تاریخ انتشار
جمعه ۲۱ دی ۱۴۰۳ ساعت ۰۱:۵۴
کد مطلب : ۴۹۴۷۷۹
بحران‌های چندبعدی: آیا بشریت آماده است؟
۲۰۲۵؛ سال مخاطرات (تقابل انسان با بحران‌های بیولوژیک، طبیعی و انسانی)
۰
مطلبی که می خوانید از سری یادداشت های مخاطبین کبنانیوز است و انتشار آن الزاما به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست. می توانید با ارسال یادداشت خود، این مطلب را تأیید یا نقد کنید.
کبنا ؛ایمان شکیب‌خواه - دکتری سلامت در بلایا و فوریت‌ها، دانشگاه علوم پزشکی شیراز، با توجه به شواهد عینی و داده‌های علمی مبتنی بر تحلیل‌های پیش‌بینانه (Predictive Analytics) و مدل‌سازی‌های ریاضی، سال ۲۰۲۵ می‌تواند به‌عنوان سال مخاطرات نام‌گذاری شود. این نام‌گذاری ناشی از تشدید همزمان مخاطرات چندبعدی است: مخاطرات بیولوژیکی (مانند همه‌گیری‌های نوظهور ناشی از ویروس‌های جهش‌یافته و مقاومت ضد میکروبی)، مخاطرات طبیعی (مانند تغییرات اقلیمی، افزایش فراوانی و شدت بلایای محیطی مانند سیل، خشکسالی و آتش‌سوزی‌های گسترده) و مخاطرات انسانی (مانند جنگ‌های منطقه‌ای، بحران‌های مهاجرتی، نابرابری‌های اجتماعی و فروپاشی سیستم‌های حکمرانی).
با گام گذاشتن در سال ۲۰۲۵، جهان در آستانه چالش‌ها و فروپاشی‌هایی قرار دارد که از چندین جبهه، موجودیت بشری را به چالش می‌کشند. روندهای فعلی نشان می‌دهند که این سال می‌تواند نقطه اوجی در تلاقی بحران‌های بیولوژیک، طبیعی و انسانی باشد؛ بحرانی که نه‌تنها نتیجه کوتاهی‌های گذشته است، بلکه حاصل تعامل پیچیده‌ای از عوامل زیست‌محیطی، سیاسی و اجتماعی است.
بحران‌های بیولوژیک، که نشان از آسیب‌پذیری سیستم‌های بهداشتی دارند، در سیبل مخاطرات قرار گرفته‌اند. بعد از کووید ۱۹، ظهور ویروس‌هایی مانند HMPV (متاپنوموویروس انسانی) در چین و ویروس‌های مشابه، یک بار دیگر نشان خواهد داد که حتی در عصر پیشرفت‌های عظیم علمی و فناوری، سیستم‌های بهداشتی جهانی همچنان در برابر تهدیدات بیولوژیک شکننده‌اند. این ویروس‌ها که به‌سرعت از مرزها عبور خواهند کرد، نه‌تنها فشار شدیدی بر ظرفیت بیمارستان‌ها و سیستم‌های بهداشتی وارد می‌کنند، بلکه جوامع را به لحاظ روانی و اجتماعی نیز به شدت تحت تأثیر قرار خواهند داد. شاید هم بدتر از زمان کووید ۱۹؛ بحران بهداشت عمومی در سال ۲۰۲۵، از این دو حالت خارج نیست: یا بازتابی از غفلت در سرمایه‌گذاری بلندمدت در حوزه سلامت جهانی و مدیریت پیشگیرانه است یا بازتابی از سرمایه‌گذاری ابرقدرت‌ها و تبدیل این بحران‌ها به‌عنوان یک نوع ابزار و سلاح جنگی مدرن از باب پاندمی! با این تفاوت که به‌جای تمرکز روی سلاح هسته‌ای و اتمی، روی عوامل بیولوژیک تمرکز کرده‌اند.
سال ۲۰۲۵ را همچنین می‌توان پیش‌بینی کرد که سال انتقام طبیعت از انسان‌ها خواهد بود! سال ۲۰۲۵ شاهد تجلی پیامدهای ناگوار تغییرات اقلیمی خواهد بود. آتش‌سوزی‌های گسترده در جنگل‌ها به خانه‌ها و منازل کشیده خواهد شد. هنوز چند روز از سال ۲۰۲۵ نگذشته، موجی از آتش‌سوزی‌های عجیب در آمریکا باعث تخلیه صدها هزار نفر از مردم شهرها شده است. افزایش تعداد و شدت زلزله و سیل‌ها، خشکسالی‌های طولانی‌مدت و افزایش سطح آب دریاها، همگی به یک پیام هشداردهنده تبدیل خواهند شد: طبیعت دیگر نمی‌تواند فشار فعالیت‌های انسانی را تحمل کند. این حوادث نه‌تنها زندگی میلیون‌ها نفر را به‌طور مستقیم تهدید می‌کنند، بلکه باعث تخریب زیربناهای حیاتی، کاهش منابع غذایی و آواره شدن جمعیت‌های وسیع می‌شوند.
همزمان، جهان با موجی از بی‌ثباتی‌های سیاسی و اجتماعی روبروست. جنگ‌ها و منازعات منطقه‌ای، افزایش مهاجرت‌های ناشی از تغییرات اقلیمی و فشارهای اقتصادی، نابرابری‌های اجتماعی را تشدید کرده و پایه‌های امنیت جهانی را سست کرده‌اند. همچنین، رشد ناسیونالیسم افراطی، کاهش همکاری‌های بین‌المللی و ناکامی در مواجهه با بحران‌های جمعی، چشم‌انداز تیره‌تری را ترسیم می‌کند.
به همان اندازه که انرژی سیاستمداران بین‌المللی برای منازعات و جنگ‌ها بالاست، ناترازی انرژی در سراسر جهان به شدت مشاهده می‌شود و به یکی از بحران‌های عینی و ملموس تبدیل شده است. سال ۲۰۲۵ بیش از هر زمان دیگری نشان‌دهنده این واقعیت است که بحران‌ها دیگر محدود به یک کشور یا منطقه خاص نیستند. در چنین شرایطی، نیاز به رویکردی جامع و هماهنگ در سطح جهانی به‌شدت احساس می‌شود. این رویکرد باید شامل سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های بهداشتی، کاهش اثرات تغییرات اقلیمی، بازنگری در سیاست‌های اقتصادی و اجتماعی و تقویت همکاری‌های بین‌المللی باشد. بدون چنین اقداماتی، بحران‌های چندبعدی، با شتاب بیشتری به چالش‌های غیرقابل‌مدیریت تبدیل خواهند شد.
سال ۲۰۲۵ را می‌توان به‌عنوان آزمونی برای انسانیت در نظر گرفت. توانایی ما در مواجهه با این بحران‌ها، نه‌تنها آینده ما بلکه آینده سیاره را تعیین خواهد کرد. آیا ما قادر خواهیم بود به‌جای رقابت، همکاری را برگزینیم؟ آیا سیاست‌گذاران قادر خواهند بود مسئولیت‌پذیری بیشتری از خود نشان دهند؟ پاسخ این سوالات تعیین‌کننده سرنوشت بشریت در دهه‌های آینده خواهد بود.
خلاصه اینکه؛ سال ۲۰۲۵، سالی است که شاید بتوان آن را سال مخاطرات نامید؛ سالی که در آن، انسان با سه چالش اساسی، یعنی بحران‌های بیولوژیک، طبیعی و انسانی، به مقابله‌ای سرنوشت‌ساز فراخوانده شده است که موفقیت در این زمینه مستلزم همکاری بین‌المللی، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های تاب‌آوری (Resilience Infrastructure) و توسعه سیستم‌های هشدار سریع (Early Warning Systems) است.
با گام گذاشتن در سال ۲۰۲۵، جهان در آستانه چالش‌ها و فروپاشی‌هایی قرار دارد که از چندین جبهه، موجودیت بشری را به چالش می‌کشند. روندهای فعلی نشان می‌دهند که این سال می‌تواند نقطه اوجی در تلاقی بحران‌های بیولوژیک، طبیعی و انسانی باشد؛ بحرانی که نه‌تنها نتیجه کوتاهی‌های گذشته است، بلکه حاصل تعامل پیچیده‌ای از عوامل زیست‌محیطی، سیاسی و اجتماعی است.
بحران‌های بیولوژیک، که نشان از آسیب‌پذیری سیستم‌های بهداشتی دارند، در سیبل مخاطرات قرار گرفته‌اند. بعد از کووید ۱۹، ظهور ویروس‌هایی مانند HMPV (متاپنوموویروس انسانی) در چین و ویروس‌های مشابه، یک بار دیگر نشان خواهد داد که حتی در عصر پیشرفت‌های عظیم علمی و فناوری، سیستم‌های بهداشتی جهانی همچنان در برابر تهدیدات بیولوژیک شکننده‌اند. این ویروس‌ها که به‌سرعت از مرزها عبور خواهند کرد، نه‌تنها فشار شدیدی بر ظرفیت بیمارستان‌ها و سیستم‌های بهداشتی وارد می‌کنند، بلکه جوامع را به لحاظ روانی و اجتماعی نیز به شدت تحت تأثیر قرار خواهند داد. شاید هم بدتر از زمان کووید ۱۹؛ بحران بهداشت عمومی در سال ۲۰۲۵، از این دو حالت خارج نیست: یا بازتابی از غفلت در سرمایه‌گذاری بلندمدت در حوزه سلامت جهانی و مدیریت پیشگیرانه است یا بازتابی از سرمایه‌گذاری ابرقدرت‌ها و تبدیل این بحران‌ها به‌عنوان یک نوع ابزار و سلاح جنگی مدرن از باب پاندمی! با این تفاوت که به‌جای تمرکز روی سلاح هسته‌ای و اتمی، روی عوامل بیولوژیک تمرکز کرده‌اند.
سال ۲۰۲۵ را همچنین می‌توان پیش‌بینی کرد که سال انتقام طبیعت از انسان‌ها خواهد بود! سال ۲۰۲۵ شاهد تجلی پیامدهای ناگوار تغییرات اقلیمی خواهد بود. آتش‌سوزی‌های گسترده در جنگل‌ها به خانه‌ها و منازل کشیده خواهد شد. هنوز چند روز از سال ۲۰۲۵ نگذشته، موجی از آتش‌سوزی‌های عجیب در آمریکا باعث تخلیه صدها هزار نفر از مردم شهرها شده است. افزایش تعداد و شدت زلزله و سیل‌ها، خشکسالی‌های طولانی‌مدت و افزایش سطح آب دریاها، همگی به یک پیام هشداردهنده تبدیل خواهند شد: طبیعت دیگر نمی‌تواند فشار فعالیت‌های انسانی را تحمل کند. این حوادث نه‌تنها زندگی میلیون‌ها نفر را به‌طور مستقیم تهدید می‌کنند، بلکه باعث تخریب زیربناهای حیاتی، کاهش منابع غذایی و آواره شدن جمعیت‌های وسیع می‌شوند.
همزمان، جهان با موجی از بی‌ثباتی‌های سیاسی و اجتماعی روبروست. جنگ‌ها و منازعات منطقه‌ای، افزایش مهاجرت‌های ناشی از تغییرات اقلیمی و فشارهای اقتصادی، نابرابری‌های اجتماعی را تشدید کرده و پایه‌های امنیت جهانی را سست کرده‌اند. همچنین، رشد ناسیونالیسم افراطی، کاهش همکاری‌های بین‌المللی و ناکامی در مواجهه با بحران‌های جمعی، چشم‌انداز تیره‌تری را ترسیم می‌کند.
به همان اندازه که انرژی سیاستمداران بین‌المللی برای منازعات و جنگ‌ها بالاست، ناترازی انرژی در سراسر جهان به شدت مشاهده می‌شود و به یکی از بحران‌های عینی و ملموس تبدیل شده است. سال ۲۰۲۵ بیش از هر زمان دیگری نشان‌دهنده این واقعیت است که بحران‌ها دیگر محدود به یک کشور یا منطقه خاص نیستند. در چنین شرایطی، نیاز به رویکردی جامع و هماهنگ در سطح جهانی به‌شدت احساس می‌شود. این رویکرد باید شامل سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های بهداشتی، کاهش اثرات تغییرات اقلیمی، بازنگری در سیاست‌های اقتصادی و اجتماعی و تقویت همکاری‌های بین‌المللی باشد. بدون چنین اقداماتی، بحران‌های چندبعدی، با شتاب بیشتری به چالش‌های غیرقابل‌مدیریت تبدیل خواهند شد.
سال ۲۰۲۵ را می‌توان به‌عنوان آزمونی برای انسانیت در نظر گرفت. توانایی ما در مواجهه با این بحران‌ها، نه‌تنها آینده ما بلکه آینده سیاره را تعیین خواهد کرد. آیا ما قادر خواهیم بود به‌جای رقابت، همکاری را برگزینیم؟ آیا سیاست‌گذاران قادر خواهند بود مسئولیت‌پذیری بیشتری از خود نشان دهند؟ پاسخ این سوالات تعیین‌کننده سرنوشت بشریت در دهه‌های آینده خواهد بود.
خلاصه اینکه؛ سال ۲۰۲۵، سالی است که شاید بتوان آن را سال مخاطرات نامید؛ سالی که در آن، انسان با سه چالش اساسی، یعنی بحران‌های بیولوژیک، طبیعی و انسانی، به مقابله‌ای سرنوشت‌ساز فراخوانده شده است که موفقیت در این زمینه مستلزم همکاری بین‌المللی، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های تاب‌آوری (Resilience Infrastructure) و توسعه سیستم‌های هشدار سریع (Early Warning Systems) است.
