموز و اولیا دنبال مدارس غیر دولتی نبودند.»
او ادامه داد: «امروز برخی از مدارس دولتی از کیفیت لازم برخوردار نیستند و از طرفی کتاب‌های درسی ما لاغر شده است و برعکس شاهد چاق شدن کتاب‌های کمک آموزشی هستیم، ضمن اینکه کمبود معلم هم داریم، همه این عوامل سبب ضعف تحصیلی دانش آموز در مدارس دولتی می‌شود.»
فقط بچه پول دارها دانشگاه تهران قبول می‌شوند
درهمین باره احمد نادری، نماینده مجلس قبل‌تر به دیده‌بان ایران گفته بود: «بیش از هشت هزار میلیارد مافیای کنکور درآمد داشته است. این برای سه سال قبل است که من مطرح می‌کردم. بله، حذف این مافیاها ارزشمند است، اما آیا به این قیمت است که این مافیا را ما باید حل بدهیم درون مدارس؟ قانونی که این‌ها نوشتند و با گردن‌کلفتی مقابل مجلس هم ایستادند و این قانون را اجرایی کردند که ما هم به دلایلی زورمان نرسید، این قانون، آن مافیا را به آموزش و پرورش سرایت می‌دهد.»
به گفته او: «این روش سه سال استرس را روی بچه‌های مردم می‌گذارد و بین خانواده‌ها یک مسابقه‌ای راه افتاده و خواهد افتاد برای فرستادن بچه‌ها به مدرسه‌های غیرانتفاعی؛ خانواده‌هایی که نان ندارند، خانواده‌هایی که به نان شب محتاج هستند، مجبورند برای اینکه بچه‌شان در دانشگاه خوب قبول شود او را می‌فرستند غیرانتفاعی. با این وضعیت فقط بچه پولدارها می‌روند دانشگاه تهران.»
روش جدید سنجش و پذیرش تغییر می‌کند؟
با این وجود مجلس یازدهم در آخرین روزهای خودش مصوبه‌ای تصویب کرد که به دلیل مخالفت شورای نگهبان این مصوبه به تشخیص مصلحت نظام ارسال شد، طبق این مصوبه آموزش و پرورش باید تا سال ۱۴۰۶ زیرساخت‌های لازم برای روش جدید سنجش و پذیرش در دانشگاه‌ها را آماده کند و تا آن روز کنکور باید به همان روش گذشته برگزار شود.
درهمین‌باره حجت الاسلام عبدالحسین خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: «به خانواده‌ها تاکید می‌کنم که مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی در بحث کنکور که سال گذشته اجرا شد و امسال هم اجرا شد و دارد می‌شود؛ این مصوبه مستقر شده است. بنابراین مصوبه تغییر پیدا نخواهد کرد و مصوبه، مصوبه‌ای قطعی است و امسال هم به عنوان دومین سال با دقت و درایت، وزارت آموزش و پرورش دارد مصوبه را اجرا می‌کند.»
رویکرد دولت جدید به برگزاری کنکور
بعد از استقرار دولت چهاردهم به‌نظر می‌رسد نگاه مسعود پزشکیان و وزیر آموزش و پرورش او به سبک و سیاق گذشته در برگزاری کنکور نزدیک‌تر است. رئیس جمهور درهمین‌باره در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «برای کنکور باید معیارهای جدیدی وضع شود تا رقابت عادلانه و برابر باشد، بازنگری در کنکور ضروری است.»
همچنین علیرضا کاظمی، وزیر آموزش و پرورش، در روزهای ابتدایی قبول مسئولیت در این‌باره گفت: «تاثیر معدل در کنکور دغدغه دانش‌آموزان است و بارها طی این چند روز گفتم که این موضوع را به شورای عالی انقلاب فرهنگی منعکس و پیگیری خواهم کرد.»
در واکنشی دیگر احسان عظیمی‌راد، سخنگوی کمیسیون آموزش مجلس هم گفت: «الوعده وفا؛ با همکاری خوب وزیر جدید آموزش و پرورش آقای دکتر کاظمی و عمل به گوشه‌ای از وعده‌های داده شده بخشنامه منع بازنشستگی معلمان و منع بکارگیری معلمان خرید خدمات آموزشی «لغو» گردید، منتظر خبرهای خوب لغو تاثیر قطعی معدل در کنکور باشید. ان‌شاءالله»
علیرغم همه واکنش‌ها درباره اصلاح روند فعلی کنکور، پورعباس سرپرست سازمان ملی سنجش گفت: اگر تغییراتی برای تاثیر معدل در کنکور رخ دهد به آزمون سراسری ۱۴۰۴ نخواهد رسید، در حال حاضر قانون فعلی جاری است و داوطلبین می‌توانند نظرات خود را به شورای عالی انقلاب فرهنکی منعکس کنند. چون اطلاع رسانی کنکور ۱۴۰۴ صورت گرفته است هر تغییری برای کنکور ۱۴۰۵ به بعد خواهد بود.»
با این وجود دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره تغییرات احتمالی کنکور گفت که: «مصوبه تاثیر معدل در کنکور برقرار است، اصل مصوبه تاثیر معدل در کنکور تغییر نخواهد کرد و کنکور سال آینده نیز طبق همین مصوبه برگزار می‌شود، اگر برخی از موارد این مصوبه نیاز به اصلاح داشته باشد اصلاح خواهیم کرد.»
